Stauros

Stauros (gr. σταυρός) – grecki termin, którego znaczenie zmieniało się na przestrzeni wieków, zazwyczaj tłumaczony jako pal albo krzyż. Termin ten w Nowym Testamencie zastosowany został w odniesieniu do narzędzia, na którym został stracony Jezus.

Etymologia

Termin stauròs pochodzi od czasownika ἵστημι (histēmi), które znaczy „stawiać”, „ustawiać”, „postawić”, „wznosić”[1] i pochodzi od praindoeuropejskiego rdzenia *stā-[2], *stha[3], stao, stem. Z tego samego rdzenia słowotwórczego pochodzi łacińskie stare, niemieckie Stern, albo Stamm, angielskie stand, hiszpańskie estaca[4][5], polskie stawiać i odpowiedniki w innych językach.

Homer oraz greka klasyczna

U Homera i w klasycznej grece aż do IV wieku p.n.e. stauròs oznacza wzniesiony pal, słup[6][7], lub część pala[8]. Takie znaczenie uzyskuje u Tukidydesa (Wojna peloponeska iv. 90, V/IV w. p.n.e.), Ksenofonta (Anabasis v. 2. 21., V/IV w. p.n.e.), Plutarcha (Moralia, I/II w. n.e.) i innych autorów[9].

W klasycznej literaturze termin ten nigdy nie był odnoszony do dwóch skrzyżowanych pod dowolnym kątem belek, zawsze odnoszony był do jednej pionowo ustawionej belki[9][7].

Greka koine

W grece koine, tj. grece używanej od czasów Aleksandra Wielkiego do roku około 300, termin σταυρός oznaczał pal, pal z poprzeczką umieszczoną nad nim (crux commissa), dwubelkowiec złożony z dwóch identycznej długości belek (crux immissa). To ostatnie znaczenie było rzadko stosowane. Znali je Filon i Flaccus. Grecki przekład Starego Testamentu, Septuaginta, w ogóle nie stosuje terminu stauròs[a][9].

Nowożytne interpretacje

Crux immissa według Justusa Lipsiusa (1629)
Crux simplex według Justusa Lipsiusa (1629)

Do roku 1877 nowotestamentowy stauròs był powszechnie rozumiany jako crux immissa. W tym roku prof. Ethelbert W. Bullinger, anglikański duchowny i biblista, wyraził pogląd, że stauròs, na którym zginął Chrystus, był pojedynczym palem. Jego zdaniem również łacińskie słowo crux oznacza zwykły pal. E.W. Bullinger był zdania, że wyobrażenie stauròs w formie dwóch skrzyżowanych belek powstało dopiero pod koniec IV wieku i był to efekt zapożyczenia pierwszej litery imienia babilońskiego boga Tammuza, litery T (czyli tau)[10].

Prof. Hermann Fulda (1800–1883) stał na stanowisku, iż Jezus umarł na zwykłym palu egzekucyjnym. Według niego przemawiają za tym trzy powody: zwyczaje egzekucyjne na Wschodzie, pośrednio ewangeliczny opis egzekucji Jezusa i wypowiedzi Ojców Kościoła[11]. Podobny pogląd popularyzował John D. Parsons[12].

W 1858 roku James Johnstone w swym Dodatku poświęconym semantyce nowotestamentowego słowa stauròs i ksýlon argumentował na rzecz rozumienia tych słów jako pal/słup[13].

W roku 1903 australijski pastor Joseph Palmer zakwestionował przekonanie, że w Nowym Testamencie stauròs znaczy „krzyż”. Doszedł do wniosku, że słowo to znaczy „pionowa belka” lub „kłoda drewna”[14].

Leksykograf William E. Vine (1873–1949) był zdania, że w połowie III wieku Kościół zmienił niektóre swoje doktryny pod wpływem pogan coraz liczniej przyłączających się do kościoła. Formę krzyża, na którym zmarł Chrystus, zmieniono na T. W IV wieku w związku z wizją Konstantyna, który utrzymywał, że widział kształt X, dokonano kolejnej zmiany i odtąd krzyż był dwubelkowcem[15].

Niemiecki leksykograf i tłumacz Biblii dr Adolf E. Knoch (The Sacred Scriptures: The Concordant Version) wyraził pogląd, że stauròs znaczy pionowy pal lub słup, bez jakiejkolwiek poprzeczki[16].

Alexander Souter (1873–1949) biorąc pod uwagę List Barnaby (9:8), którego grecki tekst stał się dostępny po odkryciu Kodeksu Synajskiego (w roku 1844), był zdania, że stauròs odnosił się do poprzecznej belki umieszczanej na horyzontalnym palu. Całość przybierała kształt litery T[17][18]. Leksykon Soutera jest dołączany do wydań The New Testament in the Original Greek[19].

Andreas J. Köstenberger w swoim komentarzu do Ewangelii Jana (2004) zaznaczył, że według tradycyjnej akademickiej rekonstrukcji ukrzyżowania Chrystusa, Jezus oraz Szymon z Cyreny nieśli „stauròs”, tj. horyzontalną poprzeczkę, określaną łacińskim terminem patibulum[b][20][21].

W słownikach do greki nowotestamentowej opracowanych przez Zjednoczone Towarzystwa Biblijne σταυρός tłumaczone jest na cross[22], croix[23], Kreuz[24]. Według leksykonu autorstwa Louwa oraz Nidy stauròs Chrystusa miał albo kształt litery T, albo [25].

Zobacz też

  • staurogram

Uwagi

  1. W Septuagincie występuje natomiast stosowane zamiennie w Nowym Testamencie słowo ksýlon: Ezdrasza 6:11 (num. LXX: 2 Ezdrasza 6:11) tłumaczone na „belka” (BT) – por. Dz 5:30; 10:39; 13:29; Gal 3:13; 1Pt 2:24.
  2. W Wulgacie występuje w formach patibulo i patibulis w 9 miejscach Starego Testamentu: Rdz 40:22, Lb 25:4, Pwt 21:22, Jz 8:29, 10:27, Est 2:23, 6:4, 7:10 i 9:13. W Nowym Testamencie nie występuje.

Przypisy

  1. Słownik Grecko-Polski, pod red. Zofii Abramowiczówny, PWN, Warszawa 1960 t. II, s. 514–515.
  2. Proto-Indo-European root *stā-. myetymology.com. [dostęp 2012-09-27].
  3. Stare. etimo.it. [dostęp 2013-02-01].
  4. ἵστημι histēmi. W: Pierre Chantraine: Strong’s Complete Dictionary of the Biblical Words. Nahville, Atlanta, London, Vancouver: Klincksiek, 1996, s. G2476.
  5. Σταυρός. W: Pierre Chantraine: Dictionnaire étymologique de la langue grecque. T. 4 (Ρ-Υ). Paris: Klincksiek, 1968, s. 1044–1045.
  6. σταυρός. W: Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by. Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press, 1940.
  7. a b E.W. Bullinger: The Companion Bible. 1922, s. Appendix 162.
  8. The Imperial Bible-Dictionary, Edited by P. Fairbairn (London, 1874), Vol. I, s. 376.
  9. a b c J. Schneider: σταυρός. W: TWNT. T. VII. s. 572.
  10. E.W. Bullinger: A Critical Lexicon and Concordance to The English and Greek New Testament. London: 1877. wydanie z 1895 hasło: Tree, s. 818–819 194.
  11. Hermann Fulda: Das Kreuz und die Kreuzigung. Breslau: 1878, s. 109, 219, 220.
  12. J.D. Parsons: The Non-Christian Cross. Londyn: 1896, s. 23–24.
  13. “The Mystery” with Scripture Proofs Demolishing Criticisms on the First Edition, APPENDIX A: „Is the Word ‘Cross’ a Correct Translation in the New Testament?”, The Author’s Office, Dalhousie Terrace, Edynburg 1858, s. 165–171.
  14. Joseph Palmer, „Cross-Bearing”, The Expository Times, Edynburg, Vol. 14, No. 6, marzec 1903, s. 288.
  15. W.E. Vine, An Expository Dictionary of New Testament Words, w: Vine’s Complete Expository Dictionary of Old and New Testament Words, Thomas Nelson Publishers, Nashville 1985, s. 138. ISBN 0-8407-7559-8.
  16. Adolf E. Knoch, A Comprehensive Lexicon and Concordance: A Complete Key to the Greek Scriptures and their English Translations in the Concordant Version, Los Angeles: The Concordant Publishing Concern, 1989, s. 322.
  17. Alexander Souter, Greek Dictionary, w: The Greek New Testament with Dictionary, Hendrickson Publishers, 2007, s. 838.
  18. A Pocket Lexicon to the Greek New Testament. Oxford Clarendon Press, 1917, s. 240.
  19. Alexander Souter, Greek Dictionary: revised and expanded from A Pocket Lexicon to the Greek Hew Testament, [w:] B.F. Westcott and F.J.A. Hort, The Greek New Testament with Comparative Apparatus showing variations from the Nestle-Aland and Robinson-Pierpont Editions, Hendrickson Publishers, 2007, s. 689–868. ISBN 978-1-56563-674-3.
  20. Andreas J. Köstenberger, John, Baker Academic 2004, s. 542. ISBN 0-8010-2644-X – „Traditional reconstruction has Jesus bear the cross, that is, the horizontal crossbar called a patibulum, until he collapses on the way, at which time Simon of Cyrene is pressed into service (Matt. 27,32 pars.). 6.”.
  21. Por. σταυρός, οῦ. W: Johannes P. Louw, Eugene A. Nida: Greek-English Lexicon of the New Testament. T. 1. New York: United Bible Societies, 1989, s. 57. ISBN 0-8267-0343-7.
  22. Barclay M. Newman, A Concise Greek-English Dictionary of the New Testament, s. 166, w: K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 3. Stuttgart: United Bible Societies, 1983.Sprawdź autora:3.
  23. Jean-Claude Ingelaere, Pierre Maraval, Pierre Prigent: Dictionaire Grec-Francais du Nouveau Testament. Alliance Biblique Universelle, 2008, s. 140. ISBN 2-85300-715-4.
  24. Rudolf Kassühlke: Kleines Wörterbuch zum Neuen Testament. Griechisch-Deutsch. Wyd. 3. Stuttgart: Deutsche Bibelgeselschaft, 2001, s. 175. ISBN 3-438-05127-3.
  25. σταυρός, οῦ. W: Johannes P. Louw, Eugene A. Nida: Greek-English Lexicon of the New Testament. T. 1. New York: United Bible Societies, 1989, s. 56. ISBN 0-8267-0343-7.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

De Cruce Libri Tres 47.jpg
Page from the book De Cruce Libri Tres by Justus Lipsius
Justus Lipsius Crux Simplex 1629.jpg
„Crux simplex”, prosty drewniany pal egzekucyjny, zgodnie ze znaczeniem słowa „stauros” (σταυρός) w klasycznej grece, Justus Lipsius (1547–1606), De Cruce Libri Tres, Antwerpia, 1629, s. 19.