Stany i kasty w Indiach

Bramin z kasty Nambudiri odprawiający ofiarę jadźńa

(c) Bollywood Hungama, CC BY 3.0

Aishwariya Rai – aktorka wywodząca się z kasty Bantów

Bramini ze świętymi sznurami

Dhobi Ghat w Bombaju – miejsce pracy praczy

Kobieta z kasty koli (rybaków)

Lakshmi Mittal, pochodzący z kasty Agarwal (przedsiębiorców)

Sapera – zaklinacz węży

Kobieta z kasty Ahirów

Upanajana wśród Ajjarów

Stany i kasty w Indiach – zamknięta, endogamiczna grupa społeczna w Indiach, do której przynależność jest dziedziczna. Na Zachodzie do tej pory pokutuje szereg nieporozumień dotyczących indyjskiego systemu kastowego, przede wszystkim ze względu na mylenie dwóch pojęć typowych dla hinduizmu:

pojęcia warny, czyli stanu społecznego, podobnego do średniowiecznych europejskich koncepcji społecznych,
pojęcia kasty, typowo indyjskiego, określanego w językach indyjskich terminem dźati (dewanagari: जाति), dosłownie „urodzenie”.

Podczas gdy system początkowo trzech, później czterech warn, ćaturwanja był być może rzeczywistością społeczną w zamierzchłej starożytności wśród indoeuropejskich Ariów, a w późniejszym okresie li tylko postulatem niektórych prawodawców hinduskich, nigdy w pełni nie zrealizowanym, to pojęcie kasty zawsze było podstawową kategorią społeczną, nawet obecnie pomimo prawnego zniesienia systemu kastowego po uzyskaniu przez Indie niepodległości w 1947 roku. Druga przyczyna zamętu to powszechne poza Indiami zakładanie ekonomicznego uprzywilejowania pewnych kast, wiążące się z uciskiem innych, co zupełnie nie odpowiada realiom społecznym.

W indyjskim systemie kastowym wyróżniono ok. 3 tys. kast i podkast^[1].

Przynależność do kasty

Zgodnie z rozumieniem samego słowa dźati przynależność do danej kasty następuje automatycznie przez urodzenie, stąd Hindusi mówiący po angielsku często tłumaczą dźati na angielskie „race” (rasa). Przynależności do kasty nie można uzyskać ani przez małżeństwo (kasta jest grupą endogamiczną), ani przez zasługi czy wzbogacenie się (kasta nie ma nic wspólnego ze statusem ekonomicznym). Endogamiczność grupy często związana jest z konkretną profesją, niekiedy także z pochodzeniem etnicznym lub afiliacją religijną. Nazwisko bardzo często stanowi nazwa kasty, np. Gandhi (sprzedawca perfum), Dhobi (pracz), Dikshitar (bramin świątyni Chidambaram w Tamilnadu), Tamang (członek plemienia Tamangów w Nepalu).

Hierarchia wśród kast

System kast w zasadzie nie jest hierarchiczny, podział na kasty „lepsze” czy „gorsze” polega wyłącznie na bardzo żywotnym w hinduizmie pojęciu czystości i nieczystości. Może polegać na subiektywnym odczuciu własnej kasty jako bardziej „czystej” (ang. pure) niż inne – zdarza się to często również wśród braminów, z których niektóre grupy unikają małżeństw i wspólnego spożywania posiłków z członkami innych podgrup bramińskich, chociaż nie są one zabronione przez tradycyjne zakazy Manusmryti. Często poczucie „nieczystości” związane jest z wykonywanym zawodem, wiążącym się z przekroczeniem różnych tabu. Za nieczysty uchodzi kontakt ze zwłokami ludzkimi i zwierzęcymi, krwią, ekskrementami, nawet potem innych osób. Tak więc posługacze palący zwłoki na śmaśanach, czyściciele latryn czy rzeźnicy i garbarze uważani są za najbardziej nieczystych i wykluczeni poza społeczeństwo, stąd ich angielska nazwa outcasts. Nieco mniejszy stopień „nieczystości” cechuje np. szewców (kontakt ze skórą zwierzęcą i nogami ludzkimi) czy praczy (kontakt z brudną odzieżą). Poza tymi skrajnymi przypadkami większość kast uchodzi za „w miarę czyste” i tabu w praktyce dotyczy tylko najbardziej intymnych kontaktów (małżeństwo czy ogólnie kontakty seksualne) oraz spraw związanych z pożywieniem. Ogólna zasada dotyczy zakazu przyjmowania wody i potraw gotowanych od osób z kast „mniej czystych” niż własna. W konsekwencji bardzo często się zdarza, że kucharzami w restauracjach są bramini, uważani za najbardziej czystych. Środowiska bardziej ortodoksyjne zwracają również uwagę na to, z kim jedzą (ang. interdining).

