Stanisław Wolfarth

Stanisław Wolfarth

Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1933 Gostyń
Data i miejsce śmierci	20 listopada 2007 Kraków
Zawód, zajęcie	psychofarmakolog, neurobiolog
Odznaczenia

Stanisław Bronisław Wolfarth (ur. 10 lutego 1933 w Gostyniu, zm. 20 listopada 2007 w Krakowie) – polski psychofarmakolog, neurobiolog, profesor nauk medycznych, w latach 1971–2003 kierownik Pracowni i Zakładu Neuropsychofarmakologii Instytutu Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, autor niemal stu prac naukowych, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL, działacz polityczny w III RP, członek założyciel Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego.

Życiorys

Urodził się 10 lutego 1933 roku w Gostyniu jako syn Juliusza Wolfartha, starosty gostyńskiego; prawnuk Franciszka Wolfartha. Jego ojciec zginął w 1942 roku w obozie koncentracyjnym Auschwitz^[1].

W czasie okupacji niemieckiej Stanisław Wolfarth uczył się w domu w Poznaniu, pod okiem ukrywanego przez jego matkę księdza Stefana Tabora^[1]. Po wojnie kontynuował naukę w Gimnazjum w Gostyniu. Przebywał w prowadzonym przez księży filipinów konwikcie na Św. Górze^[1].

Jego matka po 1945 roku próbowała prowadzić kawiarnię, za co spotkały ją szykany ze strony władz ludowych, dążących do wygaszenia wszelkiej działalności prywatnej. Matka „nie była w stanie podołać obciążeniom finansowym, które wynikały z tytułu nauki syna”^[1]. Rodzina znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej. W związku z tym Stanisław Wolfarth w 1948 roku, w wieku szensastu lat, został zmuszony do przerwania edukacji i podjęcia pracy^[1].

Pracował początkowo jako kelner, referent, kierownik stołówki. Potem trafił do wojska. Jako „element niepewny ideowo”, został przydzielony do Batalionów Pracy w kopalni Piast, gdzie spędził dwa lata^[1]. Po odbyciu służby wojskowej podjął ponownie pracę zarobkową jako elektryk, a następnie pakowacz^[1].

W 1956 roku zdał eksternistycznie egzamin dojrzałości w II Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie^[1]. Wkrótce potem rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Krakowie, które ukończył w 1963 roku^[1].

Bezpośrednio po zakończeniu studiów rozpoczął pracę naukową, początkowo jako wolontariusz, potem doktorant w Zakładzie Farmakologii Polskiej Akademii Nauk. Z tą jednostką, przemianowaną następnie na Instytut Farmakologii PAN, był związany przez kolejnych ponad czterdzieści lat, aż do końca swojego życia^[1][2].

W 1969 roku w Zakładzie Farmakologii PAN uzyskał stopień doktora na podstawie dysertacji Wpływ estrów alkoholu 3,4,5-trójmetoksybenzylowego na centralny system nerwowy^[2]. W latach 1970–1971 był stypendystą Rządu Francuskiego w Zakładzie Neuropsychofarmakologii INSERM w Paryżu. W tym czasie obył też staże w Zakładzie Neuropatologii Doświadczalnej w Lyonie i w Instytucie Neurofizjologii (CNRS) w Marsylii. Po powrocie do Polski w 1971 roku otrzymał nominację na p.o. kierownika Pracowni Neurofarmakologii Zakładu Farmakologii PAN^[1][2]. Pracownią tą, przekształconą później w Zakład, kierował nieprzerwanie aż do roku 2003^[2].

W latach 1975–1977 był stypendystą Towarzystwa Maksa Plancka w Instytucie Eksperymentalnej Medycyny w Getyndze (Max-Planck-Institut für Experimentelle Medizin)^[1][2], w zespole profesora Karla-Heinza Sontaga, a nawiązana wówczas współpraca, poszerzona o zespół profesora Alexandra Coolsa z Uniwersytetu Katolickiego w Nijmegen trwała około dziewięć lat^[2].

W 1977 roku, na podstawie pracy Doświadczalne podstawy terapii choroby Parkinsona i równowagi cholinergiczno-dopaminowej w zwojach podstawy uzyskał stopień doktora habilitowanego^[2].

W latach 1980–1981 był członkiem i aktywnym działaczem NSZZ „Solidarność”^[2]. W stanie wojennym, dzięki kontaktom z podziemnymi wydawnictwami i środowiskami emigracyjnymi, rozprowadzał wśród kolegów farmakologów tzw. literaturę zakazaną^[2]. Brał także udział w dystrybucji darów, jakie napływały w tym czasie z zagranicy do Kurii Biskupiej w Krakowie^[1].

