Stanisław Załęski

Stanisław Załęski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 września 1843
Kraków

Data i miejsce śmierci

23 sierpnia 1908
Nowy Sącz

Zawód, zajęcie

ksiądz, kaznodzieja, pisarz

Stanisław Załęski (ur. 11 września 1843 w Krakowie[1], zm. 23 sierpnia 1908 w Nowym Sączu[2]) – ksiądz jezuita, badacz dziejów zakonu jezuitów na ziemiach polskich, autor monumentalnej, pięciotomowej monografii Jezuici w Polsce[3].

Życiorys

Po śmierci ojca jego matka przeniosła się do miejscowości Ropa k. Gorlic, gdzie rozpoczął edukację u miejscowego organisty[1]. Później Załęski z matką mieszkali w Gorlicach i Nowym Sączu[1]. W 1857 wstąpił do Prowincji Galicyjskiej zakonu jezuitów[4]. Pierwszy rok nowicjatu przebył w austriackim Linzu[4]. W 1858 powrócił do Polski i kontynuował nowicjat w Starej Wsi koło Brzozowa[4]. Tam kształcił się do 1864[4]. Następnie pracował jako nauczyciel w konwikcie w Tarnopolu[5]. W latach 1867–1869 studiował teologię w kolegium jezuickim w Krakowie[4]. Z poruczenia prowincjała przerwał studia i został wysłany z powrotem do Tarnopola (1869-1871)[6]. W 1870 został wyświęcony na kapłana[4].

W latach 70. mieszkał we Lwowie, gdzie poza posługą duszpasterską współpracował z „Przeglądem Lwowskim”[5]. W 1877 złożył śluby zakonne[5]. W 1881 przeniesiono go do Krakowa, gdzie zajmował się pisarstwem, był też kaznodzieją i prowadził rekolekcje dla polskiej inteligencji[5]. Sprawował przez pewien czas funkcję rektora kościoła św. Barbary[5]. W 1886 reaktywował przy tym kościele Sodalicję Mariańską[5]. Ostatnie dwie dekady życia spędził sprawując funkcje zakonne w Nowym Sączu, Stanisławowie i Lwowie, kilkukrotnie jeździł też do Rzymu z racji pełnionych urzędów i w celach naukowych[2].

Twórczość

Pierwszym głośnym dziełem Załęskiego była apologia Czy jezuici zgubili Polskę?, początkowo publikowana we fragmentach na łamach „Przeglądu Lwowskiego”, a następnie wydana w formie książkowej w 1872[7]. Książka stanowiła ostrą polemikę z polskimi historykami negatywnie odnoszącymi się do roli zakonu wobec państwa w czasach I Rzeczypospolitej[8]. Dzieło doczekało się dwóch wznowień[9].

W latach 1874–1875 we Lwowie ukazała się jego dwutomowa praca nt. kasaty zakonu na ziemiach polskich[10]. Książka została przełożona na języki włoski i francuski[11]. Następnie, pod koniec lat 80. Załęski wydał monografię poświęconą dziejom masonerii w Polsce; z racji popularności była ona wydana powtórnie w 1908[12].

W latach 1900–1906 opublikował pięciotomową publikację Jezuici w Polsce[13]. Materiały do niej zbierał od lat 70. poprzedniego wieku[13]. Monografia łącznie składa się z ponad 6000 stron; tuż przed śmiercią Załęski opracował skróconą wersję swojego dzieła[14].

Ważniejsze publikacje

  • Czy jezuici zgubili Polskę? (1872)[2][15]
  • Historia zniesienia jezuitów w Polsce i jego zachowanie na Białej Rusi (1874-1875)[10][16]
  • O masonii w Polsce od roku 1742 do 1822 na źródłach wyłącznie masońskich (1889)[12][17]
  • Jezuici w Polsce (1900-1906)[18]

Przypisy

  1. ↑ a b c Cieślak 2018 ↓, s. 270.
  2. ↑ a b c Cieślak 2018 ↓, s. 273.
  3. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 269.
  4. ↑ a b c d e f Cieślak 2018 ↓, s. 271.
  5. ↑ a b c d e f Cieślak 2018 ↓, s. 272.
  6. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 271–272.
  7. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 273–274.
  8. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 277–280.
  9. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 274.
  10. ↑ a b Cieślak 2018 ↓, s. 282–283.
  11. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 283.
  12. ↑ a b Cieślak 2018 ↓, s. 284.
  13. ↑ a b Cieślak 2018 ↓, s. 285.
  14. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 286–287.
  15. ↑ Stanisław Załęski, Czy Jezuici zgubili Polskę?, 1872 [dostęp 2022-11-16] (pol.).
  16. ↑ Stanisław Załęski, Historya zniesienia zakonu Jezuitów w Polsce jego zachowanie na Białej Rusi., 1874–1875 [dostęp 2022-11-16].
  17. ↑ Stanisław Załęski, O masonii w Polsce od roku 1738 do 1822 na źródłach wyłącznie masońskich. Wyd. 2 popr. w 2 częściach, 1908 [dostęp 2022-11-16] (pol.).
  18. ↑ Cieślak 2018 ↓, s. 285–290.

Bibliografia

  • Stanisław Cieślak, Ksiądz Stanisław Załęski SJ (1843-1908) - dziejopis jezuitów, [w:] Tomasz Gąsowski, Janusz Smołucha (red.), Krakowskie środowisko historyczne XV–XX w. Ludzie, idee, dzieła, Kraków 2018, s. 269–291, ISBN 978-83-7614-360-6.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Stanisław Załęski.jpg
Stanisław Załęski TJ (1843-1908) — polski kapłan jezuita, historyk, pisarz