Stanisława Walasiewicz

Stanisława Walasiewicz
Ilustracja
Stanisława Walasiewicz w 1938 roku
Data i miejsce urodzenia

3 kwietnia 1911
Wierzchownia

Data i miejsce śmierci

4 grudnia 1980
Cleveland

Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska
Igrzyska olimpijskie
złotoLos Angeles 1932lekkoatletyka
(bieg na 100 m)
srebroBerlin 1936lekkoatletyka
(bieg na 100 m)
Światowe Igrzyska Kobiet
złotoPraga 1930bieg na 60 m
złotoPraga 1930bieg na 100 m
złotoPraga 1930bieg na 200 m
złotoLondyn 1934bieg na 60 m
srebroLondyn 1934bieg na 100 m
srebroLondyn 1934bieg na 200 m
brązPraga 1930sztafeta 4 x 100 m
Mistrzostwa Europy
złotoWiedeń 1938bieg na 100 m
złotoWiedeń 1938bieg na 200 m
srebroWiedeń 1938sztafeta 4 × 100 m
srebroWiedeń 1938skok w dal
Plebiscyt Przeglądu Sportowego
Gold medal with cup.svg 1. miejsce
1930
Gold medal with cup.svg 1. miejsce
1932
Gold medal with cup.svg 1. miejsce
1933
Gold medal with cup.svg 1. miejsce
1934
Bronze medal with cup.svg 3. miejsce
1929
Bronze medal with cup.svg 3. miejsce
1935
Bronze medal with cup.svg 3. miejsce
1937
Bronze medal with cup.svg 3. miejsce
1938
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi

Stanisława Walasiewicz właśc. Stefania Walasiewicz[1] (ur. 3 kwietnia 1911 w Wierzchowni, zm. 4 grudnia 1980 w Cleveland) – polska interpłciowa lekkoatletka startująca w biegach sprinterskich i skoku w dal, mistrzyni olimpijska, wielokrotna rekordzistka świata.

Życiorys

Walasiewicz urodziła się w Wierzchowni koło Górzna, jako córka Juliana i Weroniki z Uścińskich[1] (według innych źródeł Ucińskich[2]) Walasiewiczów. Została ochrzczona w kościele parafialnym jako Stefania Walasiewicz[1]. Jej rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdy dziewczynka miała 17 miesięcy[3]. Rodzina Walasiewiczów osiadła w Cleveland. W Stanach używała zazwyczaj imienia i nazwiska Stella Walsh.

Już jako nastolatka wykazywała uzdolnienia w biegach i startowała w zawodach lekkoatletycznych dla juniorów. Starała się po raz pierwszy o wyjazd na igrzyska olimpijskie w 1928, ale nie mogła tam wystartować, gdyż nie miała obywatelstwa amerykańskiego. Sukces Haliny Konopackiej zdopingował ją do dalszego wysiłku. Zaczęła ćwiczyć w polonijnym ognisku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Przyjechała do Polski i trenowała w Warszawie. Reprezentowała kluby warszawskie: Sokół-Grażyna (1929–1934) oraz Warszawianka (1935–1939).

Przed igrzyskami w 1932, które miały się odbyć w Los Angeles, amerykańska federacja lekkoatletyczna, licząc na jej niemal pewny medal, zaproponowała Polce obywatelstwo. Ta jednak w ostatniej chwili odrzuciła propozycję i zdecydowała się reprezentować kraj swojego pochodzenia. Na olimpiadzie okazała się najszybszą biegaczką na 100 metrów, wyrównała rekord świata czasem 11,9 s i zdobyła złoty medal olimpijski. Tego samego dnia zajęła 6. miejsce w rzucie dyskiem. Na igrzyskach w 1936 w Berlinie na swoim koronnym dystansie musiała uznać wyższość Helen Stephens. Sama sportsmenka była niezadowolona ze srebrnego medalu.

Walasiewicz odniosła wielki sukces podczas mistrzostw Europy z 1938, kiedy to po raz pierwszy w zawodach uczestniczyły kobiety. Zdobyła tam dwa złote (100 metrów i 200 metrów) i 2 srebrne medale (skok w dal i sztafeta 4 × 100 metrów). Wywalczyła też siedem medali Światowych Igrzysk Kobiecych (1930, 1934), w tym cztery złote w biegach sprinterskich.

W czasie swojej kariery 14 razy poprawiała rekordy świata, doprowadzając je do wyników: 6,4 na dystansie 50 metrów (1933); 7,3 s na 60 metrów (1933, wyrównany w 1936[4]); 9,8 na 80 m (1933); 11,6 s na 100 metrów (1937); 23,6 s na 200 metrów (1935); 24,3 na 220 jardów oraz 3:02.5 na 1000 metrów (1933). Wyniki lepsze od oficjalnego rekordu świata uzyskiwała również w skoku w dal.

