Starzec Jakubek
| ||
 | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | astropodobne | |
| Rząd | astrowce | |
| Rodzina | astrowate | |
| Podrodzina | Asteroideae | |
| Rodzaj | Jacobaea | |
| Gatunek | starzec Jakubek | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Jacobaea vulgaris Gaertn. Fruct. Sem. Pl. 2: 445 (1791)[3] | ||
Starzec Jakubek[4][5][6] (Jacobaea vulgaris Gaertn.[3][7]) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Nazwa zwyczajowa czasem jest zapisywana jako starzec jakubek[8]. Występuje w całej Europie, na dużej części Azji oraz w Afryce Północnej (Algieria, Maroko, Tunezja)[9]. W Polsce jest pospolity.
Nazewnictwo
Tradycyjnie gatunek włączany był do rodzaju starzec Senecio. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek należy do rodzaju Jacobaea Gaertn.Fruct. sem. pl. 2:445, t. 170, fig. 1. 1791[9][3][7].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, o wysokości do 120 cm. Rozgałęzia się tworząc wzniesione do góry, wełnisto owłosione lub nagie pędy. Pod ziemią krótkie i grube kłącze.
- Liście
- Dolne lirowate, górne pierzastodzielne, ich odcinki odstają prawie pod prostym kątem. Nasady liści przeważnie z uszkami. Młode liście są pajęczynowato owłosione.
- Kwiaty
- Tworzą zebrane w podbaldachy koszyczki o średnicy 1,5-2,5 cm. Zewnętrzne listki okrywy zbiegające po szypułce i bardzo krótkie. Kwiaty żółte, kwiatów języczkowatych często brak. Ich puch kielichowy jest ok. dwa razy dłuższy od owocu i łatwo odpadający.
Pokrój
Kwiatostan
Pęd
Niełupki
Biologia i ekologia
Roślina dwuletnia lub bylina, hemikryptofit. Siedlisko: przydroża, rowy, zarośla. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest rośliną żywicielską larw proporzycy marzymłódki.
Zmienność
Tworzy mieszańce z starcem srebrzystym (S. erucifolius) i wodnym (S. aquaticus)[10].
Niebezpieczeństwa
Roślina niebezpieczna dla koni i kuców. Jest trująca i świeża, i zwiędła, i wysuszona. Działa jako kumulująca się trucizna niszcząca wątrobę. Spożycie przez konia jednorazowo większej ilości starca czy też niewielkich jego ilości w dłuższym okresie może spowodować śmiertelne zatrucie.
Niegdyś wierzono, że starzec jakubek jest rośliną leczniczą pomocną przy nadciśnieniu czy chorobach wątroby. Stosowano go przy silnych kolkach, chorobach skóry, wypryskach i trudno gojących się ranach. Dziś jednak wiadomo, że roślina jest silnie trująca i rakotwórcza[11].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Jacobaea vulgaris Gaertn.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych.. Wyd. piąte. T. Część II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 706.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 493. ISBN 83-01-00129-1.
- ↑ a b Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej. Wyd. drugie poprawione i unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 492. ISBN 978-83-01-14342-8.
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
- ↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
- ↑ Lasy Państwowe ostrzegają: ta znana w Polsce roślina jest silnie toksyczna i rakotwórcza! (23.09.2019 roku), pomorska.pl
Media użyte na tej stronie
- 1. upper part of the plant
- 2. basen av tvenne stånd, av vilka det bakre är äldre och hör till det blommande exemplaret i fig. 1, det främre åter är en ungplanta med blott bladrosett
- 3. blomkorg (2/1) med kantblommorna mot blomningens slut tillbakarullade
- 4. frukt(fruit) av kantblomma (5/1)
- 5. frukt(fruit) av mittblomma (5/1)
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Disc florets
Taxon: Senecio jacobaea (sensu Fischer et al. EfÖLS 2008)
Location: Niederhollabrunn, district Korneuburg, Lower Austria - ca. 370 m a.s.l.
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jacobaea vulgaris. Location: Poland, Wyżyna Częstochowska, Rzędkowice
Autor: Gary Houston Ghouston 21:20, 21 October 2005 (UTC), Licencja: CC0
Probably Common ragwort, Senecio jacobaea, flowers. Verulamium Park, St Albans, Hertfordshire, England.
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stipe with leaves
Taxonym: Senecio jacobaea ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Steinberg near Niederhollabrunn, district Korneuburg, Lower Austria - ca. 375 m a.s.l.