Stefan Melak

Stefan Melak
Jan Ostrogski, Lida A., Wilno Z.
Ilustracja
Stefan Melak w Warszawie, 1 września 2007
Data i miejsce urodzenia

13 sierpnia 1946
Warszawa

Data i miejsce śmierci

10 kwietnia 2010
Smoleńsk

Przyczyna śmierci

Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera K II, rząd 1, grób 7[1]

Zawód, zajęcie

działacz opozycji, dziennikarz

Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Stanowisko

przewodniczący Komitetu Katyńskiego

Partia

Konfederacja Polski Niepodległej, Prawo i Sprawiedliwość

Rodzice

Józef Melak,
Donata z Mazińskich Melak

Dzieci

Gabriela Melak

Krewni i powinowaci

bracia: Andrzej Melak,
Arkadiusz Melak,
Sławomir Melak;
wnuki: Zosia Melak-Trela,
Jasio Melak-Trela

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Gwiazda Wytrwałości

Stefan Melak, pseud. Jan Ostrogski, Lida A., Wilno Z. (ur. 13 sierpnia 1946 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – polski dziennikarz, działacz opozycyjny okresu PRL, przewodniczący Komitetu Katyńskiego.

Życiorys

Syn Józefa Melaka i Donaty Mazińskiej, miał braci: Andrzeja, Arkadiusza i Sławomira. W latach 1965–1974 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, w 1968 uczestniczył w wydarzeniach marcowych. W 1974, razem z braćmi, założyli Krąg Pamięci Narodowej. W 1979 r. z inspiracji Stefana Melaka i ks. Wacława Karłowicza powstał Konspiracyjny Komitet Katyński.

Od 1979 roku był członkiem niepodległościowej partii politycznej Konfederacja Polski Niepodległej, w latach 1980–81 był członkiem redakcji pism tej partii: Niepodległość oraz Gazeta Polska.

Kierował głośną konspiracyjną akcją ustawienia 31 lipca 1981 w tzw. Dolince Katyńskiej na Cmentarzu na Powązkach w Warszawie pierwszego w Polsce „Pomnika Katyńskiego”, który był wykonany z granitu przez Arkadiusza Melaka i ważył kilka ton. Pomnik ten po kilku godzinach został usunięty po interwencji ambasady radzieckiej. W obronie zrabowanego pomnika występował nawet I Zjazd NSZZ „Solidarność” w Gdańsku Oliwie. Odzyskany został dopiero w lipcu 1989 r. Ponowne postawienie i odsłonięcie monumentu nastąpiło 8 września 1995 roku.

Melak był internowany przez władze komunistyczne za działalność antykomunistyczną oraz udział w zjazdach Solidarności. Po zwolnieniu aktywnie uczestniczył w działalności podziemnej Solidarności, m.in. zajmując się wydawaniem w tzw. drugim obiegu książek o tematyce katyńskiej. Był wydawcą i redaktorem konspiracyjnego Wydawnictwa Polskiego, w którym w latach 19831989 wydał kilkanaście pozycji książkowych oraz liczne plakaty, ulotki, broszury itp. Organizował też druk i kolportaż wielu tytułów prasy podziemnej Solidarności. Nadal uczestniczył w działalności KPN, m.in. był uczestnikiem II Kongresu KPN 22 grudnia 1984 roku.

Z jego inspiracji w 1991 r. w Miednoje i Charkowie postawiono krzyże upamiętniające Polaków zamordowanych przez NKWD w 1940 r.

W wyborach parlamentarnych 1993 bezskutecznie ubiegał się o mandat posła na Sejm RP II kadencji z ramienia KPN[2].

W 2007 został członkiem Komitetu Honorowego Poparcia partii Prawo i Sprawiedliwość. Był członkiem zarządu Stowarzyszenia Wolnego Słowa i działaczem Stowarzyszenia Olszynka Grochowska.

Publikował na łamach „Gazety Polskiej” i „Naszego Dziennika[3].

Grób Stefana Melaka na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (styczeń 2012)

Zginął w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej[4].

24 kwietnia 2010 został pochowany w Kwaterze Smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[5].