W latach 1933-1946 była 24-krotną mistrzynią Polski na 60 m, 100 m, 200 m, 80 m ppł., skoku w dal, skoku w dal z miejsca, rzucie oszczepem, 3-boju, 5-boju oraz 54-krotną rekordzistką Polski. W barwach Polski wystąpiła jeszcze podczas mistrzostw Europy w Oslo (1946), jednak już bez sukcesów.

Na początku września 1936 dokonała ujęcia złodzieja Chaima Miodownika usiłującego ją okraść na Placu Unii Lubelskiej w Warszawie[5].

Pod koniec lat 30. Walasiewiczówna powróciła do Stanów, gdzie startowała i wielokrotnie wygrywała amerykańskie mistrzostwa, mimo że nadal nie była oficjalnie obywatelką tego kraju. W 1947 wyszła za mąż za boksera Harry’ego Neila Olsona, dzięki temu uzyskała obywatelstwo amerykańskie jako Stella Walsh Olson. Po zakończeniu kariery sportowej była trenerką w USA, działaczką polonijną, współpracownicą PKOl. Walasiewicz zginęła 4 grudnia 1980 w czasie napadu na sklep (została śmiertelnie postrzelona przez napastnika). Została pochowana na Calvary Cemetery w Cleveland. W tym mieście jest dziś centrum sportowe nazwane jej imieniem.

Należała do najpopularniejszych polskich sportowców okresu międzywojennego. Czterokrotnie zwyciężała w Plebiscycie Przeglądu Sportowego: w 1930, 1932, 1933 i 1934 r. Zajmowała ponadto miejsca w dziesiątce Plebiscytu w 1929, 1935, 1936, 1937 i 1938 r. Była również laureatką Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1932 i 1933)[6][7]. W 1937 otrzymała coroczną nagrodę Polskiego Związku Lekkiej Atletyki za najlepsze wyniki[8].

Ordery i odznaczenia

Kwestia płci

Walasiewicz zginęła 4 grudnia 1980 w czasie napadu na sklep, została postrzelona przez napastnika. Zgodnie z amerykańskim prawem dotyczącym zgonów nienaturalnych, ciało zostało poddane sekcji zwłok. Okazało się, że w rzeczywistości sportsmenka była osobą interpłciową, to znaczy posiadała żeńskie i męskie narządy płciowe (jednak nie w pełni rozwinięte)[12]. Badania genetyczne wykazały, że miała też chromosom Y[13][14].

Rozgorzała wówczas dyskusja, czy nie trzeba aby odebrać Walasiewicz jej rekordów i medali. Jednak taka decyzja nie została podjęta. Zarówno Międzynarodowy Komitet Olimpijski, jak i Międzynarodowa Federacja Lekkiej Atletyki (IAAF) nigdy oficjalnie nie odniosły się do tej sprawy.

Najważniejsze osiągnięcia

Igrzyska olimpijskie

  • 1932: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 100 m, 11,9
  • 1932: 6. miejsce – rzut dyskiem, 33,60
  • 1936: Silver medal with cup.svg 2. miejsce – 100 m, 11,7

Światowe igrzyska kobiet

  • 1930: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 60 m, 7,7
  • 1930: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 100 m, 12,5
  • 1930: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 200 m, 25,7
  • 1930: Bronze medal with cup.svg 3. miejsce – 4 × 100 m, 50,8
  • 1930: 8. miejsce – rzut oszczepem, 30,24
  • 1934: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 60 m, 7,6
  • 1934: Silver medal with cup.svg 2. miejsce – 100 m, 11,9
  • 1934: Silver medal with cup.svg 2. miejsce – 200 m, 25,0

Mistrzostwa Europy

  • 1938: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 100 m, 11,9
  • 1938: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 200 m, 23,8
  • 1938: Silver medal with cup.svg 2. miejsce – 4 × 100 m, 48,2
  • 1938: Silver medal with cup.svg 2. miejsce – skok w dal, 5,81
  • 1938: 6. miejsce – rzut oszczepem, 36,33
  • 1946: 6. miejsce – 4 × 100 m, 50,6

Akademickie mistrzostwa świata

  • 1935: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 100 m, 12,0
  • 1935: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – 400 m, 57,6
  • 1935: Gold medal with cup.svg 1. miejsce – skok w dal, 5,73
  • 1935: Bronze medal with cup.svg 3. miejsce – 4 × 100 m, 51,3
  • 1935: Bronze medal with cup.svg 3. miejsce – rzut dyskiem, 34,81

