Stefan Kulczycki (matematyk)

Stefan Kulczycki
Ilustracja
Stefan Kulczycki (ok. 1925)
Data i miejsce urodzenia22 lutego 1893
Zakopane
Data i miejsce śmierci6 lutego 1960
Zakopane
Zawód, zajęciematematyk, naukowiec i nauczyciel akademicki
Narodowośćpolska
Alma MaterUniwersytet Jagielloński
Uczelniaszkoły w Tomaszowie Mazowieckim i w Warszawie, Politechnika Warszawska, Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie, Uniwersytet Warszawski
WydziałWydział Matematyki i Fizyki UW
Stanowiskokierownik Katedry Matematyki Elementarnej i Historii Matematyki

Stefan Kulczycki (ur. 22 lutego 1893 w Zakopanem, zm. 6 lutego 1960 tamże[1]) – polski matematyk, pracownik naukowy i nauczyciel, autor publikacji naukowych i podręczników[2].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Stefan Kulczycki był synem lekarza, Mariana Kulczyckiego. Przez matkę, Stefanię z Kamieńskich (nauczycielkę) był spokrewniony z Marią Skłodowską-Curie. W roku 1910 skończył szkołę Zgromadzenia Kupców w Warszawie, po czym studiował matematykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1911–1914). Był uważany za jednego z najbardziej zdolnych uczniów profesora Stanisława Zaremby[2].

W I wojnie światowej brał udział jako poddany austriacki, powołany do wojska roku 1914. Z powodu niedowładu ręki po odniesionych ranach został zwolniony z armii i wrócił na studia (1917). Zakończył je egzaminem nauczycielskim u prof. St. Zaremby w 1918 roku[2].

Praca pedagogiczna

Działalność pedagogiczną Stefan Kulczycki rozpoczął w 1918 roku w Tomaszowie Mazowieckim, a od roku 1922 pracował w Warszawie – na Politechnice Warszawskiej (w katedrze Witolda Pogorzelskiego), Wyższych Kursach Pedagogicznych (1925–1934) oraz w szkole dla dziewcząt, prowadzonej przez Jadwigę Kowalczykównę i Jadwigę Jawurkównę (Szkoła na Wiejskiej, 1922–1944)[2][3][4]. W okresie 1934–1935 pełnił też funkcję ministerialnego instruktora matematyki[2].

W czasie II wojny światowej uczył matematyki w okupacyjnej Warszawie na tajnych kompletach[2][3] oraz na legalnych kursach technicznych[2].

Po wojnie pracował początkowo w Politechnice Warszawskiej i Wyższej Szkole Pedagogicznej, a od roku 1958 na Wydziale Matematyki i Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego jako kierownik katedry matematyki elementarnej i historii matematyki[2].

Publikacje

W latach 30. XX w. Stefan Kulczycki napisał (wspólnie ze Stefanem Straszewiczem) oparte na nowatorskich pomysłach dydaktycznych podręczniki matematyki dla V i VI klasy szkoły podstawowej oraz dla gimnazjum i liceum. Własne szczegółowe matematyczne prace naukowe często niszczył, twierdząc że za dużo publikuje się „mało ważnych drobiazgów”[2][5]:

Pociągało go natomiast badanie rozwoju idei matematycznych, ich związków i wzajemnego oddziaływania. [...] Główne zadanie historyka matematyki widział Kulczycki nie w szczegółowej rejestracji faktów, lecz uchwyceniu na podstawie tych faktów procesu kształtowania się myśli matematycznych [Stefan Straszewicz, Wiadomości Matematyczne, tom IV, 1961].

Geometria euklidesowa i nieeuklidesowa (przykład)

W okresie powojennym wydał m.in. przewodniki metodyczne, np. [2][6][7]:

  • 1952 – „Nauczanie geometrii w VI i VII klasie szkoły podstawowej”,
  • 1954 – „Nauczanie geometrii w liceum” (współautorzy: Zofia Krygowska i Stanisław Straszewicz).

Jest autorem cenionej książki nt. geometrii nieeuklidesowej, która została wydana w języku polskim i angielskim:

  • „Geometria nieeuklidesowa”, PWN Warszawa, 1956, seria Biblioteka Problemów, tom 2[8]
  • „Non-Euclidean Geometry”, Pergamon Press, Oxford/London/New York/Paris 1961[9].

