Stare Dłutowo

Ten artykuł od 2010-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Stare Dłutowo

wieś
Dwór w Starym Dłutowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Lidzbark
Liczba ludności (2006)	1000 (Stare Dłutowo)
Strefa numeracyjna	23
Kod pocztowy	13-203[1]
Tablice rejestracyjne	NDZ
SIMC	0118010
Położenie na mapie gminy Lidzbark Stare Dłutowo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stare Dłutowo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stare Dłutowo
Położenie na mapie powiatu działdowskiego Stare Dłutowo
53°11′24″N 19°57′09″E/53,190000 19,952500

Nieoficjalny herb wsi Stare Dłutowo

Stare Dłutowo (też: Dłutowo) – wieś w Polsce położona na Mazowszu w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Lidzbark. Leży nad Wkrą

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Wawrzyńca.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie ciechanowskim.

Historia Starego Dłutowa

Najważniejsze daty z historii Dłutowa:

• 1065 – początki istnienia wsi
• 1280 – prawdopodobnie istnieje już kościół parafialny
• XII–XV w. – nadanie statusu miasta
• 1411 – napad Krzyżaków i spalenie znacznej części miejscowości
• 1532 – potwierdzenie statusu miasta i nadanie herbu
• 1658 – kościół drewniany z XVI wieku spalony przez Szwedów
• 1693 – zbudowano nowy kościół drewniany z inicjatywy K. Rudzińskiego, późniejszego kasztelana czerskiego
• 1893 – wykonanie przez architekta S. Szyllera planu nowego kościoła murowanego
• 1894 – rozbiórka kościoła drewnianego z 1693 r.
• 1894–1895 – budowa nowego kościoła murowanego pod wezwaniem św. Wawrzyńca.
• 1961 – pożar w Dłutowie i plan rozluźniający zabudowę

Założenia Dłutowa dopatruje się dr J. Ostaszewski, badacz dziejów Mazowsza, już w połowie XI w – w 1065 r. Podobno pod koniec XII wieku istniał tu kościół parafialny. Na gruntach wsi wznosiło się wczesnośredniowieczne grodzisko. Przed laty odkryto prasłowiańskie cmentarzysko rzędowe. Można więc przypuszczać, że Dłutowo jest jedną z najstarszych miejscowości powiatu.

Ukształtowanie położenia Dłutowa na lewym brzegu Działdówki sprawiło, że większą część swego istnienia przetrwała wieś w granicach Polski. W czasach księstwa płockiego Dłutowo objęte było granicami ziemi zawkrzeńskiej. Następnie po wcieleniu Księstwa Płockiego do korony znalazło się w powiecie szreńskim województwa płockiego. Po raz pierwszy wieś przeszła we władanie Prus po drugim rozbiorze. Wojny napoleońskie przyniosły wcielenie Dłutowa do Księstwa Warszawskiego, a kongres wiedeński włączył je do Królestwa Polskiego.

W XII–XV wieku (dokładna data nie jest znana) jeden z książąt mazowieckich noszący imię Siemowit nadał ówczesnemu właścicielowi wsi Dłutowskiej przywilej erekcyjny na założenie miasta Dłutowa. Król Zygmunt Stary potwierdził tu przywilej w 1532 r. Jana, Stanisława i Macieja Dłutowskich herbu waż. Z nieznanych przyczyn herbu nie wprowadzono w życie.

W 1411 r. napadli na Dłutowo Krzyżacy puszczając wieś z dymem i grabiąc jej mieszkańców. Podjazdy i rozboje zdarzały się zresztą częściej. Wojny szwedzkie także nie minęły Dłutowa. W 1658 r. spłonął kościół. Został odbudowany dopiero po 35 latach.

W końcu XVIII wieku właścicielem dłutowskiego majątku był Kajetan Skopowski. W początkach XIX wieku bardzo często zmieniali się dziedzice Dłutowa. Do 1813 r. władał majątkiem Adam Zalewski (założyciel wsi Adamowo i Zalesie), do 1839 r. – jego córki – Emilia Krupska i Harentyna Bromirska, a następnie nabył Dłutowo z licytacji Konstanty Tabęcki.

W 1827 r. Dłutowo liczyło 301 mieszkańców oraz 42 domy. Natomiast w 1881 r. było 614 mieszkańców i 54 domy oraz 52 zabudowania.

Wybudowany w latach 1894–1895 kościół istnieje do tej pory. Inicjatorem budowy kościoła był ksiądz W. Mieczkowski, natomiast fundatorem L. Wrotnowski. W 1960 r. Dłutowo paliło się osiem razy. Pastwą ognia padło 70 budynków. Dla spalonej części wsi został opracowany plan rozluźniający zabudowę. Pogorzelcy utworzyli zespół odbudowy i dzięki pomocy państwa w okresie jednego roku odbudowali się prawie całkowicie. Pozostali mieszkańcy niespalonej części wsi, w obawie przed nowymi pożarami, zgłosili się na członków zespołu, wyrażając zgodę na przeniesienie niektórych gospodarstw na nowe siedliska. W związku z tym dla całej wsi opracowano plan rozluźniający obecną zabudowę. W 1961 r. wielu rolników przeniosło lub wybudowało nowe budynki na działkach wyznaczonych przez plan zabudowy.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[2]:

• zespół pałacowy, k. XVIII-XX
  • pałac
  • pawilon „apteczka”
  • park
  • ogrodzenie

Urodzeni w Dłutowie

• Paweł Nowakowski – polski działacz społeczny i spółdzielczy, wójt Zielunia w latach 1933–1939, oficer ZWZ i AK, komendant Obwodu Działdowo AK, po wojnie dowódca batalionu ROAK „Znicz”, nauczyciel, major Wojska Polskiego.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Dłutowo 1 (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 41 .

Gmina Lidzbark

• Siedziba gminy: Lidzbark

Miasto	Lidzbark
Wsie	Adamowo Bełk Bryńsk Bryńsk Szlachecki Cibórz Ciechanówko Dłutowo Jamielnik Jeleń Kiełpiny Klonowo Koty Marszewnica Miłostajki Nick Nowe Dłutowo Nowy Dwór Nowy Zieluń Ostrowy Słup Tarczyny Wawrowo Wąpiersk Wlewsk Zalesie Zdrojek
Osady	Bladowo Borki Chełsty Cibórz Glinki Kurojady Lidzbark-Nadleśnictwo Nosek Olszewo Piaseczno Podcibórz Wlewsk
Przysiółek	Biernaty
Osady leśne	Borówno Dębowiec Nowy Dwór Sarnia Góra Zielonka
Integralne części wsi	Gdańsk Gdynia Pajewo Rogal Wasioły Wybudowanie Jamielnickie Wybudowanie nad Jeziorem Wybudowanie Nowodworskie Wybudowanie pod Kiełpiny Wygoda