Starzec pomarańczowy

Starzec pomarańczowy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

starzec

Gatunek

starzec pomarańczowy

Nazwa systematyczna
Senecio aurantiacus Less.
Linnaea 9: 191 (1834); DC. Prod. 6: 361[3]

Starzec pomarańczowy[4] (Senecio aurantiacus Less.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych (Asteraceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje wyłącznie w niższych położeniach gór Europy Środkowej. Znane są jego stanowiska w Karpatach i Alpach Wschodnich. W Polsce jest bardzo rzadki i występuje tylko w Karpatach (w Pieninach i w Tatrach), oraz na Wyżynie Lubelskiej i Małopolskiej. W Karpatach znane są następujące jego stanowiska: Giewont (1900 m), Dolina Smytnia (1585 m), Mała Świstówka (1400-1440 m), Mała Łąka Wyżnia (1400 m), Niżnia Świstówka Małołącka (1468 m), Tomanowe Stoły (1920 m), Wąwóz Kraków (1700 m), Wąwóz Szopczański (550 m), Zawiesy (440 m), Okrąglica (960 m), Sokolica (450 m)[5].

Morfologia

Pokrój
Roślina o wysokości do 50 cm, o łodydze i liściach początkowo pajęczynowato owłosionych, później łysiejących. Po odpadnięciu cienkich końców włosków pozostają sztywne 3-komórkowe ich podstawy[6].
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście tworzą różyczkę, są jajowate lub szerokoeliptyczne, całobrzegie lub rzadko ząbkowane. Wewnętrzne liście w różyczce są większe od zewnętrznych. Dolne liście łodygowe są duże, o nasadzie zbiegającej w ogonek oskrzydlający łodygę. Górne liście są siedzące i stopniowo ku górze coraz węższe i mniejsze[5].
Kwiaty
Kuliste koszyczki zebrane w luźną wierzchotkę. Okrywa koszyczka szczytowego składa się z około 21 lub nieco więcej listków, ale w bocznych koszyczkach może być mniej, niż 21 listków okrywy. U podstawy okrywy brak dodatkowych listków[6]. Kwiaty o kolorze od żółtopomarańczowego do czerwonopomarańczowego. Zazwyczaj w koszyczku występują zarówno kwiaty rurkowate, jak i języczkowate, czasami jednak brak kwiatów języczkowatych[5].
Owoc
Niełupki o długości ok. 3 mm, wyposażone w dwukrotnie dłuższy puch kielichowy[5].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna, nasiona rozsiewane są przez wiatr. Rozmnaża się wyłącznie przez nasiona[5].
Siedlisko
Roślina wapieniolubna. Rośnie w szczelinach skał, w murawach naskalnych, na piargach, głównie w miejscach nasłonecznionych[5].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 48[5].

Zagrożenia i ochrona

Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii EN (zagrożony)[7]. W Polsce mimo rzadkości występowania nie jest specjalnie zagrożony antropopresją. W polskich Karpatach objęto prawną ochroną najliczniejsze stanowisko jego występowania na Zawiesach w Pieninach. Na początku lat 90. w ramach ochrony czynnej usunięto drzewa i krzewy zacieniające skałę oraz rozpoczęto regularne koszenie łąki wokół skały. Przyniosło to bardzo dobre rezultaty: odnowiła się typowa dla tego miejsca murawa naskalna z dużą liczbą okazów starca pomarańczowego (około 35-40 kwitnących okazów)[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-04-10] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c d e f g h Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  7. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.