Stanisława Groblewska

Stanisława Groblewska
Joanna, Monika, Olgierd
porucznik porucznik
Data i miejsce urodzenia

5 listopada 1895
Bystrzyca Szymbarska

Data i miejsce śmierci

20 marca 1974
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1939–1945

Jednostki

Armia Krajowa

Stanowiska

adiutantka, łączniczka

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920-1941) Złoty Krzyż Zasługi Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
Tablica nagrobka, cmentarz Rakowicki w Krakowie

Stanisława Groblewska ps. „Joanna”, „Monika”, „Olgierd” (ur. 5 listopada 1895 w majątku Bystrzyca Szymbarska, zm. 20 marca 1974 w Krakowie) – polska tenisistka, mistrzyni Polski w deblu w latach 1927 i 1928, porucznik AK, pracownik naukowy Instytutu Zootechniki.

Życiorys

Urodziła się 5 listopada 1895 w majątku Bystrzyca Szymbarska na terenie Szymbarku k/Gorlic, córka Henryka i Anny Groblewskich. Ukończyła Gimnazjum, w 1913 roku, zdała egzamin dojrzałości w Liceum Żeńskim Wiktorii Niedziałkowskiej we Lwowie[1], a następnie ukończyła pomaturalną Szkołę Rolniczo-Gospodarską we Lwowie.

Tenis ziemny

W czasie nauki we Lwowie zaczęła grać w tenisa ziemnego. Kilkakrotnie była mistrzynią Lwowa, a w 1927 należała do grona najlepszych tenisistek, zajęła V miejsce w rankingu dziennika sportowego „Start”[2]. W tym samym roku na Mistrzostwach Polski w Krakowie w grze podwójnej kobiet Groblewska z partnerką Jadwigą Jedrzejowską zdobyły Mistrzostwo Polski.

Ponownie została Mistrzynią Polski w Katowicach w 1928 w deblu, grając w parze z Jędrzejowską. W 1929 startowała na Mistrzostwach Polski w Poznaniu, w parze z Orzechowską (przegrały w finale) oraz na Mistrzostwach Jugosławii w Crikvenicy. Wicemistrzostwo Polski zdobyła w 1932 w parze z Adą Pozowską. Stanisława była zawodniczką Lwowskiego Klubu Tenisowego[3].

W latach późniejszych brała udział w turniejach tenisowych, jednak nie odnosiła większych sukcesów ze względu na obowiązki związane z zarządzaniem gospodarstwem rolnym.

Dwór Groblewskich w Bystrzycy Szymbarskiej (Szymbark k/Gorlic)

Gospodarstwo rolne

Po śmierci ojca w 1927 przejęła 50-hektarowy majątek ziemski w Szymbarku. Gospodarstwo po ojcu przekształciła w specjalistyczne gospodarstwo hodowli bydła rasowego i owiec. W latach 1930–1939 dwór Stanisławy Groblewskiej stał się miejscem wypoczynku znanego polskiego pisarza i malarza Zygmunta Haupta[4].

Działalność konspiracyjna

We wrześniu 1939 rodzina Groblewskich zajęła się przerzutem polskich oficerów oraz cywilów przez granicę słowacką, a później razem z rodziną Stanisława Zgórniaka ps. „Górski” z Gorlic utworzyli trasy przerzutowe o kryptonimie „Z-G”. Jedna trasa wiodła z Gorlic przez Gładyszów na Słowację, druga przez Uście Ruskie do Wysowej, stamtąd przez granicę na Słowację, Węgry do Francji. Początkiem grudnia 1939 dwór Groblewskiej był siedzibą Komendy Obwodu Gorlice ZWZ. Zatrudniony w gospodarstwie jako leśniczy rtm. Marian Waldeck ps. „Kątski”[5] był komendantem gorlickiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej. W styczniu 1940r. dworku Groblewskich odbywały się spotkania organizacyjne w których uczestniczył mjr. Franciszek Żak[6]. Stanisława ps. „Joanna” pełniła funkcję adiutantki komendanta oraz łączniczki. W działalność konspiracyjną zaangażowana była także jej rodzina, syn Janusz ps. „Szczęsny”, mąż Karol oraz siostra Maria ps. „Maria”. W lipcu 1941 Gestapo aresztowało komendanta rtm. Mariana Waldeckiego i kilka osób ze sztabu Obwodu Gorlickiego. Stanisława mimo zagrożenia aresztowaniem, podjęła się utrzymania kontaktów z terenowymi placówkami i utrzymania łączności ze sztabem Komendy Okręgu AK w Krakowie, tymczasowo pełniła funkcję komendanta do czasu wyznaczenia nowego komendanta. We wrześniu 1941 dowództwo AK wyznaczyło nowego komendanta Obwodu Gorlickiego Armii Krajowej kapitana artylerii Władysława Bandrowskiego ps. „Zbych”, a Groblewskiej powierzono zadanie prowadzenia wywiadu wojskowego i gospodarczego. Zmieniła pseudonim na „Monika”. Na odprawie w dowództwie AK w Krakowie dostała polecenie nawiązania kontaktów z Niemcami w celach wywiadowczych, a znajomość języka niemieckiego ułatwiała jej zdobywanie ważnych informacji. We wrześniu 1942 doszło do dekonspiracji w wyższym szczeblu dowodzenia, mimo ostrzeżeń wysyłanych przez Groblewską i inspektorat, Gestapo aresztowało komendanta Bandrowskiego i jego zastępcę. Stanisława zagrożona aresztowaniem wyjechała do Kunic koło Gdowa, gdzie ukrywała się do kwietnia 1943. Po powrocie do Bystrzycy wznowiła kontakty i działalność konspiracyjną, zmieniła pseudonim na „Olgierd”. 4 listopada 1943 otrzymała wiadomość z Krakowa, w której została poproszona o zabranie zbiega z obozu Stalagu VIII B w Lamsdorf, jeńca wojennego. Pojechała osobiście do Krakowa zaprzęgiem konnym, przywiozła Brytyjczyka przebranego w cywilne ubranie jako woźnicę – niemowę. Zbiegiem był Walijczyk, Frederick Sheady[7]. Ukrywany był w dworze Groblewskich od 9 listopada 1943, a 24 lutego 1944 został przekazany pod opiekę oddziału partyzanckiego „Żbik” Armii Krajowej. Wiosną 1944 Stanisława zajmowała się zaopatrzeniem w organizacji „Uprawa”, pozyskiwała od właścicieli majątków ziemskich żywność dla oddziałów partyzanckich oraz przewoziła broń i uzbrojenie. Pod koniec 1944 zagrożona aresztowaniem przez Gorlickie Gestapo opuściła Bystrzycę Szymbarską, ukrywała się w Sidzinie koło Krakowa.