W 1989 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w roku 1995 tytuł profesora zwyczajnego nauk medycznych^[2][3].

W 1989 rozpoczął współpracę z naukowcami z Zakładu Klinicznej Neurobiologii i Psychiatrii Wolnego Uniwersytetu w Berlinie, oraz z Ireną Hausmanową-Petrusewicz i Anną Kamińską z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mirosława Mossakowskiego PAN oraz Kliniki Neurologii Akademii Medycznej w Warszawie, prowadząc badania nad procesami starzenia^[2]. Współpraca ta trwała przez blisko trzydzieści kolejnych lat, aż do śmierci Wolfartha^[2].

W 2003 roku Stanisław Wolfarth przeszedł na emeryturę^[1].

Był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego, członkiem Towarzystwa Farmakologicznego, Europejskiego Towarzystwa Behawioralnej Farmakologii, członkiem Rady Naukowej Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie^[1][2], członkiem Komisji Biologii Starzenia oraz Komitetu Patologii Komórkowej i Molekularnej Wydziału Nauk Medycznych PAN^[2].

Organizował szereg konferencji i sympozjów naukowych w kraju i za granicą. Prowadziił szkolenia i wygłaszał wykłady na posiedzeniach różnych gremiów, oraz w firmach farmaceutycznych^[2].

Po 1989 roku nadal zajmował się aktywnością związkową i polityczną. Początkowo działał w Kole Solidarności pracowników PAN^[1][2]. Potem był członkiem Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna, Unii Demokratycznej i Unii Wolności, z ramienia której kandydował do Sejmu^[1][2]. Był pomysłodawcą i organizatorem sympozjum naukowego poświęconego 20-letniej współpracy polsko-niemieckiej, które odbyło się w roku 1993 w Zakopanem^[1].

Interesował się literaturą, historią, kosmologią, polityką^[1]. Biegle posługiwał się językami angielskim, francuskim i niemieckim^[1].

Ożenił się z Wandą Błońską. Mieli troje dzieci.

Zmarł w Krakowie 20 listopada 2007 roku. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim^[1].

Praca naukowa

Opublikował blisko sto oryginalnych prac badawczych w recenzowanych czasopismach naukowych^[2].

Wybrane publikacje

• Ossowska K, Konieczny J, Wolfarth S,Wierońska J, Pilc A. Blockade of the metabotropic glutamate receptor subtype 5 (mGluR5) produces antiparkinsonian-like effects in rats. „Neuropharmacology”. 41 (4), s. 413–20, wrzesień 2001. 
  Liczba cytowań: 94 wg Web of Science.

• Ossowska K, Karcz M, Wardas J, Wolfarth S. Striatal and nucleus accumbens D1/D2 dopamine receptors in neuroleptic catalepsy. „European Journal of Pharmacology”. 182 (2), s. 327–34, 3 lipca 1990. 
  Liczba cytowań: 91 wg Web of Science.

• Ossowska K, Wardas J, Smiałowska M, Kuter K, Lenda T, Wierońska JM, Zieba B, Nowak P, Dabrowska J, Bortel A, Kwieciński A, Wolfarth S. A slowly developing dysfunction of dopaminergic nigrostriatal neurons induced by long-term paraquat administration in rats: an animal model of preclinical stages of Parkinson's disease?. „European Journal of Neuroscience”. 22 (6), s. 294–304, wrzesień 2005. 
  Liczba cytowań: 71 wg Web of Science.

• Konieczny J, Ossowska K, Wolfarth S,Pilc A. LY354740, a group II metabotropic glutamate receptor agonist with potential antiparkinsonian properties in rats. „Naunyn-Schmiedeberg's Archives of Pharmacology”. 358 (4), s. 500–2, październik 1998. 
  Liczba cytowań: 65 wg Web of Science.

• Lorenc-KociE, Wolfarth S,Ossowska K. Haloperidol-increased muscle tone in rats as a model of parkinsonian rigidity. „Experimental Brain Research”. 109 (2), s. 268–76, maj 1996. 
  Liczba cytowań: 58 wg Web of Science.

Nagrody i wyróżnienia

• Złoty Krzyż Zasługi^[2];
• Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (dwukrotnie; 1977, 1980)^[1][2];
• Nagroda VI Wydziału Nauk Medycznych PAN (dwukrotnie; 1997, 1999)^[1][2];
• Nagroda Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego^[1][2];
• Nagroda Europejskiego Kolegium Neuropsychofarmakologii^[1][2];
• Nagrody Dyrektora Instytutu Farmakologii PAN^[2];
• Członkostwo honorowe Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (2005)^[4].

Przypisy