Stary Gierałtów

Stary Gierałtów

wieś
Kościół Michała Archanioła w Starym Gierałtowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Stronie Śląskie
Sołectwo	Stary Gierałtów
Wysokość	525-570[1] m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	321[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-550[3]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0855658
Położenie na mapie gminy Stronie Śląskie Stary Gierałtów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stary Gierałtów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Stary Gierałtów
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Stary Gierałtów
50°18′31″N 16°55′50″E/50,308611 16,930556

Kaplica przydrożna w Starym Gierałtowie

Remiza OSP w Starym Gierałtowie

Stary Gierałtów (niem. Alt Gersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Stronie Śląskie.

Położenie

Stary Gierałtów to wieś łańcuchowa o długości około 4,3 km, położona jest we wschodniej części Ziemi Kłodzkiej, w dolinie Białej Lądeckiej, pomiędzy Górami Złotymi a Bialskimi, na wysokości około 525-570 m n.p.m.^[1]

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Pierwsze wzmianki o Starym Gierałtowie (wówczas Geraczdorf) pochodzą z roku 1346 z dokumentu króla Jana Luksemburskiego^[4]. W połowie XIV wieku wieś należała do dóbr zamku Karpień, który był własnością rodziny Gloubos^[4]. W 1419 istniało we wsi sędziostwo^[1]. W latach 1625-1641 wieś musiała płacić kontrybucję armii cesarskiej. W 1648 roku Stary Gierałtów kupiła rodzina Althannów z Międzylesia, która włączyła go do klucza Stronie^[4]. Od drugiej połowy XVIII wieku wieś systematycznie się rozwijała a w szczególności rzemiosło, tkactwo, lokalny przemysł oraz handel^[1]. Już w końcu XVIII wieku działała w Starym Gierałtowie katolicka szkoła, w 1865 r. katolicka szkoła elementarna. W roku 1838 miejscowość kupiła księżna Marianna Orańska^[4]. Znajdowały się tu wtedy młyny wodne, tartaki i olejarnia oraz kościół^[4]. Od połowy XIX wieku Stary Gierałtów znalazł się na uczęszczanej trasie z Lądka do Puszczy Jaworowej w Górach Bialskich^[1]. Związany z tym ożywiony ruch turystyczny obsługiwała gospoda w Starym Gierałtowie. Liczba ludności wsi wzrastała od lat dwudziestych do sześćdziesiątych XIX wieku i w latach 1864-1867 osiągnęła swój najwyższy poziom. Ze względu na swą wielkość Stary Gierałtów stał się siedzibą urzędu gromadzkiego obejmującego do 1905 roku też Bielice, Goszów, Nowy Gierałtów i Młynowiec.

Współczesność

W rozciągniętej wsi przetrwało sporo starych domów, wśród nich dawna pruska strażnica celna (obecnie schronisko). Położona w górach wieś jest odwiedzana przez turystów. W Starym Gierałtowie mieszka wielu twórców ludowych, artystów i rzemieślników zajmujących się kultywowaniem tradycyjnych "ginących" zawodów.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[5]:

• kościół filialny Michała Archanioła z 1798 roku^[4]. Zachowało się w nim barokowe wyposażenie, między innymi ołtarz główny i boczny, ambona z wizerunkami Ewangelistów oraz rokokowy prospekt organowy^[4],
• kaplica przydrożna przy posesji nr 8, z drugiej połowy XVIII wieku.

Inne zabytki:

• liczne domy pochodzące z XVIII-XX wieku^[1].

Zobacz też

• Nowy Gierałtów — wieś (sąsiednia) w powiecie kłodzkim w województwie dolnośląskim,
• Goszów – wieś (sąsiednia) w powiecie kłodzkim w województwie dolnośląskim,
• Trzy Siostry – grupa skał wspinaczkowych w pobliżu wsi,
• gnejsy gierałtowskie – rodzaj skały metamorficznej, która wzięła nazwę od wsi Stary Gierałtów.

Przypisy

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .

Linki zewnętrzne

• Porterty gierałtowian AD 2000
• Lista mieszkańców Starego Gierałtowa z 1945 r.