Stare Miasto (Toruń)

Stare Miasto w Toruniu^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Stare Miasto i fragment Nowego Miasta
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	835
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1997; na 21. sesji
	Położenie na mapie Torunia Stare Miasto
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stare Miasto
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Stare Miasto
	53°00′41,112″N 18°36′41,903″E/53,011420 18,611640
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO;

Stare Miasto zaznaczone zostało kolorem żółtym, Nowe Miasto niebieskim

Widok na Stare Miasto z Kępy Bazarowej nocą

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Stare Miasto w Toruniu – najstarsza część Zespołu Staromiejskiego w Toruniu (pozostałe dwie to Nowe Miasto i zamek krzyżacki), ograniczona ulicami Fosa Staromiejska, pl. Teatralnym, ul. Podmurną i murami miejskimi od strony Wisły. Na Starym Mieście znajduje się większość najcenniejszych zabytków Torunia.

Historia wpisów

Logo	Nazwa	Data wpisu	Źródło
	Rejestr zabytków	29 grudnia 1952	^[1]
	Pomnik historii	16 września 1994	^[2]
	Lista światowego dziedzictwa UNESCO	4 grudnia 1997	^[3]

Historia

Najstarsza część Starego Miasta została wytyczona po 1236. Jest to jego obecna część południowa, w średniowiecznych źródłach nazywana wyspą – werder, z placem na którym później wzniesiono kościół św. św. Janów. Powiększono je do dzisiejszych rozmiarów między latami 1252 i 1259. Centrum stanowi Rynek Staromiejski z ratuszem. W narożniku północno-zachodnim rynku znajduje się teren dawnego klasztoru franciszkanów, z kościołem NMP, południowa część zachodniego bloku przyrynkowego jest zajmowana przez późnobarokowy kościół Ducha Świętego. Układ ulic w części południowej Starego Miasta jest regularny, z podziałem na prostokątne bloki zabudowy, z szerokimi ulicami prowadzącymi na nadbrzeże wiślane (ulice Piekary, Ducha Św., Żeglarska, Łazienna, Mostowa). Część północna, a szczególnie północno-wschodnia jest mniej regularna, co przyjmuje się za konsekwencję włączenia w obręb miasta wcześniej istniejących tu elementów zabudowy przedlokacyjnej.

Główne szlaki komunikacyjne to ciągi ul. Żeglarska – wschodnia pierzeja Rynku – ul. Chełmińska oraz (obecnie) ul. Różana – południowa pierzeja Rynku – ul. Szeroka. Przejście w ciągu ul. Różanej powstało na początku XX w., pierwotnie jedyną ulicą wychodząca w kierunku zachodnim z miasta była dzisiejsza ul. Kopernika. Pierwsze kamienice murowane pojawiły się w końcu XIII w., w XIV w. większość, a w końcu XV w. prawie wszystkie były już zbudowane z cegły. Od XVI do XVIII w. zmiany w zabudowie były wynikiem stopniowych przebudów w stylach renesansowym, barokowym i klasycystycznym.

Znaczne zniszczenia były skutkiem ostrzału w czasie oblężenia przez Szwedów w 1703. Uległ wtedy spaleniu ratusz, a wiele kamienic legło w gruzach, m.in. w zachodniej pierzei Rynku Staromiejskiego, gdzie w XVIII w. zbudowano kościół ewangelicki (obecnie kościół św. Ducha). Od końca XVII w. powstało kilka pałaców miejskich: Dąmbskich (biskupów kujawskich), Riessa, Jakuba Fengera, Meissnera. Największych przekształceń dokonano w ciągu XIX i na początku XX w. Wyburzono wtedy wiele domów o średniowiecznej metryce (m.in. tzw. Szklany Dom, gotycko-renesansowy Dwór Artusa), na ich miejscu stawiając nowe budynki, a większość pozostałych przebudowano na kamienice czynszowe, zacierając ich historyczny układ wnętrza i zmieniając kompozycję fasad. Powstałe wtedy budynki są ciekawymi przykładami historyzmu, secesji i wczesnego modernizmu, szczególnie w ciągu ul. Szerokiej. W tym czasie wyburzono również większość murów obronnych wraz z basztami i bramami Chełmińską, Starotoruńską, Paulińską, Kotlarską i Łazienną a także kompleks zabudowań klasztoru franciszkanów, na miejscu którego powstała gazownia. W okresie międzywojennym przeprowadzono prace konserwatorskie przy niektórych kamienicach, przebudowano również ul. Różaną wprowadzając tam podcienia i przebito kamienice sąsiadujące z tzw. Łukiem Cezara tworząc ciąg komunikacyjny łączący Stare Miasto z Bydgoskim Przedmieściem. Po 1945 kontynuowano prace restauratorskie, których szczególne nasilenie przypadało na lata 70. XX w.^[4].

Zabytki

Wybrane zabytki na terenie Starego Miasta^[5]:

Rynek z Ratuszem Staromiejskim
kościół Wniebowzięcia NMP, gotycki z XIII w.
katedra św. św. Janów, gotycki z XIII-XIV w.
Kamienice mieszczańskie z końca XIII-XVIII w.
tzw. Dom Kopernika, zespół dwóch kamienic gotyckich z XV w., rekonstruowanych w latach 60. XX w., przypuszczalne miejsce urodzin Mikołaja Kopernika
Kamienica Pod Gwiazdą, pierwotnie gotycka, przebudowana w XVI i XVII w., krótko należąca do Filipa Kallimacha
mury miejskie, zaczęte około połowy XIII w., budowane do XV w. Zachowanych kilka baszt (m.in. Krzywa Wieża, Koci Łeb) i 3 bramy (Mostowa, Żeglarska i Klasztorna).
kościół św. Ducha, z XVIII w., wieża z końca XIX w.
Dwór Artusa, neorenesansowy z 1888
pałace miejskie z XVIII w., przebudowane w XIX w.: Dąmbskich, Jakuba Fengera, Meissnera, Riessa
kamienice z XIX i XX w.
pomnik Mikołaja Kopernika z 1853
pomnik flisaka
Hotel Trzy Korony, istniejący od 1480 do dziś.

Turystyczne nagrody i wyróżnienia

Toruńska starówka w 2007 roku w plebiscycie „Rzeczpospolitej” została uznana za jeden z siedmiu cudów Polski^[6].
Toruński Rynek i Ratusz Staromiejski zajęły 3. miejsce w plebiscycie czytelników polskiej edycji National Geographic Polska na 30 najpiękniejszych miejsc na świecie^[7].
Toruń znalazł się w gronie 10 najpiękniejszych miejsc w Europie, które warto odwiedzić według Nowojorskiego portal The Huffington Post^[8].

Galeria

Ratusz Staromiejski
Ulica Szeroka
Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty
Brama Mostowa
Dom Eskenów
Pałac Dąmbskich
Spichlerz przy ul. Rabiańskiej
Widok ogólny
Dwór Artusa
Łuk Cezara
Dom Kopernika
Kamienica przy ul. Żeglarskiej
Figurka czytającej mieszczki, ulica Podmurna, Galeria Pasja
Figurka rycerza, ulica Podmurna, Galeria Pasja
Figurka w oknie Ratusza Staromiejskiego
Figurka na gzymsie kamienicy przy Rynku Staromiejskim
Figurka śpiącego chłopca, ulica Podmurna, Galeria Pasja
Pomnik Filusia na Rynku Staromiejskim
Ratusz Staromiejski – zdobienia krat okiennych

Zobacz też

Przypisy

↑ Konserwator - Rejestr zabytków nieruchomych, www.torun.wkz.gov.pl [dostęp 2017-10-13] (ang.).
↑ Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422)
↑ Toruń na liście UNESCO | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2017-09-28] (pol.).
↑ Toruń atrakcje i zabytki Starego Miasta czyli przewodnik po Toruniu, torun.tucoo.pl [dostęp 2019-01-08] .
↑ Toruń – oficjalna strona miejska
↑ Wyniki naszego plebiscytu: oto siedem cudów Polski. Rzeczpospolita / Presspublica, 2007-09-20. [dostęp 2011-08-31].
↑ National Geographic. national-geographic.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-25)]..
↑ 10 najciekawszych miast według The Huffington Post. Jest Toruń!. torun.gazeta.pl. [dostęp 2015-05-01]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Stare Miasto w Toruńskim Serwisie Turystycznym

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[3] Konserwator - Rejestr zabytków nieruchomych, www.torun.wkz.gov.pl [dostęp 2017-10-13] (ang.).

[toruń-4] Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422)

[5] Toruń na liście UNESCO | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2017-09-28] (pol.).

[6] Toruń atrakcje i zabytki Starego Miasta czyli przewodnik po Toruniu, torun.tucoo.pl [dostęp 2019-01-08] .

[7] Toruń – oficjalna strona miejska

[8] Wyniki naszego plebiscytu: oto siedem cudów Polski. Rzeczpospolita / Presspublica, 2007-09-20. [dostęp 2011-08-31].

[9] National Geographic. national-geographic.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-25)]..

[10] 10 najciekawszych miast według The Huffington Post. Jest Toruń!. torun.gazeta.pl. [dostęp 2015-05-01]. (pol.).

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne