Starzno

Starzno

wieś
Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	człuchowski
Gmina	Koczała
Liczba ludności (2008)	111
Strefa numeracyjna	59
Tablice rejestracyjne	GCZ
SIMC	0745792
Położenie na mapie gminy Koczała Starzno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Starzno
Położenie na mapie województwa pomorskiego Starzno
Położenie na mapie powiatu człuchowskiego Starzno
53°58′16″N 17°04′23″E/53,971111 17,073056

Starzno (niem. Starsen, kaszb. Starzno) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie człuchowskim, w gminie Koczała nad jeziorem Starzeńskim.

Wieś królewska starostwa człuchowskiego w województwie pomorskim w drugiej połowie XVI wieku^[1]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa słupskiego.

Historia

Starzno istniało prawdopodobnie jeszcze przed 1310 roku. Brakuje jednak dokumentów umożliwiających odtworzenie dziejów miejscowości w tamtych czasach. Jako wieś leżąca przy samej granicy musiało Starzno wiele ucierpieć na skutek XV-wiecznych wojen. W dokumencie z 1564 roku można odnaleźć wzmiankę o „villa deserta Starzno” (opuszczonej wsi Starzno). W tym też roku nastąpiło ponowne założenie wsi. Starosta człuchowski, Stanisław Latalski, przydzielił sołtysowi Peterowi Konewce 40 włók ziemi celem zasiedlenia je rolnikami; 4 włóki Konewka mógł zatrzymać dla siebie jako dziedziczną własność. Poza tym przysługiwało Peterowi Konewce prawo do łowienia ryb w Jeziorze Głębokim (Depersk) i Starzeńskim; otrzymał także łąkę oraz mógł zatrzymać dla siebie trzecią część dochodów z karczmy i kar pieniężnych (co trzeci fenig). Peter Konewka nie podlegał przez 10 lat opodatkowaniu. Dokument na nowo zakładający Starzno wystawiony został przez hrabiego Latalskiego w dniu 6 lipca 1564 roku, a zatwierdzony przez króla Stefana Batorego w 1577 roku.

Lustracja z 1565 roku mówi następująco o Starznie:
„Wieś Starsna, 6 mil od zamku na granicach kaszubskich, która temi czasy przez p. starostę osadzona nowo, w której osiadłości włók 10, które osiedli gburzy 3 i sołtys, i może się więcej przyczynić, gdy się rozkopa rola. Ci gburzy i sołtysi mają wolności do 10 lat. A wszakże płacić będą exspirata libertate tak, jak inszy gburzy. Jezioro przy tej wiosce przezwane Starsno. Z tego pożytku nie masz, iż się w nie gburzy kaszubscy wcielają, którego jem bronią. Jest niemałe w długości i w szerokości. Summa dochodów wsi Starsna 0”.

W 1631 roku Peter Konewka otrzymał od starosty Melchiora Weihera 2 włoki ziemi oraz zezwolenie na wolny połów ryb na własne potrzeby. Miał za to m.in. pilnować granicy, baczyć na lasy i pastwiska. Powyższy układ zatwierdzony został przez króla Zygmunta w 1632 roku. W 1653 roku mieszkało w Starznie 11 osób (z tego 7 rolników). Płacili oni między innymi roczną daninę kościelną wynoszącą 40 florenów. W 1682 roku istniało we wsi 46 zagospodarowanych morgów ziemi oraz 7 pustych morgów lemańskich.

Lustracja Starzna z 1664 roku:
„Wieś Starzno. Włok 25. Szołtyskich 4, lemańskich dawnych 3, lemańskich per commutationem za włoki Przechlewskie 4, szarwarkowych 14; gburow bywało 7, teraz nie masz tylko 3”.
W tym samym roku donoszono:
„Wieś Starzno…Pod tą wsią zaraz mieszka Adam Hinca, który ma włokę roli za przywilejem, od pana Latalskiego nadanym anno 1581, a od króla jego mci Zygmunta III stwierdzonym. Powinność jego granic pilnować, żeby żadnej w gruntach nie było szkody”.