Lata powojenne

Majątek w Bystrzycy Szymbarskiej po wojnie został rozparcelowany, a Stanisława jako członek Armii Krajowej w latach 1945–1966 była pod obserwacją Służby Bezpieczeństwa PRL[8]. Groblewscy po konfiskacie majątku zamieszkali w Krakowie, a Stanisława pracowała w Instytucie Zootechniki w Krakowie jako pracownik naukowy, gdzie zdobyła tytuł inżyniera zootechniki. Po wojnie była członkinią organizacji kombatanckiej ZBoWiD w Krakowie, gdzie działała aktywnie w sekcji historycznej. Zmarła w Krakowie 20 marca 1974, została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[9].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

W 1993 roku Technikum Rolnicze i Zasadnicza Szkoła Rolnicza w Bystrej przyjęło imię Stanisławy Groblewskiej.

Uwagi

Przypisy

  1. Egzamin dojrzałości. „Kurier Lwowski”, s. 4, nr 290 z 26 czerwca 1913. 
  2. Listę rankingową przygotował w 1927 dziennikarz dziennika sportowego „Start” T. Maltze, w artykule pt. „Próba klasyfikacji polskich tenisistek”, dziennikarz wziął pod uwagę wyniki uzyskane w następujących zawodach sportowych: Mistrzostwa Polski, Mistrzostwa Warszawy, Mistrzostwa Wielkopolski, Turniej w Katowicach, w Łodzi, w Milanówku oraz Turniej „Legii” w Warszawie („Start” 1927, nr 13, s. 3–4.).
  3. Czesław Michalicki „Akademicki Związek Sportowy w Krakowie”, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Kraków, str 93.
  4. Wspomnienia z pobytu w Bystrzycy Zygmunt Haupt zawarł w tomiku opowiadań „Papierowy pierścień” wyd 1963.
  5. Rtm Marian Waldeck ps. „Kątski”, „Wilk”, aresztowany w lipcu 1941 r., trafił najpierw do więzienia w Tarnowie, a następnie do obozu koncentracyjnego w KL Auschwitz, skąd nie wrócił.
  6. Józef Bieniek: Nad brzegami Ropy. Gorlice: 2002, s. 26. ISBN 83-86744-26-X.
  7. Frederick Sheady, żołnierz brytyjski, wzięty do niewoli niemieckiej w Belgii w 1940, zbiegł z obozu jenieckiego Lamsdorf, zginął wraz z partyzantami, zastrzelony przez niemiecką Policję Kolejową (Bahnschutzpolizei) 10 marca 1944 w miejscowości Stróże.
  8. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Krakowie 1983–1990, sygn. IPN Kr 010/8162. inwentarz.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-09-17].
  9. Pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera XVIIIC, rząd 3, miejsce 28.

Bibliografia

  • Maria Groblewska-Orzechowska „Konspirowały i Walczyły”, wyd 1977
  • Marek Dziedziak „Szymbark od, a do z leksykon regionalny” ISBN 978-83-7631-245-3.
  • Józef Bieniek „Nad Brzegami Ropy” wyd 2002 ISBN 83-86744-26-X.
  • Teresa Drozdek-Małolepsza „Tenis ziemny kobiet w okresie międzywojennym w Polsce”
  • Andrzej Ćmiech „Pomagali polskim oficerom dostać się do naszych jednostek we Francji” Gazeta Gorlicka z dn 24.10.2014 str. 10
  • Józef Warchoł, Mirosław Sroka, Urszula Ciombor, Sławomir Ornatowski, Anna Kwiatkowska „70 lat, Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Bystrej” ISBN 978-83-61868-30-9.
  • Kamil Drzymała „Oddział Partyzancki „Żbik” z Obwodu Gorlice” ISBN 978-83-7629-200-7.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PL Epolet por.svg
Naramiennik porucznika Wojska Polskiego (1919-39).
POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
POL Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1942) BAR.svg
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – II RP (1942).
Nagrobek Stanisławy Groblewskiej, Kraków.jpeg
Autor: Zalasem1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Stanisławy Groblewskiej, Kraków
POL Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (1942) BAR.svg
Baretka: Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami – II RP (1942).
Dwór Groblewskich Bystrzycy Szymbarskiej.jpg
Autor: Zalasem1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dwór Groblewskich w Bystrzycy Szymbarskiej (Szymbark k/Gorlic),obecnie Stacja Naukowa Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk