Stanisław Wachowiak

Stanisław Wachowiak

Data i miejsce urodzenia	7 maja 1890 Smolice, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	4 marca 1972 São Paulo, Brazylia
poseł na Sejm I kadencji (II RP)
Okres	od 5 listopada 1922 do 16 maja 1924
Przynależność polityczna	Narodowa Partia Robotnicza
wojewoda pomorski
Okres	od 16 maja 1924 do 12 października 1926
Poprzednik	Jan Brejski
Następca	Kazimierz Młodzianowski
Odznaczenia

Stanisław Wachowiak (ur. 7 maja 1890 w Smolicach, zm. 4 marca 1972 w São Paulo) – polski ekonomista i polityk, działacz gospodarczy, poseł na Sejm Ustawodawczy i Sejm I kadencji II Rzeczypospolitej (1920–1924), podsekretarz stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej (1920–1922), wojewoda pomorski (1924–1926), organizator Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu (1929).

Życiorys

Tablica pamiątkowa w Smolicach (kościół)

Tablica pamiątkowa w Inowrocławiu

Urodził się w rodzinie robotnika rolnego Ignacego i Małgorzaty z Pośledników. Miał dziewięcioro rodzeństwa, w tym Andrzeja, dziennikarza i marynisty. W 1897 rodzina emigrowała zarobkowo do Westfalii, gdzie ojciec pracował jako górnik. Dzięki wsparciu finansowemu proboszcza parafii w Smolicach ks. Wawrzyńca Nowakowskiego Stanisław ukończył w 1911 gimnazjum w Recklinghausen. Rozpoczął studia ekonomiczne na Uniwersytecie Berlińskim, skąd przeniósł się na uniwersytet do Strasburga (wówczas niemiecka Alzacja). W 1913 został wydalony z uczelni wraz z dwoma kolegami za używanie języka polskiego w rozmowie w miejscach publicznych. Studia ukończył na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium, uzyskując w lutym 1915 doktorat summa cum laude na seminarium profesora Lujo von Brentano, którego był asystentem. Opublikował pracę Die Polen in Rheinland-Westfalen („Polacy w Nadrenii-Westfalii”).

Nie przyjmując oferty pracy w bawarskim ministerstwie finansów, powrócił w Poznańskie. Za rekomendacją ks. Stanisława Adamskiego rozpoczął pracę w banku spółdzielczym w Kościanie, w 1916 został dyrektorem Banku Ludowego w Inowrocławiu. Po klęsce państw centralnych w I wojnie światowej, rewolucji w Niemczech i zawieszeniu broni z Ententą był członkiem polskiej Rady Ludowej w Inowrocławiu i pierwszym polskim przewodniczącym Rady Miejskiej Inowrocławia (1919–1920). W czasie powstania wielkopolskiego przejął 5 stycznia 1919 władzę w mieście w imieniu Naczelnej Rady Ludowej i doprowadził do ewakuacji niemieckiego garnizonu Inowrocławia.

W 1920 został wybrany na posła na Sejm Ustawodawczy z okręgu Lubawa (nowo utworzone województwo pomorskie) z listy Narodowego Stronnictwa Robotników. Od 15 października 1920 do 29 kwietnia 1922 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej. Krytyczny wobec Narodowej Demokracji, współpracował harmonijnie z Naczelnikiem Państwa (Piłsudskim).

W wyborach parlamentarnych 1922 ponownie wybrany na posła z okręgu nr 36 (Szamotuły) z listy Narodowej Partii Robotniczej. Od 1923 był prezesem klubu poselskiego NPR, w latach 1920–1924 członkiem Rady Naczelnej tej partii. Z mandatu poselskiego i stanowisk partyjnych zrezygnował po powołaniu go na funkcję wojewody pomorskiego (1924–1926). Wspierał budowę portu w Gdyni i samego miasta. W 1926 podpisał dekret erekcyjny miasta. W latach 1926–1929 był prezesem Zarządu i naczelnym dyrektorem Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, a w latach 1931–1939 dyrektorem Związku Kopalń Górnośląskich „Robur” w Katowicach.

W czasie okupacji niemieckiej był wiceprezesem Rady Głównej Opiekuńczej w Generalnym Gubernatorstwie, pracując w Warszawie. W 1946, zagrożony aresztowaniem przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, wyjechał z Polski i przebywał odtąd na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii oraz Irlandii, a od 1952 w Brazylii.

Ordery i odznaczenia

• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1929)^[1][2]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Wielka Wstęga z Gwiazdą Orderu Leopolda II (1930, Belgia)^[3]
• Krzyż Komandorski Orderu św. Grzegorza Wielkiego (1966, Stolica Apostolska)
• Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)

Upamiętnienie

W Gdyni w dzielnicy Wzgórze Św. Maksymiliana istnieje ulica Wojewody Stanisława Wachowiaka (wcześniej ulica ta nosiła nazwę Ludwika Waryńskiego).

Stanisław Wachowiak jest także patronem ulic na osiedlu Piątkowo w Poznaniu oraz w Inowrocławiu i Wągrowcu.

Przypisy

Bibliografia

• Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 119. ISBN 83-60353-11-5.
• Stanisław Wachowiak: Czasy, które przeżyłem. Warszawa: Interim, 1991. ISBN 83-85083-21-9.
• Biogram: Wachowiak Stanisław w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1 s. 176;