W połowie XVIII wieku szlachcic Jakob Modrzewski otrzymał niewielki majątek (lemaństwo), który przejął od Johannesa Mieka i Georga Zbrowskiego. W 1748 roku potomek Konewki przedłożył komisarzom Jabłonskiemu i Larzackowi pewne pismo z 1632 roku, w którym ówczesny sołtys, Paul Konewka, zawiadamia, że chętnie zakupiłby barcie, które po śmierci Petera Bresinskiego przypadły na powrót zamkowi. Podstarości Peter Bonin Solicki przychylił się do prośby Konewki, lecz w swym piśmie zapomniał złożyć podpisu. Komisarze doradzili właścicielowi listu, żeby postarał się o przywilej. Dopisek z 1712 roku podaje granice starzeńskich terenów pszczelarskich. Ważność tych granic zatwierdził zarząd „Bractwa Pszczelarzy” (Beutnerbrüderschaft), do którego należeli: sołtys Peter Goede z Koczały, Jakob Büttner z Koczały, Martin Lietz ze Starzna, Martin Sich i Martin Arndt. W tamtych czasach istniało w Starznie wielu bartników, ponieważ uboga gleba gwarantowała mieszkańcom jedynie niewielkie plony.

W 1768 roku król Stanisław August przydzielił na własność szlachcicowi Rekowskiemu 1 włokę ziemi we wsi Starzno wraz z gruntem, zwanym Ostrow (Ostrówek), który starosta Latalski przekazał w 1599 roku Jakobowi Konewce. Miejscową karczmę przejął w 1746 roku Michael Komischke. Radziwiłłowski dokument podkreśla, że do karczmy starzeńskiej od dawna należało 18 morgów ziemi. Oprócz tych 18 morgów, otrzymał Komischke dodatkowo 6 (wykarczowanych przez sołtysa Steinecka). Ale skoro pole nie było nic warte, przydzielił mu starosta dodatkowo 15 morgów ziemi w wiejskim lesie, oraz - w zamian za 60 guldenów rocznie – prawo do wytwarzania piwa i gorzałki. Kolejnym właścicielem karczmy został Georg Baumann, którego rodzina posiadała ją do 1945 roku. W 1827 roku zawarł rząd z Johannesem Baumannem kontrakt, według którego miał on zrezygnować z produkcji napojów, za co będzie zwolniony z rocznego podatku o 10 talarów.

Po wymarciu rodziny Konewka sołtysie włości zmieniały często swych właścicieli. W 1772 roku wolnym sołtysem był Franz Nehring, w 1845 roku – Wilhelm Pahl, któremu rozwiązane zostało zobowiązanie bezpłatnego zarządzania urzędem sołtysim (przeniesiono je na lemaństwo Michaela Berndta). Na krótko przed 1870 roku obszar majątku Starzno Szlacheckie (Adlig Starsen) – dotychczas samodzielnego – połączony został ze wsią Starzno Królewskie (Königlich Starsen). Starzno Szlacheckie i Starzno Królewskie zaczęły stanowić jedną gminę wiejską, która w 1910 roku utraciła 781 ha ze swego obszaru (zakupił go skarb państwa i zalesił). W 1928 roku nastąpiło wcielenie do gminy Starzno Ostrówka i Niesiłowa. Ostatnim właścicielem Starzna przed 1945 rokiem był Josef Kanthak. Po 1945 roku nastąpiło przymusowe wysiedlenie mieszkańców Starzna.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej Starsen otrzymało nazwę Starzno i należy obecnie do gminy Koczała. Liczba mieszkańców w roku 1994 wynosiła 101.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[2] na listę zabytków wpisany jest drewniany kościół filialny pw. św. Mikołaja Biskupa z XVII-XVIII w., nr rej.: A-389 z 14.04.1964.

Zobacz też

• Miastko

Bibliografia

• Blanke A.: Aus vergangenen Tagen des Kreises Schlochau, Geschichte der Ortschaften, Schlochau 1936.
• Brunner E.: Schlochau. Entstehung und Entwicklung einer Verwaltungs - und Wirtschaftseinheit im deutschen Osten, Leipzig 1939.
• Hoszowski S.: Lustracja województw Prus Królewskich 1624, Gdańsk 1967.
• Panske P.: Documenta capitaneatus Slochoviensis (1471-1770), Toruń 1935.
• Vollack M.: Lemke H.: Der Kreis Schlochau, Kiel 1974.
• Zarys dziejów miejscowości Starzno. koczala.hiazintus.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-11)].

Przypisy