Stary cmentarz żydowski w Gliwicach

Stary cmentarz żydowski
w Gliwicach

Widok na cmentarz od południowego wschodu (2020)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Gliwice
Adres	ul. Na Piasku
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	judaizm
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	0,63 ha
Data otwarcia	1815
Data ostatniego pochówku	1937
Położenie na mapie Gliwic Stary cmentarz żydowski w Gliwicach
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stary cmentarz żydowski w Gliwicach
Położenie na mapie województwa śląskiego Stary cmentarz żydowski w Gliwicach
50°17′59″N 18°40′39″E/50,299722 18,677500

Stary cmentarz żydowski w Gliwicach – kirkut znajdujący się przy ul. Na Piasku w Gliwicach; najstarszy zachowany zabytek kultury żydowskiej w tym mieście.

Założenie

Cmentarz położony jest w centrum miasta, między ul. Na Piasku (wejście), torami kolejowymi i kamienicami przy ul. Okopowej. Zajmuje powierzchnię 0,63 ha^[1].

Macewy

Do dziś przetrwało około 500 nagrobków^[2]. Ustawiano je w równych rzędach. Dominowały macewy wykonane z szarego piaskowca, zwieńczone trójkątnie lub półkoliście, na których znajdowały się inskrypcje w języku hebrajskim lub niemieckim i hebrajskim. Zdobiono je również starotestamentowymi symbolami. Najstarsze nagrobki posiadają inskrypcje zrobione w rycie wypukłym w języku hebrajskim. Najokazalszym jest grobowiec rodziny Meyerów^[3]. Na cmentarzu spoczywają również m.in. członkowie rodzin: Troplowitz^[4], Frankel, Freud i Froehlich. W części dla dzieci pochowano m.in. rodzeństwo Edyty Stein^[5].

Przy głównym wejściu znajdują się ruiny domu przedpogrzebowego.

Historia

(c) I, Pimke, CC-BY-SA-3.0

Ruiny dawnego domu przedpogrzebowego (2007)

Cmentarz powstał w 1815^[6] na terenie zakupionym przez gminę żydowską w 1795 r. Początkowo znajdował się na przedmieściu Piasek, poza obszarem zabudowanym^[7]. Po uruchomieniu linii kolejowej z Wrocławia do Mysłowic (1845-48) i budowie dworca kolejowego w Gliwicach cmentarz znalazł się w bezpośrednim sąsiedztwie tych dwóch obiektów.

Ostatniego pochówku dokonano w 1937 r., kiedy to pochowano Ernestinę Hahn, nekropolię zaś zamknięto definitywnie w 1953 r. Po 1945 r. nagrobki zrobione z wartościowych kamieni rozkradano i wykorzystywano jako surowiec budowlany^[8]. Cmentarz został odebrany gminie żydowskiej w 1956 r., a latach 70. założono jego likwidację w związku z planowaną budową estakady nad torami kolejowymi w osi ulic Dworcowej i Tarnogórskiej. Do likwidacji ostatecznie nie doszło ze względu na wartość historyczną i artystyczną obiektu^[7].

Po II wojnie światowej w budynku dawnego domu przedpogrzebowego znajdował się warsztat stolarski, a następnie świetlica.

Od 2010 r., z inicjatywy stowarzyszenia na rzecz Dziedzictwa kulturowego w Gliwicach „Pamięć – Zikaron” cmentarz jest okresowo udostępniany dla zwiedzających^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 189.

Linki zewnętrzne

• Stary cmentarz żydowski w Gliwicach w portalu Wirtualny Sztetl
• Opis wraz z ilustracjami