Stary dworzec kolejowy w Katowicach

Stary dworzec kolejowy w Katowicach
Symbol zabytku nr rej. A/1218/75 z 18 grudnia 1975[1][2]
Ilustracja
gmach starego dworca kolejowego
Państwo

 Polska

Miejscowość

Katowice

Adres

ul. Dworcowa 2−10

Typ budynku

dworzec kolejowy

Styl architektoniczny

modernizm historyczny

Ukończenie budowy

1859[3]

Ważniejsze przebudowy

lata 60. XX wieku (partia środkowa)

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „stary dworzec”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „stary dworzec”
Ziemia50°15′26,38″N 19°01′25,45″E/50,257328 19,023736

Stary dworzec kolejowy w Katowicach – budynek dworca kolejowego w Katowicach wybudowany został w latach 50. XIX w. (oddany pierwotnie w 1859[4]) przy ulicy Dworcowej. Był kilkukrotnie przebudowywany (zwłaszcza na początku XX wieku w latach 1906–1908 i w latach 20.)[5]. Przez dziesięciolecia był najważniejszym obiektem kolejowym Górnego Śląska. Po II wojnie światowej okazał się za mały i podjęto decyzję o budowie nowego dworca, który został oddany do użytku w 1972. Obecnie właścicielem budynku jest spółka należąca do katowickiej grupy Maksimum.

Stary dworzec główny w Katowicach

Kompleks zabudowań dawnego dworca tworzą bryły hal dworcowych oraz gmachy towarzyszące, w tym dawnych budynków biurowych, mieszkalnych, restauracji i poczekalni. Kompleks wzniesiono w 1906[6] w stylu modernizmu historycznego. Pierwotnie neoklasycystyczna część środkowa miała jedno piętro i dwa ryzality boczne o dwóch piętrach. Po 1925 część środkową nadbudowano o następne dwa piętra, a nieco później nadbudowano także ryzality boczne nadając całej części środkowej cechy stylu modernistycznego[5]. Całość usytuowana jest w obrębie ulic: Dworcowej, świętego Jana (dawna 15 Grudnia), Andrzeja Mielęckiego oraz linii torów kolejowych[1].

W dwudziestoleciu międzywojennym część dworca zajmował Sąd Okręgowy[7].

Dworzec przestał być użytkowany zgodnie ze swoim przeznaczeniem od 1972[8]. Kompleks został wpisany do rejestru zabytków dnia 18 grudnia 1975 (nr rej.: A/1218/75)[1].

W październiku 2007 dworzec za 45,45 mln zł został sprzedany należącej do Marka Koźmińskiego spółce Eurostar Real Estate, która planowała go odbudować jako „obiekt wielofunkcyjny”[9][10], jednak w 2015 został zlicytowany przez komornika za długi spółki. Nabywca w październiku 2016 rozpoczął remont obiektu[11]. Inna część dworca należy do Holdingu Liwa, który nie przedstawił żadnych planów odbudowy i remontu[12].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 28 lutego 1978 r. znaczek pocztowy przedstawiający Stary dworzec kolejowy w Katowicach o nominale 50 gr, w serii Koleje polskie. Autorem projektu znaczka był Stefan Małecki. Znaczek wydrukowano techniką rotograwiury, na papierze kredowanym, w nakładzie 6.630.000 szt. Pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994[13].

Przypisy

  1. ↑ a b c Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-05-25]. (pol.).
  2. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2011-05-25].
  3. ↑ Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007–2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-05-25]. (pol.).
  4. ↑ Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 18. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
  5. ↑ a b Joanna Bałazy; Jerzy Illg; Anna Łoza-Dzidowska (2000). Górny Śląsk: skarby kultury. Videograf II. s. 102. „Pierwsza linia: Wrocław-Mysłowice została przeprowadzona przez Katowice w 1846 roku, ale pierwszy duży dworzec wybudowano tutaj w roku 1859... Pierwszy duży dworzec katowicki, podobnie jak większe dworce linii warszawsko-wiedeńskiej, zbudowano w oparciu o wzorce neoklasycystyczne. (...) W latach 1906–1908 dworzec został gruntownie przebudowany w stylu modernizmu.”.
  6. ↑ Właściciel starego dworca chce w nim urządzić kasyno (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-05-25].
  7. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 60. ISBN 978-83-7729-021-7.
  8. ↑ R. Piech: Historia starego dworca kolejowego w Katowicach. TransInfo.pl, 2007-10-01. [dostęp 2017-08-16].
  9. ↑ Wyborcza.pl, katowice.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-26].
  10. ↑ Po co właścicielowi zabytek? Bo kupił i nie ma pieniędzy na remont albo siedzi w więzieniu.
  11. ↑ Justyna Przybytek, Rozpoczął się remont starego dworca w Katowicach ZDJĘCIA, „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-01-16].
  12. ↑ Mój Reporter: Dlaczego stary dworzec w Katowicach to ruina?, www.dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  13. ↑ Marek Jedziniak: Koleje polskie. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-03]. (pol.).

Bibliografia

  • Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 18–20. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
  • Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 17.
  • Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 36. ISBN 83-85831-35-5.
  • Historia starego dworca kolejowego w Katowicach (pol.) www.inforail.pl [dostęp 2011-05-25]
Transport kolejowy w Katowicach
czynne
stacje kolejowe
przystanki osobowe
pozostałe punkty
linie kolejowe
zlikwidowane
dworce kolejowe
pozostałe punkty

Herb Katowic

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Katowice - Stary Dworzec.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 2.5
Stary dworzec w Katowicach. (Upload tymczasowy do chwili zrobienia lepszego zdjęcia.) (zabytek nr rejestr. A/1218/75)
Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E