Odznaczenia i wyróżnienia

Książki

  • Katyń : [Kozielsk – Starobielsk – Ostaszków], Warszawa : Archikonfraternia Literacka, 1989.
  • Krzyk o świcie. Katyń w poezji (współautorka Alicja Patey-Grabowska), Warszawa : „Królowa Apostołów”, 1989
  • Powstanie Listopadowe – 170 rocznica : Zamek Królewski, sesja naukowa : materiały red. wspólnie z Wacławem Karłowiczem, Warszawa : Krąg Pamięci Narodowej, 2000. ISBN 8370104120
  • Witaj Gaju Grochowa! : polskie Termopile : wybór poezji o powstaniu listopadowym, wspólnie z Gabrielą Melak, Warszawa : Krąg Pamięci Narodowej, 2005. ISBN 83-01-06604-0

Upamiętnienie

  • 28 listopada 2010 odsłonięto głaz pamięci ks. Wacława Karłowicza oraz Stefana Melaka w Alei Chwały Pomnika Bitwy pod Olszynką Grochowską przy ul. Traczy w dzielnicy Rembertów w Warszawie[12], a 13 kwietnia 2011 tablicę pamiątkową poświęconą Stefanowi Melakowi w bazylice Świętego Krzyża w Warszawie[13].
  • W kwietniu 2015, przed piątą rocznicą śmierci przewodniczącego Komitetu Katyńskiego pod Smoleńskiem, nakładem Wydawnictwa Komograf ukazała się jego biografia pt. Stefan Melak. Strażnik pamięci Katynia autorstwa Łukasza Kudlickiego, opracowana we współpracy z bratem Stefana Melaka, Andrzejem[14].
  • 15 sierpnia 2015 popiersie Bronisława Kwiatkowskiego i Stefana Melaka zostało odsłonięte w Panteonie Bohaterów Sanktuarium Narodowego na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie[15].
  • 9 listopada 2017 r. ulica nazwana wcześniej imieniem Antoniego Kacpury w dzielnicy Rembertów w Warszawie zyskała nazwę ulicy Stefana Melaka[16].

Przypisy

  1. Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie. [dostęp 2016-02-11].
  2. M.P. z 1993 r. nr 50, poz. 470
  3. Bazy Biblioteki Narodowej. bn.org.pl. [dostęp 2010-04-10].
  4. Zginęli pod Smoleńskiem. Lista pasażerów samolotu. polskieradio.pl, 2010-04-10. [dostęp 2010-04-10].
  5. Pogrzeb przewodniczącego Komitetu Katyńskiego. interia.pl, 2010-04-24. [dostęp 2010-04-24].
  6. M.P. z 2007 r. nr 18, poz. 208
  7. Minister Ujazdowski wręczył medale „Gloria Artis”. pis.org.pl, 2007-09-17. [dostęp 2013-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-02)].
  8. Lista osób, którym Rada Polskiej Fundacji Katyńskiej nadała w 2008 r. Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, [w:] Zeszyty Katyńskie (nr 24), Warszawa 2009, str. 254–255
  9. M.P. z 2010 r. nr 40, poz. 587
  10. Komunikat Nr 163/VI kad.. Biuro Prasowe Kancelarii Sejmu, 2010-04-16. [dostęp 2010-04-16]. (pol.).
  11. M.P. z 2020 r. poz. 832
  12. Obchody 180. rocznicy wybuchu Powstania Listopadowego. rembertow.waw.pl. [dostęp 2011-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-26)]. (pol.).
  13. Stefan Melak – tablica – odsłonięcie. stooq.pl, 2011-04-13. [dostęp 2011-04-29].
  14. STEFAN MELAK STRAŻNIK PAMIĘCI KATYNIA. ksiazkihistoryczne.pl. [dostęp 2015-06-26].
  15. Ofiarom Smoleńska w Ossowie. pomniksmolensk.pl, 2015-08-17. [dostęp 2015-08-17].
  16. Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10138.

Bibliografia

  • Stefan Melak, [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny. 1956-89., t. 3, Ośrodek KARTA, Warszawa 2006, s. 182-184.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Wolności i Solidarności BAR.svg
Baretka Krzyża Wolności i Solidarności.
POL Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis BAR.png
Baretka Srebrnego Medalu "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis"
Stefan Melak 2007.jpg
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 3.0
Stefan Melak (1946-2010)
Stefan Melak grób2.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób Stefana Melaka na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach