Stare Miasto (Toruń)

Stare Miasto w Toruniu[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Stare Miasto i fragment Nowego Miasta
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, IV

Numer ref.

835

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1997
na 21. sesji

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Stare Miasto”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia53°00′41,112″N 18°36′41,903″E/53,011420 18,611640
Stare Miasto zaznaczone zostało kolorem żółtym, Nowe Miasto niebieskim
Widok na Stare Miasto z Kępy Bazarowej nocą

Stare Miasto w Toruniu – najstarsza część Zespołu Staromiejskiego w Toruniu (pozostałe dwie to Nowe Miasto i zamek krzyżacki), ograniczona ulicami Fosa Staromiejska, pl. Teatralnym, ul. Podmurną i murami miejskimi od strony Wisły. Na Starym Mieście znajduje się większość najcenniejszych zabytków Torunia.

Historia wpisów

LogoNazwaData wpisuŹródło
Obiekt zabytkowy znak.svgRejestr zabytków29 grudnia 1952[1]
Pomnik Historii logo.svgPomnik historii16 września 1994[2]
Flag of UNESCO.svgLista światowego dziedzictwa UNESCO4 grudnia 1997[3]

Historia

Najstarsza część Starego Miasta została wytyczona po 1236. Jest to jego obecna część południowa, w średniowiecznych źródłach nazywana wyspą – werder, z placem na którym później wzniesiono kościół św. św. Janów. Powiększono je do dzisiejszych rozmiarów między latami 1252 i 1259. Centrum stanowi Rynek Staromiejski z ratuszem. W narożniku północno-zachodnim rynku znajduje się teren dawnego klasztoru franciszkanów, z kościołem NMP, południowa część zachodniego bloku przyrynkowego jest zajmowana przez późnobarokowy kościół Ducha Świętego. Układ ulic w części południowej Starego Miasta jest regularny, z podziałem na prostokątne bloki zabudowy, z szerokimi ulicami prowadzącymi na nadbrzeże wiślane (ulice Piekary, Ducha Św., Żeglarska, Łazienna, Mostowa). Część północna, a szczególnie północno-wschodnia jest mniej regularna, co przyjmuje się za konsekwencję włączenia w obręb miasta wcześniej istniejących tu elementów zabudowy przedlokacyjnej.

Główne szlaki komunikacyjne to ciągi ul. Żeglarska – wschodnia pierzeja Rynku – ul. Chełmińska oraz (obecnie) ul. Różana – południowa pierzeja Rynku – ul. Szeroka. Przejście w ciągu ul. Różanej powstało na początku XX w., pierwotnie jedyną ulicą wychodząca w kierunku zachodnim z miasta była dzisiejsza ul. Kopernika. Pierwsze kamienice murowane pojawiły się w końcu XIII w., w XIV w. większość, a w końcu XV w. prawie wszystkie były już zbudowane z cegły. Od XVI do XVIII w. zmiany w zabudowie były wynikiem stopniowych przebudów w stylach renesansowym, barokowym i klasycystycznym.

Znaczne zniszczenia były skutkiem ostrzału w czasie oblężenia przez Szwedów w 1703. Uległ wtedy spaleniu ratusz, a wiele kamienic legło w gruzach, m.in. w zachodniej pierzei Rynku Staromiejskiego, gdzie w XVIII w. zbudowano kościół ewangelicki (obecnie kościół św. Ducha). Od końca XVII w. powstało kilka pałaców miejskich: Dąmbskich (biskupów kujawskich), Riessa, Jakuba Fengera, Meissnera. Największych przekształceń dokonano w ciągu XIX i na początku XX w. Wyburzono wtedy wiele domów o średniowiecznej metryce (m.in. tzw. Szklany Dom, gotycko-renesansowy Dwór Artusa), na ich miejscu stawiając nowe budynki, a większość pozostałych przebudowano na kamienice czynszowe, zacierając ich historyczny układ wnętrza i zmieniając kompozycję fasad. Powstałe wtedy budynki są ciekawymi przykładami historyzmu, secesji i wczesnego modernizmu, szczególnie w ciągu ul. Szerokiej. W tym czasie wyburzono również większość murów obronnych wraz z basztami i bramami Chełmińską, Starotoruńską, Paulińską, Kotlarską i Łazienną a także kompleks zabudowań klasztoru franciszkanów, na miejscu którego powstała gazownia. W okresie międzywojennym przeprowadzono prace konserwatorskie przy niektórych kamienicach, przebudowano również ul. Różaną wprowadzając tam podcienia i przebito kamienice sąsiadujące z tzw. Łukiem Cezara tworząc ciąg komunikacyjny łączący Stare Miasto z Bydgoskim Przedmieściem. Po 1945 kontynuowano prace restauratorskie, których szczególne nasilenie przypadało na lata 70. XX w.[4].

