Stanisław Zaklika Czyżowski

Stanisław Zaklika Czyżowski
Ilustracja
Wizerunek Stanisława Zakliki Czyżowskiego na jednym z budynków w Zaklikowie
Herb
Topór
Rodzina

Czyżowscy herbu Topór

Ojciec

Hieronim Zaklika

Matka

Anna Sienieńska

Żona

Dorota z Michowa

Dzieci

Zygmunt Zaklika
Hieronim Zaklika Czyżowski
Mikołaj Zaklika Czyżowski
Stanisław Zaklika Czyżowski
Anna Zakliczanka

Stanisław Zaklika Czyżowski herbu Topór (zm. po 17 maja 1574 roku[1]) – kasztelan połaniecki w latach 1563–1574[2], dworzanin króla Zygmunta Augusta (od 1550), założyciel miasta Zaklikowa. Syn Hieronima Zakliki z Wojsławic h. Topór, wsławionego w walkach z Tatarami oraz Anny Sienieńskiej, z domu Dębno, córki kasztelana kamienieckiego[3].

Był wyznawcą kalwinizmu[1].

Przodkowie i dziedzictwo

Należał do starej rodziny szlacheckiej pochodzącej z Międzygórza, które to dobra ród otrzymał od Kazimierza Wielkiego[3]. Kilku z jego przodków (m.in. pradziad Jan Zaklika) było wojewodami sandomierskimi. Poprzez małżeństwo pradziada Jana z Agnieszką Ligęza Czyżowską, Zaklikowie odziedziczyli w 1457 roku po Czyżowskich leżące w Ziemi sandomierskiej dobra zdziechowickie oraz miasteczko Wojsławice[4]. Od tego czasu gałąź rodu Zaklików była związana z tą częścią Małopolski, a jego członkowie piszą się Zaklika z Czyżowa lub Zaklika Czyżowski. Za Jakuba Zakliki, kasztelana chełmskiego, który był dziadem Stanisława, Wojsławice zostały zniszczone w czasie najazdu tatarskiego. Gdy dobra rodowe w 1499 odziedziczył Hieronim Zaklika, odbudował Wojsławice i do swych dóbr na początku wieku XVI dołączył Czyżów Szlachecki z zamkiem, który uczynił swą siedzibą. Hieronim znany ze swych zwycięstw nad Tatarami otrzymał od króla Zygmunta I Starego godność wojewody sandomierskiego. Nominacji jednak nie przyjął wymawiając się podeszłym wiekiem[3]. Wszystkie posiadłości ojca znalazły się w posiadaniu Stanisława po śmierci Hieronima po roku 1508.

Kariera

Stanisław dość późno rozpoczął karierę dworską. Wpływ na to mogła mieć odmowa jego ojca wobec króla. Dopiero za rządów następcy Zygmunta Starego Stanisław rozpoczął właściwą karierę. W roku 1550 został oficjalnie dworzaninem królewskim Zygmunta Augusta. Poseł na sejm piotrkowski 1562/1563 roku, sejm 1570 roku z województwa sandomierskiego[5]. W roku 1563 otrzymał kasztelanię połaniecką i w ten sposób wszedł do Senatu. Uchodził za poważnego, statecznego i prawdomównego doradcę[3]. Poseł na sejm warszawski 1563/1564 roku, sejm parczewski 1564 roku z województwa sandomierskiego[6]. W roku 1565 król nadał mu przywilej lokacyjny, na podstawie którego Stanisław założył w swych dobrach zdziechowickich miasto na prawie magdeburskim, założone „na surowym korzeniu” (in cruda radice). Miasto na cześć założyciela nazwane Zaklikowem otrzymało po nim również herb – topór[7]. Jego dobra zostały podzielone między synów. Na dworze królewskim Stanisław Zaklika zaprzyjaźnił się z Janem Kochanowskim, który po śmierci senatora napisał dwie fraszki, jedną w formie epitafium po zmarłym (Nagrobek Stanisławowi Zaklice z Czyżowa), drugą ku pocieszeniu jego żony (Dorocie z Michowa żenie jego)[8].