Status prawny we współczesnych Indiach

System został zniesiony w 1947 roku. Pomimo przepisu konstytucji z 1950 roku znoszącego przywileje kastowe, system ten jest wciąż bardzo popularny, szczególnie wśród mieszkańców wsi.

Stosuje się też terminy:

Scheduled Castes (SC)
Scheduled Tribes (ST)
Other Backward Classes (OBCs) – inne kasty prześladowane

Dla wskazanych grup wprowadzono gwarancje miejsc w administracji i szkolnictwie.

Partie niższych kast

Partie polityczne reprezentujące indyjskie niższe kasty:

Bahujan Samaj Party (BSP)
Samajwadi Party

Pozakastowcy

Wykluczeni poza system ortodoksyjnego hinduizmu, na przykład w następstwie zaniechania obowiązków religijnych i społecznych wynikających z warny i dźati, postrzegani są jako istoty nie podlegające prawu karmy, czyli nie posiadający potencjału dla reinkarnowania w kolejnym ciele po śmierci^[2].

Kasty w innych religiach

Podział warn na kasty

Już w starożytności tradycyjny system czterech warn stanowiący idealny wzorzec społeczeństwa zupełnie nie odpowiadał rzeczywistości społecznej i w związku z tym szereg prawodawców, również najsłynniejszy z nich, Manu, próbowało przypisać istniejące kasty do postulowanych warn, biorąc pod uwagę wykonywaną profesję. Powiązania takie różniły się w zależności od tekstu i epoki, gdyż kasty również ewoluowały, rozpadały się na podkasty ze względu na oddalenie geograficzne lub zmianę zawodu. Poniżej podano przykład tego rodzaju klasyfikacji, który jednakże nie jest ani wyczerpujący, ani autorytatywny, ma służyć jedynie jako ilustracja systemu. Dla przykładu: bramini (stanowiący jedną warnę) podzieleni są w rzeczywistości na wiele różnorodnych kast o odmiennych tradycjach i zwyczajach.

Bramini

Bramini Pańća Gauda (północne i wschodnie Indie)

Bramini bengalscy
Dadhich
Gaur
Gouda Saraswat
Bramini Kanyakubja
Bramini kaszmirscy
Khandelwal
khedaval
Kota
Kulin
Bramini maithilscy
Mohyal
Rajapur Saraswat
Sanadhya
Saraswat
Saryuparin
Shivalli Madhwa Brahmins
Shrimali Brahmins
Daivajna

Bramini Panća Drawida (południowe i zachodnie Indie)

Bardai
Chitpavan (Konkanastha)
Deśastha
Dhima
Gurukkal
Kuta
Havyaka
Hoysala
Ajjar
Ajjangar (Vadakalai, Thenkalai)
Kandavara
Bramini karnataccy
Karhade
Koteśwara
Nagar Brahmins
Nambudiri (Nambuthiri, Nambudiripad, Bhatathiripad)
Padia
Saklapuri
Sankethi
Shivalli Madhwa
Sthanika
Bramini Telugu (Vaidiki, Niyogi)
Tuluva
Malik

Kszatrija

Bhavsar
Bantowie
Gurjara
Jambavas
Dżatowie
Kamboj
Khatri
Kurup
Kurmi
Lohana
Menon
Nadar
Nair
Nambiar (Nair)
Patidar
Radźputowie
Raju
Tyagi (Brahmins)
Unnithan
Vanniyars-TamilNadu
Varma
Wadeyar
Yadav

