Starzec

Starzec
Ilustracja
Morfologia (Senecio viscosus)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

starzec

Nazwa systematyczna
Senecio L.
Sp. Pl. 866. 1753
Starzec kraiński
Starzec popielny – odmiana uprawna
Koszyczek Senecio herreianus
Starzec jajowaty

Starzec (Senecio L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Jeden z najliczniejszych gatunkowo – liczy około 1000 gatunków występujących na całej Ziemi[3]. Liczba gatunków zależy od ujęcia taksonomicznego, zmienia się też, gdyż nawet obecnie opisywane są nowe gatunki. Gatunkiem typowym jest Senecio vulgaris L.[4]:

Morfologia i biologia

Rośliny roczne, dwuletnie lub byliny, w strefach tropikalnych także krzewy i małe drzewa. Ulistnienie skrętoległe. Kwiaty zebrane w koszyczki. Kwiaty języczkowe żeńskie, rurkowate obupłciowe. Owoc: niełupka cylindrowa, owłosiona, z puchem kielichowym. Liczne gatunki wytwarzają sok mleczny zawierający liczne trujące alkaloidy.

Systematyka

Synonimy[5]

Aetheolaena Cass., Culcitium Humb. & Bonpl., Iocenes B. Nord., Lasiocephalus Willd. ex Schltdl., Robinsonia DC.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Angiosperm Phylogeny Website przyjmuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[6], z późniejszymi uzupełnieniami[7]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Senecio należy do plemienia Senecioneae, podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[2].

Pozycja w systemie Reveala 1992-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), podrodzina Senecionoideae (Cass.) Lindl. in Loud., plemię Senecioneae Cass., podplemię Senecioninae (Cass.) Dumort, rodzaj starzec (Senecio L.)[8].

Gatunki flory Polski[9]
  • starzec bagienny (Senecio paludosus L.)
  • starzec błotny (Senecio congestus (R. Br.) DC.)
  • starzec cienisty (Senecio umbrosus Waldst. & Kit. s. s.) – gatunek w Polsce wymarły
  • starzec długolistny (Senecio papposus (Rchb.) Less.)
  • starzec hercyński (Senecio hercynicus Herborg)
  • starzec gajowy (Senecio nemorensis L.)[10]
  • starzec gorczycznikowy, s. gorycznikowy (Senecio barbaraeifolius (Krock.) Wimm. & Grab.)
  • starzec główkowaty (Senecio capitatus (Wahlenb.) Steud.)
  • starzec górski (Senecio subalpinus W. D. J. Koch)
  • starzec jakubek (Senecio jacobaea L.)
  • starzec jajowaty (Senecio ovatus (P. Gaertn., B. Mey. & Scherb.) Willd., syn. Senecio fuchsii C. C. Gmel.)
  • starzec karpacki (Senecio carpaticus Herbich)
  • starzec kraiński (Senecio carniolicus Willd.)
  • starzec kędzierzawy, s. nadpotokowy (Senecio crispatus DC., syn.S. rivularis (Waldst. & Kit.) DC.)
  • starzec lepki (Senecio viscosus L.)
  • starzec leśny (Senecio sylvaticus L.)
  • starzec nadrzeczny (Senecio fluviatillis Wallr.)
  • starzec niemiecki (Senecio germanicus Wallr.)
  • starzec nierównozębny (Senecio inaequidens DC.) – antropofit lokalnie zadomowiony i potencjalnie inwazyjny[11]
  • starzec polny (Senecio integrifolius (L.) Clairv.)
  • starzec pomarańczowy (Senecio aurantiacus (Hoppe) Less.)
  • starzec srebrzysty, s. wąskolistny (Senecio erucifolius L.)
  • starzec ukraiński (Senecio ukrainicus Hordálova)
  • starzec wielkolistny (Senecio macrophyllus M. Bieb.)
  • starzec wiosenny (Senecio vernalis Waldst. & Kit.) – antropofit zadomowiony
  • starzec wodny (Senecio aquaticus Hill)
  • starzec zwyczajny (Senecio vulgaris L.) – antropofit zadomowiony
  • Senecio nebrodensis L. – efemerofit
Gatunki uprawiane (wybór)
  • starzec bluszczolistny (Senecio macroglossus DC.)
  • starzec drzewiasty (Senecio arborescens Steetz)
  • starzec mikaniowaty (Senecio mikanioides)
  • starzec ozdobny (Senecio elegans L.)
  • starzec popielny, s. srebrzysty (Senecio cineraria DC.)
  • starzec Rowleya (Senecio rowleyanus H. Jacobsen)
  • starzec wielokwiatowy (Senecio grandiflorus Less.)
  • Senecio articulatus (L. f.) Sch. Bip.
  • Senecio tamoides DC.
  • Senecio viravira Hieron.

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Niektóre gatunki uznawane za chwasty[12].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
  6. ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington. 
  7. ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
  8. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Senecio (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09].
  9. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  10. ↑ Został ostatnio przez systematyków rozbity na 4 odrębne gatunki, z których właściwy s. gajowy nie występuje w Polsce
  11. ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
  12. ↑ Jerry Adler. Ekspansja superchwastów.. „Świat Nauki”. nr. 6 (238), s. 66-71, czerwiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Senecio fuchsii a1.jpg
(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0
Senecio nemorensis subsp. fuchsii (pl. starzec Fuchsa), habitat: Spalona Dolina, West Tatra Mountains
Senecio spp Sturm59.jpg

1. Senecio viscosus L.
2. Senecio sylvaticus L.

Original Description
1. Klebriges Kreuzkraut, Senecio viscosus
2. Wald-Kreuzkraut, Senecio sylvaticus
Senecio carniolicus a1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Jacobaea incana subsp. carniolica (pl. starzec kraiński), habitat: Tatra Mountains, Beskid
Senecio cineraria 1.jpg
Autor: Opioła Jerzy (Poland), Licencja: CC BY 2.5
Senecio cineraria (cultivare)