Stary Dom w Wierzchosławicach

Stary Dom w Wierzchosławicach
miejsce urodzenia W. Witosa
Symbol zabytku nr rej. [A-1425/M] z 23.12.2014
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Wierzchosławice

Typ budynku

chata

Ukończenie budowy

1814

Położenie na mapie gminy Wierzchosławice
Mapa konturowa gminy Wierzchosławice, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Stary Dom w Wierzchosławicach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stary Dom w Wierzchosławicach”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stary Dom w Wierzchosławicach”
Ziemia50°02′15,918″N 20°50′38,277″E/50,037755 20,843966

Stary Dom w Wierzchosławicach – wiejska chata kryta strzechą z 1814 roku, miejsce narodzin Wincentego Witosa. Przykład budownictwa wiejskiego z XIX wieku, jeden z najstarszych zabytków tego typu w powiecie tarnowskim.

Lokalizacja

Budynek znajduje się w Wierzchosławicach, w przysiółku Dwudniaki, na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego[1]. Obecnie w budynku, oddalonym około 500 m od nowej zagrody, mieści się część ekspozycji Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach[2].

Historia

Dom został wybudowany w 1814 roku, świadczy o tym data wyryta na drewnianej belce nad izbą[3]. Należał do rodziny Witosów. W 1874 roku urodził się w nim Wincenty Witos, przyszły premier II Rzeczypospolitej. W 1913 roku Wincenty przeprowadził się do nowego domu, w którym obecnie mieści się główna siedziba muzeum. Po śmierci ojca Witosa obiekt przeszedł w ręce brata Wincentego, Andrzeja, który w roku 1921 sprzedał zagrodę. Pół wieku później, w 1971 roku, rodzina Witosa przy wsparciu działaczy ludowych odkupiła dom i przeznaczyła go na cele muzealne[4].

W 2014 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego[5]. Rok później rozpoczął się kapitalny remont budynku, wszystkie roboty wykonywano dawnymi metodami, ręcznie i przy pomocy tradycyjnych narzędzi[3].

Opis zagrody

Wnętrze domu

Chata Witosów to dom szerokofrontowy z wejściem usytuowanym w ścianie frontowej. Zbudowano go na planie prostokąta. Ma jednotraktowy układ pomieszczeń, w którym część mieszkalna i gospodarcza znajdowały się pod jednym dachem[6]. 

Ściany domu zbudowano z drewnianych belek ułożonych w konstrukcji węgłowej. Oblepiono je z obu stron gliną i pobielono wapnem. Dwuspadowy dach pokryto strzechą wykonaną z żytniej słomy. Początkowo dom składał się z sieni,stajenki oraz izby, za którą mieściła się komora (spiżarnia). Później stajenkę przerobiono na małą izbę. Przybudówka z boku chaty pełniła funkcję stodoły. Przed domem znajduje się studnia z żurawiem. Obejście ogrodzono drewnianym płotem.

W izbie zachował się murowany, oblepiony gliną piec z okapem i zapieckiem do spania. Wyposażenie domu stanowią eksponaty etnograficzne pochodzące z dawnych wierzchosławickich zagród chłopskich[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wierzchosławice: Dom – Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach, Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce [dostęp 2017-08-21].
  2. ↑ Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach (oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie), Muzeum Okręgowe w Tarnowie [dostęp 2017-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-27].
  3. ↑ a b Paweł Chwał, Wierzchosławice-Dwudniaki. Witosowej chacie już nie grozi zawalenie, „Gazeta Krakowska”, 5 listopada 2015 [dostęp 2017-08-21] (pol.).
  4. ↑ a b Muzeum Wincentego Witosa, Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Wincentego Witosa [dostęp 2017-08-21].
  5. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie, czerwiec 2017 [dostęp 2017-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-21].
  6. ↑ Maria Anna, Lekkim Okiem M.: Wierzchosławice, Lekkim Okiem M., 13 grudnia 2015 [dostęp 2017-09-04].

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Stary dom w Wierzchosławicach.jpg
Autor: DentArt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stary dom Witosów w Wierzchosławicach. Miejsce, w którym urodził się Wincenty Witos. Obecnie część muzeum.
Dom rodzinny W. Witosa, fot. J. Nowostawska-Gyalókay MIK 2017 (50) (39953282952).jpg
Autor: mik Krakow, Licencja: CC BY-SA 2.0
Dom rodzinny W. Witosa, fot. J. Nowostawska-Gyalókay MIK 2017 (50)