Staw (anatomia)

Budowa stawu

Staw (łac. articulatio) – ruchome połączenie między składnikami szkieletu, zewnętrznego lub wewnętrznego (→połączenia kości). Stawy występują u stawonogów (Arthropoda) oraz kręgowców (Vertebrata). U tych ostatnich stawy są określane, ze względu na specyficzną budowę, jako połączenia maziowe (juncturae synoviales). W stawach (tak jak w łożyskach wielu maszyn) największym problemem jest tarcie i dlatego powierzchnie stawowe kości pokryte są bardzo odporną na ścieranie chrząstką szklistą.

Rodzaje stawów człowieka

Rodzaje stawów: 1 – kulisty, 2 – elipsoidalny, 3 – siodełkowaty, 4 – zawiasowy, 5 – obrotowy.

Staw zawiasowy

Kryterium podziału:

Liczba kości łączących się w stawie:

• staw prosty (łac. articulatio simplex) – w budowie biorą udział tylko dwie kości
• staw złożony (łac. articulatio composita) – w budowie bierze udział więcej niż dwie kości, np. staw łokciowy^[1]

Liczba osi:

• stawy jednoosiowe
  • staw zawiasowy – stawy międzypaliczkowe, część ramienno-łokciowa stawu łokciowego (staw ramienno-łokciowy)
  • staw obrotowy – staw promieniowo-łokciowy bliższy
  • staw śrubowy – staw szczytowo-obrotowy
• stawy dwuosiowe
  • staw elipsoidalny – staw promieniowo-nadgarstkowy
  • staw siodełkowy – staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka
• stawy wieloosiowe
  • staw kulisty wolny – staw ramienny
  • staw kulisty panewkowy – staw biodrowy
• staw nieregularny – staw mostkowo-obojczykowy
• staw płaski – staw krzyżowo-biodrowy^[2][3]

Staw zawiasowy

kończyna dolna:

• staw skokowo-goleniowy

kończyna górna i dolna:

• stawy międzypaliczkowe stopy i dłoni

Staw obrotowy

kręgosłup i czaszka:

• staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy

kończyna górna:

• staw promieniowo-łokciowy bliższy^[4]

Staw zawiasowo-obrotowy

kończyna górna:

• staw łokciowy

kończyna dolna:

• staw kolanowy

Staw śrubowy

kręgosłup i czaszka:

• stawy zęba kręgu obrotowego

Staw elipsoidalny (kłykciowy)

kręgosłup i czaszka:

• staw szczytowo-potyliczny

kończyna górna:

• staw promieniowo-nadgarstkowy

Staw siodełkowaty

kończyna górna:

• staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka

Staw kulisty (staw kulisty wolny)

obręcz kończyny górnej:

• staw barkowo-obojczykowy
• staw mostkowo-obojczykowy

kończyna górna:

• staw ramienny
• stawy śródręczno-paliczkowe

kończyna dolna:

• staw skokowo-łódkowy
• stawy śródstopno-paliczkowe

Staw panewkowy (staw kulisty panewkowy)

kończyna dolna:

• staw biodrowy

Staw płaski

kończyna górna:

• staw śródnadgarstkowy
• stawy międzynadgarstkowe
• staw kości grochowatej
• stawy nadgarstkowo-śródręczne
• stawy międzyśródręczne

kończyna dolna:

• staw piszczelowo-strzałkowy
• staw klinowo-łódkowy
• stawy stępowo-śródstopne
• stawy międzyśródstopne

Budowa połączeń maziowych

Typowymi elementami stawu są:

• powierzchnia stawowa – czyli główka (część wypukła) i panewka stawowa (część wklęsła), bywają także powierzchnie stawowe płaskie – kość krzyżowa z miednicą
• torebka stawowa – otacza cały staw, odgraniczając go od otoczenia; zapobiega nadmiernym przesunięciom kości oraz stabilizuje staw
• jama stawowa

Staw może również zawierać:

• więzadła stawowe
• obrąbek stawowy
• łąkotki
• kaletki maziowe
• trzeszczki
• kosmki maziowe
• fałdy maziowe

Poszczególne stawy różnią się zadaniami biologicznymi, a więc mają odmienną budowę i ruchomość.

Na wykonywanie ruchów we wszystkich płaszczyznach pozwalają stawy wieloosiowe, np. kuliście uformowane stawy barkowy oraz biodrowy. Mniejsza ruchomość cechuje stawy dwuosiowe, np. siodełkowo ukształtowana powierzchnia stawu nadgarstkowo-śródręcznego kciuka pozwala na jego ruchy w dwóch płaszczyznach. Stawy jednoosiowe umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie. Przykładem może być zawiasowy staw ramienno-łokciowy czy też obrotowy staw między najwyższymi kręgami kręgosłupa.

Zobacz też

• zwichnięcie stawu
• podwichnięcie stawu
• skręcenie stawu

Przypisy

Bibliografia

• Bogusław K.B.K. Gołąb Bogusław K.B.K., Podstawy anatomii człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012, ISBN 978-83-200-3756-2 .
• AdamA. Krechowiecki AdamA., FlorianF. Czerwiński FlorianF., Zarys anatomii człowieka, wyd. VIII uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, ISBN 978-83-200-3873-6 .
• AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5 .