Rekordy życiowe

  • 60 m – 7,3 (1933)
  • 100 m – 11,6 (1936)
  • 200 m – 23,6 (1935)
  • 400 m – 57,6 (1935)
  • 800 m – 2:18,3 (1931)
  • 1000 m – 3:02,5 (1933)
  • 80 m pł – 12,9 (1938)
  • skok w dal – 6,125 m (1939)
  • skok wzwyż – 1,49 m (1938)
  • pchnięcie kulą – 11,32 (1936)
  • rzut dyskiem – 38,99 (1930)
  • rzut oszczepem – 38,94 (1938)

Linki zewnętrzne[15]

Przypisy

  1. a b c Stanisława Walasiewicz – kontrowersyjna mistrzyni sprzed ery Szewińskiej. [w:] Magazyn Bieganie [on-line]. [dostęp 2021-08-27].
  2. Stanisława właść. Stefania Walasiewicz - Olson. olimpijski.pl. [dostęp 2021-08-27].
  3. Lista Pasażerów emigrujących 13 czerwca 1912 do Stanów Zjednoczonych, www.myheritage.pl [dostęp 2021-07-28].
  4. Sport i Wychowanie Fizyczne. Rekord światowy Walasiewiczówny. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 211 z 15 września 1939. 
  5. Walasiewiczówna łapie złodzieja. „Orędownik Ostrowski”, s. 3, nr 73 z 11 września 1936. 
  6. Życie sportowe. Wręczenie Walasiewiczównie W. H. N. S.. „Kurier Warszawski”. nr 169, s. 6, 22 czerwca 1934. 
  7. Mała encyklopedia sport. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.
  8. Nagrodę PZLA przyznano St. Walasiewiczównie. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 268 z 25 listopada 1937. 
  9. M.P. z 1932 r. nr 209, poz. 242 „za zasługi na polu propagandy i sportu”.
  10. M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 129 „za zasługi na polu krzewienia idei wychowania fizycznego i sportu w Polsce oraz rozsławiania imienia Polski na bieżniach i stadionach świata”.
  11. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 104 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
  12. Zabrali jej medal, bo była... mężczyzną – Sport – WP.PL.
  13. Niesamowita historia Stanisławy Walasiewiczówny. babol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-12)]..
  14. Chromosomowa ruletka. medonet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-09)]..
  15. M. Krajewski, Walasiewicz Stanislawa (w USA − Stella Walsch-Olson), [w:] Nowy słownik biograficzny Ziemi Dobrzyńskiej, t. 2, Rypin 2014, s. 451–452.

Media użyte na tej stronie

Athletics pictogram.svg
Pictograms of Olympic sports – . This is an unofficial sample picture. Images of official Olympic pictograms for 1948 Summer Olympics and all Summer Olympics since 1964 can be found in corresponding Official Reports.
Gold medal with cup.svg
Autor: Michał460, Licencja: CC BY-SA 3.0
Złoty medal z pucharem.
Bronze medal with cup.svg
Autor: Michał460, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brązowy medal z pucharem.
POL Złoty Krzyż Zasługi 2r BAR.svg
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) – III RP (1992).
Silver medal with cup.svg
Autor: Michał460, Licencja: CC BY-SA 3.0
Srebrny medal z pucharem.
Flag of Jamaica.svg
Flag of Jamaica. “The sunshine, the land is green, and the people are strong and bold” is the symbolism of the colours of the flag. GOLD represents the natural wealth and beauty of sunlight; GREEN represents hope and agricultural resources; BLACK represents the strength and creativity of the people. The original symbolism, however, was "Hardships there are, but the land is green, and the sun shineth", where BLACK represented the hardships being faced.
Flag of Chinese Taipei for Olympic games.svg
Chinese Taipei Olympic Flag. According to the official website of Chinese Taipei Olympic Committee, Blue Sky(circle) & White Sun(triangles) above the Olympic rings is neither the National Emblem of the Republic of China, nor the Party Emblem of Kuomintang (KMT), but a design in between, where the triangles do not extend to the edge of the blue circle, as registered at International Olympic Committee in 1981 and digitally rendered in 2013. Besides, the blue outline of the five-petaled plum blossom is broader than the red one. Moreover, the CMYK code of the blue one and the Blue Sky & White Sun is "C100-M100-Y0-K0", and different from the Olympic rings (C100-M25-Y0-K0). Note that it's the only version recognized by IOC.
Stanisława Walasiewicz 1938.jpg
Stanisława Walasiewicz w trakcie II Mistrzostw Europy w Lekkoatletyce (dla kobiet) w Wiedniu w 1938 roku