Stary Kisielin

Stary Kisielin

Osiedle Zielonej Góry
Pałac w Starym Kisielinie
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Miasto	Zielona Góra
Dzielnica	Nowe Miasto
W granicach Zielonej Góry	2015
SIMC	0917490
Populacja (2014) • liczba ludności	1719[1]
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-002
Tablice rejestracyjne	FZ
Położenie na mapie Zielonej Góry Stary Kisielin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stary Kisielin
Położenie na mapie województwa lubuskiego Stary Kisielin
51°55′57″N 15°35′01″E/51,932500 15,583611
Portal Polska

Stary Kisielin (niem. Polnisch Kessel^[2], od 1937 Altkessel^[3][4]) – część miasta i osiedle administracyjne Zielonej Góry. Do 31 grudnia 2014 roku wieś w gminie Zielona Góra.

W latach 1950–1998 (również po reformie 1975 r.) należał do województwa zielonogórskiego.

Nazwa

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 wymienia miejscowość pod nazwą Polnisch Kessel, podając także wariant nazwy z 1430 roku – Pollnisch Keyslaw^[5].

Niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Kessel^[6]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod niemiecką nazwą Polnisch Kessel^[7]. Po dojściu do władzy nazistów w przedwojennych Niemczech niemiecka administracja III Rzeszy w 1937 roku usunęła człon Polnisch z nazwy i zmieniła ją na nową - Altkessel^[2] Po zakończeniu II wojny światowej polska administracja 12 listopada 1946 r. nadała miejscowości polską nazwę Stary Kisielin^[3].

Nazwa Kisielin pochodzi od staropolskiego słowa „kysiel”, które oznaczać ma szałas. Przymiotnik „polski” wskazuje z kolei na pierwotne zasiedlenie przez ludność polską, w odróżnieniu od „niemieckiego” Nowego Kisielina, powstałego w wyniku kolonizacji.

Historia

Zanim Kisielin w wyniku procesów urbanizacyjnych stał się częścią miasta Zielona Góra był wcześniej osobną wsią. Miejscowość założona prawdopodobnie wcześniej niż sąsiedni Nowy Kisielin, jednakże wymieniona w dokumencie księcia Henryka XI z 19 listopada 1471 roku przy okazji potwierdzenia własności Heinzego Schoffa z Przytoku^[4]. Stary Kisielin figuruje również pod nazwą Polnisch Kessel, wiążącą się z osiedleniem we wsi kolonistów z Wielkopolski i Śląska^[4]. Przyczyną tego stanu był brak własnego kościoła. Stary Kisielin był dobrem rycerskim. Podobny dokument wystawiony 19 lipca 1503 r. przez polskiego księcia Głogowa, Zygmunta I Starego, podaje, że Stary Kisielin należy do Kaspara Schoffa. Jednakże już w listopadzie 1504 r. opat żagański wydał decyzję, dotycząca zastawienia miejscowości wraz z Chynowem i Wilkanowem, co oznacza, że przynajmniej część miejscowości podlegała zielonogórskiemu probostwu. Zmiana ta dokonała się na podstawie testamentu niejakiego pana von Waldau w nieznanym czasie. Należy zaznaczyć, że probostwo nie posiadało prawa własności, lecz jedynie użytku. Pozostała część miejscowości przeszła/znajdowała się czasowo w rękach rodzin Tschammer i Burkersdorf. Dopiero ok. 1591 r. Joachim von Stentsch z Przytoku połączył miejscowość w jednym majątku. Rodzina ta odsprzedała w 1712 r. Stary Kisielin w Baltazarowi von Stoschowi.

Mimo bliskości kościoła w Nowym Kisielinie, miejscowość należała do parafii w Zielonej Górze, a następnie – Raculi. W czasach reformacji ludność przyjęła luteranizm. Zgodnie z ustaleniami Pokoju westfalskiego z 1648 roku, okoliczne parafie powróciły w ręce katolików. Stary Kisielin pozostał w parafii Racula, co doprowadziło do nieporozumień na tle podziału stanowisk między miejscowościami. Luterańska większość uczęszczała do kościołów granicznych w okolicach Czerwieńska i Cigacic. Po zajęciu Śląska przez Prusy, luteranie mogli otwarcie sprawować nabożeństwa. Stary Kisielin został w 1778 r. przyporządkowany zborowi w Przytoku.

W 1871 r. do Starego Kisielina dotarła kolej. Pod koniec XIX w. Jany były kolonią Starego Kisielina^[5].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.

Atrakcje

Na osiedlu funkcjonuje winnica „Julia”, gdzie można spróbować lokalnego wina oraz tor kartingowy.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[8]:

• zespół pałacowy, z XVIII wieku, XIX wieku:
  • dwór powstał dzięki inicjatywie Carla Ludwiga von Stoscha w latach 1837-1838, a wzniesiono murowany wraz z budynkami folwarcznymi jako piętrowy budynek założony na planie prostokąta i nakryły dachem dwuspadowym^[4]. W latach 1896-1897 został przez hrabiego Felixa Georga von Stoscha powiększony o wschodni człon, dzięki czemu rezydencja w rzucie przypominała literę „T”. Budowla ma dwa piętrowe skrzydła oraz wyższy ryzalit zbudowany pośrodku elewacji frontowej w której umieszczono wejście główne^[4]. Pałac ozdobiono różnorodnym detalem architektonicznym takim jak uszakowate obramienia okien z trójkątnymi naczółkami, gzymsy oraz boniowanie. Na elewacji bocznej umieszczono herby rodzin Stoschów i Massenbachów. Zachowały się wewnątrz pałacu niektóre elementy historycznego wystroju i wyposażenia: klatka schodowa z 1838 roku, stolarka drzwiowa, kominek z herbem rodu von Stosch czy sztukateria sufitowa^[4]. II wojnę światową pałac przetrwał w dobrym stanie, a po 1945 roku użytkowało go wojsko radzieckie i Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 1959-2013 znajdowała się w nim Siedziba Archiwum Państwowego w Zielonej Górze^[4]
  • park
  • folwark
  • stajnia.

Przypisy

Bibliografia

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• Max Broesike: Neumans Orts- und Verkehrs-Lexi des Deutschen Reichs. Leipzig und Wien: Verlog des Bibliographischen Instituts, 1905.
• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 29. ISBN 978-83-919914-8-0.
• Stary Kisielin w Internecie
• Archiwum w Starym Kisielinie
• PTTK – szlaki turystyczne