Stanowisko w Skuldelev

Stanowisko w Skuldelev – podwodne stanowisko archeologiczne koło wsi Skuldelev w obrębie Roskilde Fjord we wschodniej Danii, w kanale Peberrenden prowadzącym do portu Roskilde, gdzie odnaleziono pięć wraków XI-wiecznych statków wikingów.

Historia

Rozmieszczenie wraków w wodzie przed ich wydobyciem

We wczesnym średniowieczu, wikingowie wznieśli system barier we obrębie Roskilde Fjord, by kontrolować drogi morskie do Roskilde^[1]. W najwęższym punkcie kanału prowadzącego do portu zatopili najpierw trzy zużyte statki obciążone kamieniami, a dwadzieścia lat później kolejne dwa, tworząc podwodną barykadę^[1].

Podczas oczyszczania przejścia w 1924 roku rybacy z pobliskiej wioski Skuldelev wyciągnęli drewniany maszt^[2]. W kolejnych latach nurkowie wydobywali różne części statków, aż miejscem znalezisk zainteresowało się Narodowe Muzeum Danii^[2].

W latach 1957–1959 przeprowadzono badania podwodne terenu, odnajdując wraki statków, które datowano na okres wikingów^[2]. W 1962 roku przeprowadzono czteromiesięczną akcję wydobycia wraków^[2]. Wokół stanowiska wzniesiono koferdam i wypompowano całą wodę^[2]. Stanowisko nazwano Skuldelev a wraki ponumerowano od 1 do 6, przy czym później okazało się, że wrak nr 4 to część wraku nr 2^[2].

Z dna wydobyto we fragmentach pięć drewnianych wraków, które latami poddawano zabiegom konserwacyjnym^[2]. Na potrzeby ich rekonstrukcji wzniesiono w Roskilde Muzeum Łodzi Wikingów^[2].

W kolejnych latach powstały repliki statków ze Skuldelev^[3]. W latach 1982–1984 zbudowano replikę statku Skuldelev III o nazwie Roar Ege^[4], w latach 1990–1991 replikę statku Skuldelev V – Helge Ask^[5], w latach 1999–2000 replikę statku Skuldelev I o nazwie Ottar^[6] a w latach 2000–2004 replikę statku Skuldelev II – Havhingsten fra Glendalough^[7]. W 1998 roku powstała pierwsza replika statku Skuldelev VI – Kraka Fyr a w 2010 roku druga – Skjoldungen^[8].

Podczas budowy stoczni na potrzeby rekonstrukcji statków natrafiono na kolejne dziewięć wraków na dnie Roskilde Fjord, które również wydobyto^[2].

Statki

Poniższa tabela przedstawia wraki z Muzeum Łodzi Wikingów w Roskilde:

Zdjęcie – zdjęcia odrestaurowanego wraku i repliki statku;

Nazwa – nazwa wraku i nazwa repliki statku;

Rodzaj – rodzaj statku pod względem przeznaczenia;

Rok i miejsce budowy;

Wymiary – długość i szerokość w metrach;

Opis – krótki opis.

Lp.	Nazwa	Rodzaj	Rok i miejsce budowy	Wymiary	Opis
1.	Skuldelev I Ottar	oceaniczny statek towarowy	ok. 1030 zachodnia Norwegia^[9]	15,84 x 4,8^[9]	Statek zbudowany z bali sosnowych, o zaokrąglonym kadłubie, wyporności 20 ton i powierzchni żagla 90 m², rozwijał prędkość maksymalną ok. 13 węzłów^[9]. Miał wysoką ładowność^[9]. Mógł pływać po wodach Morza Północnego, Morza Bałtyckiego i północnego Atlantyku^[9].
2.	Skuldelev II Havhingsten fra Glendalough	statek wojenny	ok. 1042 Irlandia^[10]	ok. 30 x 3,8^[10]	Statek wojenny do szybkiego przewozu wojowników^[10]. Zbudowany z drewna dębowego, o długim, wąskim kadłubie, wyporności 26 ton i ogromnej powierzchni żagla – 112 m², rozwijał prędkość maksymalną ok. 13–17 węzłów^[10]. Miał 60 wioseł i załogę z 65–70 ludzi^[10].
3.	Skuldelev III Roar Ege	statek handlowy	ok. 1040 Dania^[11]	14 x 3,3^[11]	Niewielki statek handlowy pływający wzdłuż duńskiego wybrzeża i po Morzu Bałtyckim. Najlepiej zachowany ze wszystkich wydobytych wraków^[11]. Zbudowany z duńskiego dębu, o wyporności ponad 9 ton i powierzchni żagla 45 m², rozwijał prędkość maksymalną ok. 8–10 węzłów i mógł przewozić ładunek o wadze ponad 4 ton^[11].
4.	Skuldelev V Helge Ask	statek wojenny	ok. 1040 Dania^[12]	17,3 x 2,5^[12]	Niewielki statek wojenny pływający wzdłuż duńskiego wybrzeża i po Morzu Bałtyckim^[12]. Zbudowany zarówno ze starego jak i z nowego drewna, o wyporności prawie 8 ton i powierzchni żagla 46 m², rozwijał prędkość maksymalną ok. 15 węzłów^[12].
5.	Skuldelev VI Kraka Fyr i Skjoldungen	statek rybacki	ok. 1030 zachodnia Norwegia^[13]	11,2 x 2,5^[13]	Pierwotnie statek rybacki do połowów we fiordach norweskich, następnie przebudowany na statek transportowy^[13]. Zbudowany drewna sosnowego, brzozowego i dębowego, o wyporności prawie 8 ton i powierzchni żagla 26,5 m², rozwijał prędkość maksymalną ok. 9–12 węzłów^[13].