Główne Miasto (Szydłowiec)

Główne Miasto
część miasta Szydłowca
Ilustracja
Rynek Wielki, fot. 2009
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

szydłowiecki

Gmina

Szydłowiec

Miasto

Szydłowiec

Dzielnica

Główne Miasto

Data założenia

II poł. XIV w.

W granicach Szydłowca

8 lutego 1427

Wysokość

222 m n.p.m.

Strefa numeracyjna

48 617

Kod pocztowy

26-500

Tablice rejestracyjne

WSZ

Położenie na mapie Szydłowca
Mapa konturowa Szydłowca, w centrum znajduje się punkt z opisem „Główne Miasto”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Główne Miasto”
Położenie na mapie powiatu szydłowieckiego
Mapa konturowa powiatu szydłowieckiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Główne Miasto”
Położenie na mapie gminy Szydłowiec
Mapa konturowa gminy Szydłowiec, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Główne Miasto”
Ziemia51°13′27″N 20°51′27″E/51,224200 20,857436
Portal Polska

Główne Miasto (dawn. Miasto Katolickie, pot. Rynek) – formalnie niewyodrębniona część miasta Szydłowca, obejmująca historyczny zespół śródmiejski. Obejmuje obszar w kwartale ulic: Kąpielowa – 1 Maja – Kościuszki – Folwarczna, oparty o koryto strugi Korzeniówki (Korzeń). Pełni funkcje administracyjne, reprezentacyjne, handlowo-usługowe, turystyczne i mieszkalne.

Obszar graniczy od północy ze Skałką, od wschodu z Zapłotkami i os. Kolejowa, od południa z Podgórzem, a od zachodu ze Starą Wsią.

Historia

W drugiej połowie XIV w., główna osada Szydłowca, dawna wieś służebna, przeludniła się. Dlatego w owym czasie wybudowano osadę targową, nadając jej nazwę Szydłowiec, zaś dawne osiedle otrzymało miano Starego Szydłowca (później Starej Wsi). Przy południowej pierzei placu targowego nowej osady (późniejszego rynku) powstawały spontanicznie zabudowania. Zapewne już pod koniec stulecia na jej tyłach wybudowano drewniany kościół św. Zygmunta. Najwcześniejsza wzmianka o kościele pochodzi z 1 stycznia 1401, gdzie został on wymieniony jako siedziba parafii, otrzymującej odpowiednie uposażenie majątkowe od właścicieli wsi. 8 lutego 1427 Szydłowiec został lokowany w obrębie dotychczasowej osady targowej jako miasto na prawie średzkim. Zostało ono zmienione w 1470 poprzez nadanie prawa magdeburskiego. W 14931509 przebudowywano kościół, który otrzymał kamienną gotycką bryłę. W 1508 miasto otrzymało prawo do jarmarku piątkowego i kontroli wag handlowych. Mogła wtedy powstać waga miejska pod drewnianą konstrukcją budynku, który nie zachował się do naszych czasów. W 1512 Szydłowiec otrzymał prawo do jarmarku na odpust parafialny, wobec czego wytyczono Rynek Plebański (dziś. ul. Kielecka) w obrębie Plebańskiego Przedmieścia (rej. dzis. ul. Kościuszki na długości ul. Chopina). W 1527 powstała tam szkoła elementarna (ul. Kościuszki 165). Kolejny przywilej na organizowanie jarmarków i odpustów parafialnych (1550) pozwoliły na poszerzenie zabudowy Plebańskiego Przedmieścia.[1]

Także w 1512 Mikołaj Szydłowiecki uzyskał dla miasta prawo monopolu składu żelaza lewobrzeżnej części województwa sandomierskiego. Pozwoliło to na lokację kolejnej osady z własnym rynkiem w północnej części miasta – Składowa (rej. dziś. pl. Wolności). Przed 1529 nastąpiła rozbudowa miasta pomiędzy jego dzielnicami. Powstaje Skałka z własnym placem targowym (dziś. pl. Konopnickiej). Od tej pory w księgach radzieckich pojawiają się konsekwentnie nazwy Główne Miasto Szydłowiec z Rynkiem Wielkim oraz Skałka z Rynkiem Skałecznym i Składów z Rynkiem Składowym lub Słomianym.[2]

W 16021629 na płycie Rynku Wielkiego powstaje ratusz, którego budowę sfinansowali mieszczanie z zebranej na ten cel składki dobrowolnej a celowej. Rozwój handlu i rzemiosła, zwłaszcza żelaznego oraz związanego z wydobyciem i obróbką piaskowca, doprowadził do znacznego wzrostu zamożności mieszkańców Szydłowca. Najbogatsi patrycjusze w XVII w. wystawiali murowane z kamienia kamienice z bogato zdobionymi podcieniami, attykami i przyczółkami (m.in. Kamienica Brzeskich, nie zachowała się do naszych czasów, dziś. ul. Kilińskiego 15). Liczne klęski elementarne (epidemie, pożary, szybkie ubożenie z racji na trwające wojny), pojawiające się w 16481702, doprowadziły do stopniowej ruiny wielu zabudowań.[1]

