Stanisława Paleolog

Stanisława Paleolog

Zofia, Łucka, Monika

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	4 maja 1892 Rumno
Data i miejsce śmierci	3 grudnia 1968 Penley
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Formacja	Straż Obywatelska, Ochotnicza Legia Kobiet
Stanowiska	kurierka, adiutantka
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska (obrona Lwowa) wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (powstanie warszawskie)
Odznaczenia

Stanisława Paleolog

komisarz
Data i miejsce urodzenia	4 maja 1892 Rumno
Data śmierci	3 grudnia 1968
Formacja	Policja Państwowa Policja Polska GG

Stanisława Filipina Demetraki-Paleolog, ps. „Zofia”, „Łucka”, „Monika” (ur. 4 maja 1892 w Rumnie, zm. 3 grudnia 1968 w Penley) – działaczka niepodległościowa, uczestniczka czterech wojen, podpułkownik Wojska Polskiego RP, komisarz Policji Państwowej, funkcjonariuszka Policji Polskiej GG, kapitan czasu wojny w ramach Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, minister w pierwszym rządzie Antoniego Pająka na uchodźstwie.

Życiorys

Uczyła się w lwowskiej pensji dla dziewcząt sióstr sakramentek, a następnie studiowała w Akademii Handlowej we Lwowie. Podczas I wojny światowej działała w Polskiej Organizacji Wojskowej^[1].

U kresu wojny wzięła udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej, w listopadzie 1918 wstępując do Straży Obywatelskiej, służyła w stopniu kaprala^[2]. Służyła jako sanitariuszka. Odbywając służbę kurierki została ranna podczas próby przejścia przez front^[3][4]. Wstąpiła do Milicji Obywatelskiej w grudniu 1918, następnie do Ochotniczej Legii Kobiet. Była pierwszą kurierką. Jako kurierka służyła także jej siostra Helena^[5]. Pełniła funkcję adiutantki komendantki OLK, Aleksandry Zagórskiej^[6]. Po tym jak 1 kwietnia 1920 utworzono Wydziały Ochotniczej Legii Kobiet przy Sekcji Mobilizacyjnej Oddziału I Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie, została w stopniu podporucznika OLK adiutantką naczelniczki mjr A. Zagórskiej oraz objęła kierownictwo referatu spraw personalnych^[7]. W 1920 w szeregach OLK uczestniczyła w wojnie polsko-bolszewickiej pod Warszawą.

Od 1922 do 1924 pracowała na stanowisku urzędniczym w Szpitalu św. Łazarza w Krakowie. W 1925 wstąpiła do Policji Państwowej. Od 1925 kierowała Policją Kobiecą i zajmowała się jej organizowaniem^[7]. Została awansowana do stopnia aspiranta od 1 stycznia 1928, na początku kwietnia 1933 na stopień podkomisarza^[8][9], a od 1 stycznia 1939 do stopnia komisarza. Pełniła stanowisko kierownika sanitarno-obyczajowej VI brygady Urzędu Śledczego przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie^[10] (zajmującej się zwalczaniem nierządu i handlu żywym towarem^[11][12])^[13]. W czerwcu 1929 została dowódcą kompanii na kursie nowych funkcjonariuszek tej brygady^[14][15]. Od 1935 do 1939 kierowała referatem ds. ofi­ce­rów i sze­re­go­wych Policji Kobiecej w Centrali Służby Śledczej Komendy Głównej Policji Państwowej. Na początku 1930 weszła w skład komitetu organizacyjnego koło mające na celu ratowanie dzieci moralnie zaniedbanych ze szkoły nr 178 w Warszawie^[16].