Nagrobek Stanisławowi Zaklice z Czyżowa

Tu Stanisław Zaklika położył swe kości,
 Nie tylko z przodków swoich, lecz i z swej dzielności
 Dobrze znaczny, bo w krajach postronnych strawiwszy
 Młodość swoję i królom, panom swym, służywszy,
 Ostatek wieku swego Pospolitej Rzeczy
 Oddał; której, swych utrat nie mając na pieczy,
 Darmo zawżdy rad służył; bo jako nagrody
 Od tej, od której wszytko, chcieć za swoje szkody?
 Cnota na ćci ma dosyć; tą Zaklika słynie,
 Wszytko insze jako dym albo mgła przeminie.

Rodzina i potomkowie

Ożenił się z Dorotą z Michowa, z którą miał czterech synów i jedną córkę:

  • Zygmunt Zaklika Czyżowski herbu Topór (zm. 1585), sekretarz króla Zygmunta Augusta, kasztelan połaniecki 1574–76, kasztelan bełski po 1576[9], ożeniony z Anną Koniecpolską, córką starosty wieluńskiego. Odziedziczył dobra zdziechowickie i Zaklików, miał dwóch synów zmarłych w dzieciństwie. Jego dobra zdziechowickie i rodowy Zaklików przejął ród Gniewoszów.
  • Hieronim Zaklika Czyżowski h. Topór (zm. 1615), odziedziczył Czyżów Szlachecki, przeszedł na kalwinizm, zmarł bezdzietnie.
  • Mikołaj Zaklika Czyżowski h. Topór (zm. 1627), chorąży chełmski, jako radca poselski do Stambułu jeździł w roku 1590. Odziedziczył Wojsławice, a po śmierci brata Hieronima także Czyżów Szlachecki. Miał dwóch synów: Hieronima i Aleksandra[10]. Jego ostatni z rodu potomek, Aleksander Zaklika Czyżowski w XVIII wieku wybudował w Czyżowie znany po dziś dzień pałac[11].
  • Stanisław Zaklika Czyżowski h. Topór.
  • Anna Zakliczanka h. Topór, wyszła za Marcyana Prochańskiego[12].

Na najstarszym synu Zygmuncie wygasła główna linia rodu, potomkowie młodszych synów Stanisława pisali się już głównie nazwiskiem Czyżowskich. Ostatni z nich w linii męskiej, Aleksander Zaklika Czyżowski, kasztelan połaniecki zmarł w roku 1761.

Przypisy

  1. ↑ a b Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 138.
  2. ↑ Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Krzysztof Chłapowski i Alicja Falniowska-Grabowska. Kórnik 1993, s. 175.
  3. ↑ a b c d Bartosz Paprocki, Jan Kazimierz Turowski: Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, 1858, s. 97–98.
  4. ↑ Historia Wojsławic. [dostęp 2012-02-26]. (pol.).
  5. ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 138, 196.
  6. ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 146, 152.
  7. ↑ Zaklików. Gminny portal internetowy. [dostęp 2011-02-18]. (pol.).
  8. ↑ Jan Kochanowski: Fraszki. Kraków: Drukarnia Łazarzowa, 1584.
  9. ↑ Kasper Niesiecki, Jan Nepomucen Bobrowicz: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. T. 1. Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 310.
  10. ↑ Kasper Niesiecki, Jan Nepomucen Bobrowicz: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. T. 3. Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 279–280.
  11. ↑ Marek Nasiadka: Małopolski Przełom Wisły. Od Sandomierza do Kazimierza... Białystok: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, 2010, s. 140. ISBN 978-83-89188-94-6.
  12. ↑ Kasper Niesiecki, Jan Nepomucen Bobrowicz: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. T. 7. Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 498.

Media użyte na tej stronie

Stanislaus Zaklika.jpg
Autor: Netzach, Licencja: CC BY-SA 4.0
Współczesny portret Stanisława Zakliki, założyciela Zaklikowa na jednym z budynków w tej miejscowości.
POL COA Topór.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Topór