Stefan Brykczyński

Stefan Brykczyński

(c) Bastianow (Bastian), CC BY 3.0 Gwiaździcz
Data i miejsce urodzenia	1847 Ossa
Data i miejsce śmierci	27 maja 1934 Kraków
Ojciec	Stanisław
Matka	Wanda z Zamojskich
Odznaczenia
[1]

ppor. Stefan Brykczyński (ur. w 1847 w Ossie, zm. 27 maja 1934 w Krakowie) – literat, technolog, powstaniec styczniowy, Sybirak, działacz oświatowy i narodowy.

Życiorys

Jego ojciec, Stanisław, był ziemianinem. Jego matką była hr. Wanda Zamoyska. Miał braci: Antoniego i Stanisława. Kształcił się początkowo w Instytucie Szlacheckim w Warszawie. W 1861 r., ze względu na demonstrowanie patriotyzmu, został usunięty ze szkoły i przeniósł się do Liceum w Lublinie.

Jako uczeń walczył w powstaniu styczniowym. W 1863 r. wstąpił do oddziału Krzemińskiego, a następnie Jana Żalplachty Zapałowicza.

Ranny w bitwie pod Mołożowem przedostał się do Lwowa. Został adiutantem Kajetana Cieszkowskiego. Walczył pod Tyszowcami, Tuczapami, Kowalą, Wirem i Puławami. Ponownie ranny, został zwolniony z oddziału i rozpoczął naukę w Kielcach. Po powstaniu ukończył Gimnazjum Lubelskie. Jego bracia, Stanisław, Antoni i Józef Brykczyńscy, również brali udział w powstaniu.

Za swą działalność został skazany na zesłanie na Sybir. Ułaskawiony za uratowanie życia żołnierzowi rosyjskiemu, studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie. Działał w Warszawie w organizacjach robotników chrześcijańskich w charakterze prelegenta oświatowego; wygłosił około stu pogadanek. W Petersburgu ukończył Instytut Technologiczny. Ze względu na zakaz pobytu w Królestwie pracował na Podolu jako dyrektor cukrowni. Po wojnie rosyjsko-japońskiej osiedlił się w Warszawie, gdzie działał jako prelegent w organizacjach oświatowych. Zmuszony do wyjazdu z kraju, udał się do Galicji i pracował tam w rolnictwie.

Ogłosił drukiem kilka broszurek: "O cholerze" (1906), "O korzyściach z nauki czytania dobrych książek" (1911). Uwieńczeniem jego pracy literackiej było ogłoszone drukiem w 1908 roku "Moje wspomnienia z 1863 roku", które doczekały się czterech wydań.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) w okresie II Rzeczypospolitej został awansowany do stopnia podporucznika weterana Wojska Polskiego^[2]. W 1923 r. otrzymał Krzyż Walecznych, a w 1930 r. Krzyż Niepodległości z Mieczami.

Ostatni okres życia spędził w Przytulisku Weteranów 1863 r. w Krakowie. Zmarł 27 maja 1934 r. w Krakowie i spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu Weteranów, w kwaterze Ra^[3].

Grób Stefana Brykczyńskiego na cmentarzu Rakowickim

Upamiętnienie

Na kaplicy w Ossie tablica ku czci powstańców z 1863 r., Stanisława, Antoniego, Stefana i Józefa Brykczyńskich. Jeden z bohaterów filmu Rok 1863 (film 2012).

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Brykczyński, Moje wspomnienia z 1863 roku, Warszawa 1908.

Literatura dodatkowa

• Justyn Sokulski: Brykczyński Stefan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 29. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0

Linki zewnętrzne

• Tablica Brykczyńskich, Ossa (pol.). Muzeum Historii Kielc.
• Publikacje Stefana Brykczyńskiego w bibliotece Polona