Po wybuchu II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej i służyła w Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa. Jednocześnie konspiracyjnie działała w Związku Walki Zbrojnej oraz Armii Krajowej. Zajmowała się or­ga­ni­zo­waniem i szko­leniem żoł­nie­rzy w składach bry­gad ob­ser­wa­cyj­no­‑wy­wia­dow­czych i żeńskich gru­p wy­wia­dow­czo­‑dy­wer­syj­nych. Współorganizowała Państwowy Korpus Bezpieczeństwa. Była przydzielona do Komendy Głównej Armii Krajowej, Oddział IV (Kwatermistrzowski, Szefostwo Produkcji Konspiracyjnej „Cieśla” („Perkun”, „Waga”, „Drzewo”). Brała udział w powstaniu warszawskim w jednostce I Obwód „Radwan” (Śródmieście), Zgrupowanie „Chrobry II” (oficer informacyjny)^[17], Kierownictwo Produkcji Uzbrojenia. Po powstaniu opuściła Warszawę wraz z ludnością cywilną.

Po wojnie 10 sierpnia 1946, w obliczu zagrożenia aresztowaniem wyjechała z Polski. 12 września tego roku została przyjęta do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech i zweryfikowana w stopniu majora ze starszeństwem z 1 października 1944. Następnie przeniosła się do Wielkiej Brytanii i osiadła w Londynie. 15 października 1954 roku Prezydent RP August Zaleski powołał ją na członka drugiego składu Sądu Obywatelskiego w Londynie^[18][19]. 11 października 1955 została ministrem w pierwszym rządzie Antoniego Pająka władz RP na uchodźstwie^[20]. W 1957 ukazała się książka autorstwa Stanisławy Paleolog pt. The Women Police in Poland 1925–1939^[21]. Do końca życia pozostawała w stopniu podpułkownika^[22].

Na skutek krwotoku śródmózgowego została sparaliżowana. Ostatnie 11 lat życia spędziła w szpitalu Penley, w którym zmarła 3 grudnia 1968^[22]. Pochowana na Southern Cemetery w Manchesterze (sekcja K, grób numer 450)^[23].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (30 lipca 1957)^[24]
• Krzyż Niepodległości (19 grudnia 1933)^[25]
• Krzyż Walecznych^[26]
• Srebrny Krzyż Zasługi (23 listopada 1929)^[27][26]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[26]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[26]
• Krzyż Obrony Lwowa z mieczami

Przypisy

Bibliografia

• Pogrzeb bohaterki ś. p. Wandy Lechowin. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 294 z 22 grudnia 1928. 
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
• Stanisław Nicieja: Cmentarz Obrońców Lwowa. Wrocław - Warszawa - Kraków: 1990, s. 176.
• Ryszard Czerski. Komendantka. „Gazeta Policyjna”. 41, 1999-11-07. 
• Sprengel B., Stanisława Filipina Paleolog – oficer Wojska Polskiego i Policji Państwowej, w: Wojenna służba Polek w II wojnie światowej. Materiały IX sesji popularnonaukowej połączonej z II Zjazdem Kombatantek w Toruniu w dniach 6–7 listopada 1999 r., red. M. Golon, K. Minczykowska, Toruń 2000 r., s. 253–260.
• Sta­ni­sła­wa Fi­li­pi­na Pa­le­olog. Policyjny Magazyn Historyczny, 2008. [dostęp 2015-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
• Stanisława Filipina Paleolog. 1944.pl. [dostęp 2015-03-06].
• KarolK. Siemaszko KarolK., Sąd Obywatelski w Londynie. Organizacja i orzecznictwo, Poznań: Wydawnictwo Rys, 2013, ISBN 978-83-63664-25-1, OCLC 869925365 .
• K. Zimoń: 26 Lutego br. minęło 90 lat od przyjęcia pierwszej polskiej Policjantki do Policji. polskasiecpolicjantek.pl, 1 marca 2015. [dostęp 2015-03-06].
• Michał Krzysztof Wykowski, Przemysław Majewski: panstwowa.policja.pl. Paleolog Stanisława Filipina (1892–1968). [dostęp 2015-03-06].

Linki zewnętrzne

• Policja kobieca w Polsce (1925–1939) – książka Paleolog dostępna w formie ebooka