Stary Kisielin

Stary Kisielin
Osiedle Zielonej Góry
Ilustracja
Pałac w Starym Kisielinie
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Miasto

Zielona Góra

Dzielnica

Nowe Miasto

W granicach Zielonej Góry

2015

SIMC

0917490

Populacja (2014)
• liczba ludności


1719[1]

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

66-002

Tablice rejestracyjne

FZ

Położenie na mapie Zielonej Góry
Mapa konturowa Zielonej Góry, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Stary Kisielin”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Stary Kisielin”
Ziemia51°55′57″N 15°35′01″E/51,932500 15,583611
Portal Polska

Stary Kisielin (niem. Polnisch Kessel[2], od 1937 Altkessel[3][4]) – część miasta i osiedle administracyjne Zielonej Góry. Do 31 grudnia 2014 roku wieś w gminie Zielona Góra.

W latach 1950–1998 (również po reformie 1975 r.) należał do województwa zielonogórskiego.

Nazwa

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 wymienia miejscowość pod nazwą Polnisch Kessel, podając także wariant nazwy z 1430 roku – Pollnisch Keyslaw[5].

Niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Kessel[6]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod niemiecką nazwą Polnisch Kessel[7]. Po dojściu do władzy nazistów w przedwojennych Niemczech niemiecka administracja III Rzeszy w 1937 roku usunęła człon Polnisch z nazwy i zmieniła ją na nową - Altkessel[2] Po zakończeniu II wojny światowej polska administracja 12 listopada 1946 r. nadała miejscowości polską nazwę Stary Kisielin[3].

Nazwa Kisielin pochodzi od staropolskiego słowa „kysiel”, które oznaczać ma szałas. Przymiotnik „polski” wskazuje z kolei na pierwotne zasiedlenie przez ludność polską, w odróżnieniu od „niemieckiego” Nowego Kisielina, powstałego w wyniku kolonizacji.

Historia

Zanim Kisielin w wyniku procesów urbanizacyjnych stał się częścią miasta Zielona Góra był wcześniej osobną wsią. Miejscowość założona prawdopodobnie wcześniej niż sąsiedni Nowy Kisielin, jednakże wymieniona w dokumencie księcia Henryka XI z 19 listopada 1471 roku przy okazji potwierdzenia własności Heinzego Schoffa z Przytoku[4]. Stary Kisielin figuruje również pod nazwą Polnisch Kessel, wiążącą się z osiedleniem we wsi kolonistów z Wielkopolski i Śląska[4]. Przyczyną tego stanu był brak własnego kościoła. Stary Kisielin był dobrem rycerskim. Podobny dokument wystawiony 19 lipca 1503 r. przez polskiego księcia Głogowa, Zygmunta I Starego, podaje, że Stary Kisielin należy do Kaspara Schoffa. Jednakże już w listopadzie 1504 r. opat żagański wydał decyzję, dotycząca zastawienia miejscowości wraz z Chynowem i Wilkanowem, co oznacza, że przynajmniej część miejscowości podlegała zielonogórskiemu probostwu. Zmiana ta dokonała się na podstawie testamentu niejakiego pana von Waldau w nieznanym czasie. Należy zaznaczyć, że probostwo nie posiadało prawa własności, lecz jedynie użytku. Pozostała część miejscowości przeszła/znajdowała się czasowo w rękach rodzin Tschammer i Burkersdorf. Dopiero ok. 1591 r. Joachim von Stentsch z Przytoku połączył miejscowość w jednym majątku. Rodzina ta odsprzedała w 1712 r. Stary Kisielin w Baltazarowi von Stoschowi.

Mimo bliskości kościoła w Nowym Kisielinie, miejscowość należała do parafii w Zielonej Górze, a następnie – Raculi. W czasach reformacji ludność przyjęła luteranizm. Zgodnie z ustaleniami Pokoju westfalskiego z 1648 roku, okoliczne parafie powróciły w ręce katolików. Stary Kisielin pozostał w parafii Racula, co doprowadziło do nieporozumień na tle podziału stanowisk między miejscowościami. Luterańska większość uczęszczała do kościołów granicznych w okolicach Czerwieńska i Cigacic. Po zajęciu Śląska przez Prusy, luteranie mogli otwarcie sprawować nabożeństwa. Stary Kisielin został w 1778 r. przyporządkowany zborowi w Przytoku.

W 1871 r. do Starego Kisielina dotarła kolej. Pod koniec XIX w. Jany były kolonią Starego Kisielina[5].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.

Atrakcje

Na osiedlu funkcjonuje winnica „Julia”, gdzie można spróbować lokalnego wina oraz tor kartingowy.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:

  • zespół pałacowy, z XVIII wieku, XIX wieku:
    • dwór powstał dzięki inicjatywie Carla Ludwiga von Stoscha w latach 1837-1838, a wzniesiono murowany wraz z budynkami folwarcznymi jako piętrowy budynek założony na planie prostokąta i nakryły dachem dwuspadowym[4]. W latach 1896-1897 został przez hrabiego Felixa Georga von Stoscha powiększony o wschodni człon, dzięki czemu rezydencja w rzucie przypominała literę „T”. Budowla ma dwa piętrowe skrzydła oraz wyższy ryzalit zbudowany pośrodku elewacji frontowej w której umieszczono wejście główne[4]. Pałac ozdobiono różnorodnym detalem architektonicznym takim jak uszakowate obramienia okien z trójkątnymi naczółkami, gzymsy oraz boniowanie. Na elewacji bocznej umieszczono herby rodzin Stoschów i Massenbachów. Zachowały się wewnątrz pałacu niektóre elementy historycznego wystroju i wyposażenia: klatka schodowa z 1838 roku, stolarka drzwiowa, kominek z herbem rodu von Stosch czy sztukateria sufitowa[4]. II wojnę światową pałac przetrwał w dobrym stanie, a po 1945 roku użytkowało go wojsko radzieckie i Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 1959-2013 znajdowała się w nim Siedziba Archiwum Państwowego w Zielonej Górze[4]
    • park
    • folwark
    • stajnia.

Przypisy

  1. Czesław Osękowski. Demograficzne i migracyjne uwarunkowania rozwoju oświaty w Zielonej Górze po połączeniu Miasta Zielona Góra z Gminą Zielona Góra. „Studia Zachodnie”. 18, s. 295, 2016. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. [dostęp 2020-05-07]. [zarchiwizowane z adresu 2020-05-07]. 
  2. a b Stary Kisielin w wykazie miejscowości Śląska genealogienetz.de
  3. a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. a b c d e f g Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 29.
  5. a b Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. III. Warszawa: nakładem Filipa Sulmierskiego i Władysława Walewskiego, 1882, s. 952. [dostęp 2012-10-24]. (pol.)
  6. Broesike 1905 ↓, s. 840.
  7. Knie 1830 ↓, s. 327.
  8. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 115. [dostęp 2013-03-03].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Nowy kisielin palac 2.jpg
Autor: Mohylek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałac w Starym Kisielinie (Zielona Góra)
Lubusz Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lubusz Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.18 N
  • S: 51.33 N
  • W: 14.40 E
  • E: 16.60 E
Zielona Gora location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreetMap location map of Zielona Góra, Poland
  • top = 52.0474
  • bottom = 51.8078
  • left = 15.3877
  • right = 15.6734