Zabytki

Wybrane zabytki na terenie Starego Miasta[5]:

Turystyczne nagrody i wyróżnienia

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Konserwator - Rejestr zabytków nieruchomych, www.torun.wkz.gov.pl [dostęp 2017-10-13] (ang.).
  2. Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422)
  3. Toruń na liście UNESCO | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2017-09-28] (pol.).
  4. Toruń atrakcje i zabytki Starego Miasta czyli przewodnik po Toruniu, torun.tucoo.pl [dostęp 2019-01-08].
  5. Toruń – oficjalna strona miejska
  6. Wyniki naszego plebiscytu: oto siedem cudów Polski. Rzeczpospolita / Presspublica, 2007-09-20. [dostęp 2011-08-31].
  7. National Geographic. national-geographic.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-25)]..
  8. 10 najciekawszych miast według The Huffington Post. Jest Toruń!. torun.gazeta.pl. [dostęp 2015-05-01]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Pomnik Historii logo.svg
Logo Pomników Historii Polski
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
CopernicusHouse.jpg
Autor: Stephen McCluskey, Licencja: CC BY-SA 2.5
Toruń, ul. Kopernika - zespół dwóch kamienic gotyckich, od lewej:
  • - Kopernika nr 15 (dawniej 13) - gotycka kamienica z oficynami, ok. 1350, obecnie część oddziału Muzeum Okręgowego - Dom Mikołaja Kopernika (zabytek nr A/962)
  • - Kopernika nr 17 (dawniej 15) - gotycka kamienica "Dom Kopernika" ok. 1464-1480, XX w. (zabytek nr A/962 oraz 37/A)
Torun ratusz corr.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń, Ratusz Staromiejski od strony zachodniej
Toruń, Ratusz Staromiejski (figurka na dziedzińcu) (3) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - ratusz staromiejski, XIII, 1391-1399, 1861 (zabytek nr rejestr. A/922)
Torun ul Szeroka.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ulica Szeroka w Toruniu.
Torun Center - Stare Miasto, Nowe Miasto.svg
Autor: Praca własna, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plan toruńskiej starówki
  • Stare Miasto (żółty)
  • Nowe Miasto (niebieski)
Torun - czesci2.svg
Autor: Arvedui89, Licencja: CC BY-SA 3.0
Podział Torunia na części urzędowe.
Toruń location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Toruń, Polska
Figurki mieszczan 2.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Figurki mieszczan, ulica Podmurna, Galeria Pasja, rzeźby ceramiczne autorstwa plastyka Dariusza Przewięźlikowskiego
Toruń, ul. Piekary 35, 37, 39 (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Piekary - kamienice, od lewej:
Obiekt zabytkowy znak.svg
Wzór znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków w Polsce
603295 Toruń kamienica.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, kamienica, pocz. XIV, 1805, 2 poł. XIX, l. 90. XX
Torun Okt 2019 15.jpg
Autor: Kasa Fue, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blick über die Blick über Toruńer Innenstadt, Okt. 2019
Figurki mieszczan, ulica podmurna 3.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Figurki mieszczan, ulica podmurna, Galeria Pasja, rzeźby ceramiczne autorstwa plastyka Dariusza Przewięźlikowskiego
Toruń, Ratusz Staromiejski (zdobienia krat okiennych) (6) (Ola Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - ratusz staromiejski, XIII, 1391-1399, 1861 (zabytek nr rejestr. A/922)
603202 Toruń Spichlerz 01.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, spichrz, ok. 1350, pocz. XVII, 1906, 1953
Filuś.jpg
Autor: Makary, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pomnik Filusia na toruńskim Rynku Staromiejskim.
Figurki mieszczan, ulica podmurna 6.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Figurki mieszczan, ulica podmurna, Galeria Pasja, rzeźby ceramiczne autorstwa plastyka Dariusza Przewięźlikowskiego
Toruń, Katedra św. św. Janów, ul. Żeglarska (3) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - kościół par., ob. katedra p.w. śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty