Starosiedle

Artykuł

51°51′31″N 14°49′16″E

- błąd

38 m

WD

51°51'28.15"N, 14°49'16.03"E

- błąd

1 m

Odległość

93 m

Starosiedle
wieś
Ilustracja
Zabudowania wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

krośnieński

Gmina

Gubin

Liczba ludności (2013)

337[1]

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

66-633[2]

Tablice rejestracyjne

FKR

SIMC

0909561

Położenie na mapie gminy wiejskiej Gubin
Mapa konturowa gminy wiejskiej Gubin, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Starosiedle”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Starosiedle”
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego
Mapa konturowa powiatu krośnieńskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Starosiedle”
Ziemia51°51′31″N 14°49′16″E/51,858611 14,821111
Strona internetowa

Starosiedle (niem. Starzeddel[3], łuż. Stare Sedlo)[4] – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Gubin.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Historia

Dawne nazwy wsi to Stare Sedlo – Stary Gród (XIII w.) i Starzeddel (do 1945 r.). Najstarsza wzmianka dotycząca Starosiedla pochodzi z 1228 roku[5]. Wówczas we wsi margrabia miśnieński Henryk Dostojny ufundował klasztor cystersów, który w latach 1288–1291 przeniesiony został do miejscowości Neuzelle[5] koło Frankfurtu nad Odrą. Po przeprowadzce ziemie wokół Starosiedla przeszły w ręce prywatne, m.in. rodów von Biberstein oraz von Dallwitz. Dallwitzowie, którzy osiedlili się w Starosiedlu, pozostali właścicielami wsi od 1452 roku aż do 1798 roku[5]. Wśród szeregu postaci rodu wyróżnia się Hans von Dallwitz, który na początku XVI w. znacznie powiększył obszar włości rodowych oraz Johann Casimir von Dallwitz, budowniczy kościołów w Starosiedlu i pobliskim Kole. Po Dallwitzach panami na Starosiedlu oraz związanymi z nim wsiami Witaszkowem (Vettersfelde) i Rudnią (Raubart), zostali przedstawiciele hrabiowskiej rodziny von Thermo[5]. Rodzina Thermo w latach 1814/1815 zbudowała nowy budynek majątku ziemskiego, który został sprzedany w 1876 roku przez von Reventlova księciu Georgowi Heinrichowi von Schönaich-Carolath[6][5]. Rok 1849 przyniósł kolejną zmianę właściciela, którym został baron Bernhard von Heldreich. Na przełomie XIX i XX wieku Starosiedle z Witaszkowem i Rudnią weszło w skład rozległych włości należących do książęcej rodziny Schönaich-Carolath-Beuthen, której boczna gałąź zamieszkiwała pobliskie Gębice (Amtitz). Zamek w 1943 roku był siedzibą ambasady chilijskiej, a następnie miało tu siedzibę przedstawicielstwo węgierskie[5]. Budynek został spalony w przeddzień nadejścia wojsk Armii Radzieckiej[5]. W rękach tego rodu wieś pozostała do 1945 roku.

W okresie wojny trzydziestoletniej w 1633 roku miał tu kwaterę głównodowodzący wojskami carskimi Wallenstein[5]. W Starosiedlu w 1645 roku pod murami kościoła miała miejsce bitwa między wojskami szwedzkimi dowodzonymi przez oficera Petera Andersona i saskimi wojskami dowodzonymi przez oficera Kahlenberga[5]. Wieś została całkowicie zniszczona, a podczas bitwy zginęło 137 Szwedów i 3 Saksończyków[5].

W 1947 roku powstało koło SL, a w 1948 roku przeprowadzono regulację majątków Starosiedla[5]. W 1950 roku przeprowadzono w Starosiedlu regulację gruntów w ramach przebudowy ustroju rolnego, opracowania miejscowego programu zagospodarowania terenowego i powstania Spółdzielni Produkcyjnej im. Tadeusza Kościuszki[7]. W 1950 roku powstało Zrzeszenie Uprawy Ziemi (spółdzielnia produkcyjna), która w 1955 była im. Tadeusza Kościuszki, a w 1956 roku zostało rozwiązane[7].

W 1952 roku Starosiedle zamieszkiwały 362 osoby, w 1988 roku 345 osób, w 1993 roku 331 osób, a w 2000 roku 327 osób[7]. W 1989 roku został we wsi wybudowany wodociąg przez komitet społeczny, którego budowę dofinansowała gmina[7].

Szkoła

W 1946 roku w Starosiedlu powstała szkoła podstawowa w której naukę rozpoczęło 15 uczniów. W roku szkolnym 1947/1948 było już 125 uczniów[8].

W maju 1946 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna, której organizatorami byli Feliks Spichała i Ludwik Serbinowski. W 1948 mieszkańcy ufundowali dla niej sztandar, a w 1956 powstała remiza strażacka. OSP utrzymuje kontakty ze strażą pożarną w Drewitz, a umowę o partnerskiej współpracy podpisali 22 maja 2005 roku prezesi Grzegorz Pirko i Michael Hollach[8].

W 2001 roku grupa archeologiczna pod kierownictwem prof. Dariusza Krasnodębskiego prowadziła w rejonie wsi prace wykopaliskowe. Odkryto osadę, której najstarsze dzieje sięgają epoki kamienia gładzonego[7].

Zabytki

Kościół pw. Jana od Krzyża

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:

  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem św. Jana od Krzyża, z XV wieku, XVIII wieku, z wieżą późnogotycką, do której w latach 1731–1734 dobudował kościół Johan Casimir von Dallwitz[5]. Rodzina Dallwitzów wyposażyła kościół w ambonę (z końca XVIII stulecia[3]), żyrandol, anioła chrzcielnego, ołtarz[10][3] i drewnianą rzeźbę[5]. Z danych wynika, że jest to trzeci kościół na tym samym miejscu. Pierwszy był obiektem drewnianym, a po nim powstał większy z kamienia[5]. Jest to jednonawowa budowla murowana z cegły z węższym trójbocznie zamkniętym prezbiterium[11][3]. Korpus nawowy jest przykryty dachem dwuspadowym, prezbiterium wielospadowym, a aneksy trójspadowym. Wieża charakteryzuje się blendami na elewacjach i zwieńczeniem w formie attyki oraz murowaną iglicą. Na wieży znajduje się dzwon ufundowany przez Heinricha von Schönaich–Carolath[3]. Wspólny strop przykrywa wnętrze nawy i prezbiterium[3]. Znajdują się tu również organy z 1863 roku. W zakrystii zachowały się trzy renesansowe kamienne nagrobne płyty z końca XVI wieku[3]
  • dom mieszkalno-gospodarczy, z XVIII wieku
  • dom mieszkalny

inne zabytki:

  • grodzisko kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza, ze śladami osadnictwa z okresu wczesnego średniowiecza (X-XI w.) badane wykopaliskowo w latach 2001–2004
  • pozostałości średniowiecznej siedziby rycerskiej
  • młyn ceglany z końca XIX w.
  • ok. 30 domów z XIX w.
  • pozostałości zabudowy folwarcznej, która była wzniesiona przy dużym podwórzu gospodarczym. Należał do niej duży dom mieszkalny (początek XIX w.). Dwór się nie zachował, a przetrwały jedynie pozostałości podworskiego parku krajobrazowego[12][3].

Znane osoby

Starosiedle jest miejscem urodzin protestanckiego filozofa i teologa Paula Tillicha (ur. 20.08.1886 w Starzeddel, zm. 22.10.1965 w Chicago).

Przypisy

  1. ↑ Rozmieszczenie ludności w gminie według miejscowości. Gmina Gubin. [dostęp 2015-11-16].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1218 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ a b c d e f g h Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 243.
  4. ↑ Rudolf Lehmann: Historisches Ortslexikon für die Niederlausitz Band 2. Die Kreis Cottbus, Spremberg, Guben und Sorau. 2011. ISBN 978-3-941919-90-7.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949… s. 317.
  6. ↑ Po wykonaniu remontu wprowadziła się do niego w 1923 roku wdowa po jego synu, księciu Johannie Georgu i urządziła w nim swoją siedzibę.
  7. ↑ a b c d e Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949… s. 318.
  8. ↑ a b Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949… s. 319.
  9. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 14. [dostęp 2013-01-24].
  10. ↑ Ołtarz główny jest z drugiej połowy XVIII wieku z obrazem św. Jana od Krzyża i figurami św. Piotra i Pawła.
  11. ↑ Od północy i południa przylegają do niego aneksy tworzące formę transeptu.
  12. ↑ Założony prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku.

Bibliografia

  • Wydawnictwo Gubińskiego Towarzystwa Kultury 1999 r. – Zeszyty Gubińskie nr 5 s.30
  • Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939-1949... Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 317–322. ISBN 978-83-88059-54-4.
  • Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 243. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne

Gmina Gubin
Sołectwa
Pozostałe miejscowości

Herb gminy Gubin

Media użyte na tej stronie

Lubusz Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lubusz Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.18 N
  • S: 51.33 N
  • W: 14.40 E
  • E: 16.60 E
Powiat krośnieński (województwo lubuskie) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu krośnieńskiego, Polska
POL gmina Gubin COA.jpg
Herb gminy Gubin
Starosiedle3.JPG
Autor: Jurek281, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Starosiedlu (zabytek nr rejestr. 286)