Stefan Brykczyński

Stefan Brykczyński
Ilustracja

Gwiaździcz
Data i miejsce urodzenia

1847
Ossa

Data i miejsce śmierci

27 maja 1934
Kraków

Ojciec

Stanisław

Matka

Wanda z Zamojskich

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości z Mieczami[1] Krzyż Walecznych (1920-1941)

ppor. Stefan Brykczyński (ur. w 1847 w Ossie, zm. 27 maja 1934 w Krakowie) – literat, technolog, powstaniec styczniowy, Sybirak, działacz oświatowy i narodowy.

Życiorys

Jego ojciec, Stanisław, był ziemianinem. Jego matką była hr. Wanda Zamoyska. Miał braci: Antoniego i Stanisława. Kształcił się początkowo w Instytucie Szlacheckim w Warszawie. W 1861 r., ze względu na demonstrowanie patriotyzmu, został usunięty ze szkoły i przeniósł się do Liceum w Lublinie.

Jako uczeń walczył w powstaniu styczniowym. W 1863 r. wstąpił do oddziału Krzemińskiego, a następnie Jana Żalplachty Zapałowicza.

Ranny w bitwie pod Mołożowem przedostał się do Lwowa. Został adiutantem Kajetana Cieszkowskiego. Walczył pod Tyszowcami, Tuczapami, Kowalą, Wirem i Puławami. Ponownie ranny, został zwolniony z oddziału i rozpoczął naukę w Kielcach. Po powstaniu ukończył Gimnazjum Lubelskie. Jego bracia, Stanisław, Antoni i Józef Brykczyńscy, również brali udział w powstaniu.

Za swą działalność został skazany na zesłanie na Sybir. Ułaskawiony za uratowanie życia żołnierzowi rosyjskiemu, studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie. Działał w Warszawie w organizacjach robotników chrześcijańskich w charakterze prelegenta oświatowego; wygłosił około stu pogadanek. W Petersburgu ukończył Instytut Technologiczny. Ze względu na zakaz pobytu w Królestwie pracował na Podolu jako dyrektor cukrowni. Po wojnie rosyjsko-japońskiej osiedlił się w Warszawie, gdzie działał jako prelegent w organizacjach oświatowych. Zmuszony do wyjazdu z kraju, udał się do Galicji i pracował tam w rolnictwie.

Ogłosił drukiem kilka broszurek: "O cholerze" (1906), "O korzyściach z nauki czytania dobrych książek" (1911). Uwieńczeniem jego pracy literackiej było ogłoszone drukiem w 1908 roku "Moje wspomnienia z 1863 roku", które doczekały się czterech wydań.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) w okresie II Rzeczypospolitej został awansowany do stopnia podporucznika weterana Wojska Polskiego[2]. W 1923 r. otrzymał Krzyż Walecznych, a w 1930 r. Krzyż Niepodległości z Mieczami.

Ostatni okres życia spędził w Przytulisku Weteranów 1863 r. w Krakowie. Zmarł 27 maja 1934 r. w Krakowie i spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu Weteranów, w kwaterze Ra[3].

Grób Stefana Brykczyńskiego na cmentarzu Rakowickim

Upamiętnienie

Na kaplicy w Ossie tablica ku czci powstańców z 1863 r., Stanisława, Antoniego, Stefana i Józefa Brykczyńskich. Jeden z bohaterów filmu Rok 1863 (film 2012).

Przypisy

  1. Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości (pol.). Monitor Polski 1930 nr 260 poz. 4350. [dostęp 2014-03-22].
  2. Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 919.
  3. Karolina Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939), wyd. II, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s. 100

Bibliografia

Literatura dodatkowa

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
StefanBrykaczynskiNAC.jpg
Stefan Brykczyński (1847-1934)
Grób Stefana Brykczyńskiego.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Stefana Brykczyńskiego na cmentarzu Rakowickim