W 1819 Anna Jadwiga Sapieżyna ufundowała świecką szkołę elementarną. Budynek szkoły zlokalizowano w zachodniej pierzei Rynku Wielkiego (5).[3]

W 1920 urządzono skwer w południowej pierzei Rynku Wielkiego (ówcześnie pl. Konstytucji 3 Maja), na którym w następnym roku postawiono pomnik Tadeusza Kościuszki (odsłonięty w 1923 r.)[4]. W 19291933 staraniem Towarzystwa „Dom Parafialny” w Szydłowcu, wybudowano Instytut Kultury Katolickiej (ul. Zakościelna 13)[5].

W 2008 założono skwer na dawnym Rynku Plebańskim, u zbiegu ul. Kieleckiej i Zakościelnej.

Zabytki

Infrastruktura

W obszarze Głównego Miasta znajdują się urzędy i instytucje usług publicznych, m.in.:

  • Miejska Informacja Turystyczna – pl. Rynek Wielki 5A,
  • Urząd Miejski – pl. Rynek Wielki 1,
  • Straż Miejska – ul. Kilińskiego 10,
  • Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej – ul. Kilińskiego 2,
  • Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana III Sobieskiego – ul. Folwarczna 4,
  • Przedszkole Katolickie – ul. Zakościelna 13,
  • urząd pocztowy Poczty Polskiej – ul. Kościuszki 181,
  • oddział rejonowy Orange Polska – ul. Radomska 7,
  • oddział Alior Bank – ul. Kilińskiego 3,
  • oddział Banku Spółdzielczego w Iłży – pl. Rynek Wielki 7,
  • Cech Rzemiosł Różnych – ul. 1 Maja 5,
  • kościół św. Zygmunta – ul. Kamienna 3,
  • dom parafialny – ul. Zakościelna 13,
  • dom zakonny ss. Michalitek – ul. Folwarczna 6.

Ulice i place

  • 1 Maja (dawn. Graniczna),
  • Folwarczna,
  • Kamienna (dawn. Kościelna),
  • Kąpielowa (dawn. PodzameckaJózefa Piłsudskiego),
  • Kielecka (dawn. Rynek Plebański),
  • Kilińskiego, Jana (dawn. Pustka KatolickaBrudna/Zgniła),
  • Kościuszki, Tadeusza: od skrzyżowania z ul. Folwarczną do skrzyżowania z ul. 1 Maja (dawn. Główna od południa do skrzyżowania z ul. Iłżecką, Kielecką i Zakościelną; dalej Kościuszkowska),
  • Kręta (dawn. Zapłotki),
  • Radomska: do skrzyżowania z ul. 1 Maja (dawn. Długa),
  • pl. Rynek Wielki (dawn. Rynek Katolicki – pl. Konstytucji 3 Maja – pl. Karola Świerczewskiego),
  • Rzeczna,
  • Zakościelna (dawn. Zatylna/Tylna),
  • Źródlana.

Przypisy

  1. a b Krzysztof Dumała, Studia z dziejów Szydłowca, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, 4, 1967, s. 188-190.
  2. Danuta Paprocka, Szydłowiec, Kraków: KAW, 1984, s. 13-14, ISBN 83-03-00055-1.
  3. Danuta Słomińska-Paprocka, Powiat szydłowiecki w województwie mazowieckim, [Szydłowiec] - Kielce: Wyd. "Panzet", 2009, s. 41-42, ISBN 978-83-61240-20-4.
  4. Mikołaj Franciszek Wilk, Czesław Antecki (1880-1923): Szkic biograficzny, „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne”, 10, 2021, s. 133.
  5. Marek Przeniosło, Katolickie organizacje religijno-społeczne w parafii szydłowieckiej w latach 1918-1939, [w:] Jacek Wijaczka (red.), Z dziejów parafii szydłowieckiej: Materiały sesji popularnonaukowej 21 lutego 1998 roku, Szydłowiec: MLIM, 1998, s. 99, ISBN 83-904721-4-7.

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Szydłowiec location map.svg
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Szydłowiec, Polska
Szydłowiec. Pomnik Tadeusza Kościuszki 3.jpg
Autor: Gorofil, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szydłowiec. Pomnik Tadeusza Kościuszki.
Powiat szydłowiecki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu szydłowieckiego, Polska
Szydłowiec (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Szydłowiec, Polska