Nie ukończył pracy nad kolejnym dziełem, poświęconym historii rozwoju geometrii[2]; materiały wydano po śmierci autora jako zbiory esejów[6]:

  • „Z dziejów matematyki greckiej” (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973)[10],
  • „Opowieści z dziejów liczb” (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975)[11].

Zamiłowania

Panorama Tatr z Kasprowego Wierchu

Stefan Kulczycki jest wspominany nie tylko jako matematyk i nauczyciel, lecz również jako znawca i miłośnik muzyki i literatury oraz zapalony taternik i narciarz. Z zamiłowaniem do narciarstwa i Zakopanego wiążą się okoliczności jego śmierci w wieku 67 lat – w dniu zgonu wykonał trzykrotnie zjazd z Kasprowego Wierchu[2].

Wspomnienia

Wieloletni współpracownik Kulczyckiego, prof. Stefan Straszewicz, tak wspominał wspólne opracowywanie przewodników metodycznych[5]:

Długoletnia i harmonijna współpraca nasza ułożyła się w ten sposób, że zasadnicze koncepcje tworzył najczęściej Kulczycki, zawsze pełen polotu i niewyczerpany w pomysłach, do mnie zaś należało głównie opracowanie szczegółów i ostatecznej redakcji [Stefan Straszewicz, Wiadomości Matematyczne, tom IV, 1961].

Ciepłe wspomnienia byłych uczennic Kulczyckiego ilustruje m.in. zdanie, opublikowane w książce „Szkoła na Wiejskiej” (1974)[12]:

O zasługach Stefana Kulczyckiego jako naukowca i pedagoga-dydaktyka pisze w niniejszej książce specjalista, prof. Stefan Straszewicz. Nam, jego byłym uczennicom, zależy na utrwaleniu wspomnień o panu Kulczyckim, serdecznym, przyjacielskim i sprawiedliwym nauczycielu, pokrywającym pewną szorstką rubasznością dobroć, którą przez wielką nieśmiałość wstydził się zbyt jawnie okazywać [Z. Dziewulska-Doroszowa, W. Iwanowska-Leopold, 1974].

Przypisy

  1. ↑ Kulczycki Stefan, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-16].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Edward Marczewski: Kulczycki Stefan (1893–1960). W: Polski Słownik Biograficzny. T. Tom XVI. Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, s. 133–134.
  3. ↑ a b praca zbiorowa, red. Wanda Karpowicz: Szkoła na Wiejskiej. Kraków: Znak, 1974.
  4. ↑ Aneks do książki op.cit.: Szkoła na Wiejskiej. s. 259–265. zawiera listę nauczycieli i wychowawczyń (1903–1944), z informacją o wykładanym przedmiocie i okresie pracy w Szkole.
  5. ↑ a b Stefan Straszewicz: Stefan Kulczycki. W: op.cit. Szkoła na Wiejskiej. s. 208–212.
  6. ↑ a b Publikacje Stefana Kulczyckiego (pol.). W: Katalog Biblioteki UJ [on-line]. www.bj.uj.edu.pl. [dostęp 2011-12-20].
  7. ↑ Publikacje Stefana Kulczyckiego (pol.). W: Wyszukiwarka [on-line]. google. [dostęp 2011-12-20].
  8. ↑ Stefan Kulczycki: Geometria nieeuklidesowa (inf. o książce) (pol.). W: Katalog Biblioteki Głównej PCz [on-line]. www.bg.pcz.pl, 1956. [dostęp 2011-12-20].
  9. ↑ Stefan Kulczycki: Non-Euclidean Geometry (inf. o książce). Oxford/London/New York/Paris: Pergamon Press, 1961.
  10. ↑ Stefan Kulczycki: Z dziejów matematyki greckiej (zbiór esejów). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
  11. ↑ Stefan Kulczycki: Opowieści z dziejów liczb (zbiór esejów). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
  12. ↑ Z. Dziewulska-Doroszowa, W. Iwanowska-Leopold: Stefan Kulczycki. W: op.cit. Szkoła na Wiejskiej. s. 213–215.

Media użyte na tej stronie

Stefan Kulczycki.jpg
Stefan Kulczycki (1893-1960); autor "Non-Euclidean Geometry" 1961