Wajśja

Agarwal
Gupta
Kamma Kapu
Nagarathar Chettia
Tarkhan

Śudra

Dasà, Dasa
Edumuddi
Khatik
Pannadai
Parayan
Parayerri

Alfabetyczna lista kast hinduskich

Ajjar
Adi Dravida
- Mala
- Madiga
- Arunthathiyar
- Chakkili
- Paraiah
- Pallar
Adi Karnataka
Kszatrija
Ahir
- Dhangar
Dhobi
- Saini
- Kamboj | Kambojas | Kamboh
- Khasa, Khash
- Pahlava, Pahlav
- Yadav
Ahluwalia | Walia | Paul | Kalal
Arain
Arora
- Gera
Arya Vysya
Awan
Bahi
Balija, Balija Naidu
Boyar caste
- Boyar/Boya/Boyan
- Boya Naidu/Boya Nayak
- Talwar Boya | Taliari Boya | Talari Boya
- Boya Palegar | Boya Palaigarar
Bania
- Agarwal
- Barnwal
- Sahu Vaishya
- Mahuri
- Maheshwari
Baurias
Bhandari
Bhatia
Billava
Brahmin
- Smarta
  - Południowoindyjscy bramini wyznający smartyzm
    - Iyer
    - Vaidiki Kasalanadu
    - Vaidiki Mulukanadu
    - Vaidiki Velanadu
    - Vaidiki Veginadu
    - Vaidiki Telanganya
    - Namboothiri
    - Badaganadu
    - Hoysala Kannada
    - Sthanika
    - Shivalli
    - Devanga Kannada
    - Kōchi | Koti
    - Babboor Kamme
    - Ambalavasi
    - Aruvela Niyogi
  - Smartyści maraccy
    - Karhade, Karhade Brahmin
    - Deśastha
    - Konkanastha, Chitpavan
    - Devrukhe Brahmin
  - Saraswat Brahmin
    - Gaud Saraswat
    - Chitrapur Saraswat
  - Daivadnya
- Śriwajsznawa
- Iyengar lub bramini wyznający Wiśisztadwajtę
  - Vadagalai
  - Tengalai
  - Hebbar
  - Mysore
- Madhwa Anandatirtha, Madhva lub bramini wyznający Dwaita, Dwajtę
  - Madhva Deshasta
- Anavil
- Bhumihar
- Tyagi
- AudichyaBrahmin
- Bengali Brahmin
- Bengali Vaid Brahmin
- Kanyakubja Brahmin
- Shivalli Brahmins
Bantowie
Chandraseniya Kayastha Prabhu
Charan
Chamar | Ravidasia
Chambhar (szewcy maraccy)
Chettiar
Chuhra
Darji
Dalit
Dhangar
Ediga
Ezhava
Goud
GangaPutra
Gounder
Irani
Jambavas
Kapu (caste)
Kalal
Konar
Koiry
Kumhar, Prajapati
Kumbhar (garncarze maraccy)
Kurmi | Kunbi | Kumbi | Kanbi | Kudumbis
Nessa | Kurni
Kamma
Kayastha
Khatri | Mahajan | Lala | Shahs
Średniowieczni kszatrijowie
- Rajput
- Raju
Kongu Vellalar
Kuravar
Kori | Koli
Kuruba Gowda
Laheri | Lahiri
Leva Patidar
Labana
Lingayat
Lohana
Lohar
Maravar
Mudaliar
Mahadiga
Madiga
Mogaveera
Madar
Maher
Mahar, Meharaa, Taral, Dhegu-Megu (maraccy sprzątacze)
Mang (maraccy dalitowie)
Garudi (maraccy zaklinacze węży)
Kolhati
Mali (phul) (maraccy ogrodnicy)
Maratha (kszatrija)
Mazabhi
Mers (kszatrija)
Mistry
Nadar
Naidu
Nai
Nair
Kapu, Ontari
Prajapati (Kshatriya Kumhar)
Pariah
Padayatchi
Paravas | Bharathar | Fernandos
Pillai
Pulayar
Rais
Reddiar
Reddy
Phul Mali
Ror
Sansi
Sekhri
Sengunthar
Sourashtra
Somvanshi Kshatriya | Pathare Prabhu
Sonar (maraccy złotnicy)
Sonjhari (maraccy poszukiwacze złota)
Sutar (maraccy cieśle)
Shimpi (maraccy krawcy)
Swakula Sali (maraccy tkacze)
Tarkhan
Telaga, Telaga Nayudu
Teli
Tigala
Twashta Kansar/Tambat
Valmiki
Velama
Vanniyar
Kannada Vaishya
Vokkaliga
Yerukala
Yadav, Wadaw
Gangwar
Gurjara | Gujjar | Gurdźara
Gondhal

Zobacz też

Scheduled Castes
Scheduled Tribes
Other Backward Classes
warna (hinduizm)
Dalit
Adiwasi
Pańćajat kasty

Przypisy

↑ KrzysztofK. Olechnicki KrzysztofK., PawełP. Załęcki PawełP., Słownik socjologiczny, Toruń: Graffiti BC, 1997, ISBN 83-900784-1-4, OCLC 835651682 .
↑ Puruszartha – cele życia człowieka. W: Marta Kudelska: Hinduizm. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006, s. 90, seria: Mała biblioteka religii. ISBN 83-7318-643-3.

Bibliografia

Arthur Basham: Indie
Benjamin Walker: Hindu World

Linki zewnętrzne

Lista uznanych prawnie kast upośledzonych społecznie (tzw. scheduled castes)

[1] KrzysztofK. Olechnicki KrzysztofK., PawełP. Załęcki PawełP., Słownik socjologiczny, Toruń: Graffiti BC, 1997, ISBN 83-900784-1-4, OCLC 835651682 .

[2] Puruszartha – cele życia człowieka. W: Marta Kudelska: Hinduizm. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006, s. 90, seria: Mała biblioteka religii. ISBN 83-7318-643-3.

[1]

[2]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne