Stefan Pawlicki

Stefan Zachariasz Pawlicki CR

Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	9 września 1839 Gdańsk
Data i miejsce śmierci	28 kwietnia 1916 Kraków
Miejsce pochówku	Cmentarz Rakowicki
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Okres sprawowania	1905–1906
Wyznanie	chrześcijańskie
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa
Prezbiterat	1872

Stefan Zachariasz Pawlicki (ur. 2 września 1839 w Gdańsku, zm. 28 kwietnia 1916 w Krakowie) – ksiądz katolicki, zmartwychwstaniec (CR), profesor, filozof i historyk filozofii, teolog, psycholog, etyk, logik, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prekursor naukowej apologetyki w Polsce^[1].

Życiorys

Pochodził z rodziny kupieckiej. Początkowo kształcił się w Gdańsku, później, po przeniesieniu się rodziny do Wielkopolski, w Pleszewie. W wieku trzynastu lat stracił rodziców podczas epidemii. Ukończył pleszewskie progimnazjum dzięki pomocy miejscowego proboszcza, księdza Basińskiego. Naukę kontynuował w latach 1853-1858 w Królewskim Katolickim Gimnazjum w Ostrowie, dzięki stypendium otrzymanemu od Jana Działyńskiego z Kórnika. Na egzaminie maturalnym w 1858 roku zwolniony był, jako jeden z najlepszych uczniów, z części ustnej. Podczas rozdawania świadectw wygłosił mowę pt. De vita et scriptis Sarbievii Poloni.

W latach 1858-1862 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Wrocławskim. We Wrocławiu był sekretarzem i prezesem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. W 1862 roku opuścił Wrocław bez uzyskania stopnia akademickiego. W latach 1862-1864 był w Rogalinie guwernerem Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Od 1864 studiował na Wydziale Filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Równolegle uczęszczał też na wykłady z psychologii i logiki. W 1865 roku obronił pracę doktorską De Schopenhaueri doctrina et philosophandi ratione – pionierską wówczas rozprawę na temat myśli Arthura Schopenhauera.

W 1866 roku uzyskał za rozprawę Szkoła Eleatów docenturę w Szkole Głównej w Warszawie. Wykładał tam do roku 1868 na Wydziale Filologiczno-Historycznym historię filozofii. Prowadził też w Warszawie otwarte wykłady dla inteligencji. W 1868 został członkiem redakcji Biblioteki Warszawskiej, na łamach której publikował recenzje teatralne i literackie.

W Warszawie pod wpływem założyciela i przełożonego generalnego Zgromadzenia Księży Zmartwychwstania Pańskiego, księdza Piotra Semenenki dokonuje się w nim przełom duchowy. W 1868 roku wyjechał do Rzymu i wstąpił do nowicjatu zmartwychwstańców. W 1872 roku przyjął w bazylice św. Jana na Lateranie święcenia kapłańskie.

W 1869 roku rozpoczął studia filozofii chrześcijańskiej i teologii w jezuickim Collegium Romanum. W 1873 roku obronił doktorat z teologii na temat Tajemnica Trójcy Świętej. W tym samym roku został Wicerektorem Kolegium Polskiego w Rzymie. W 1887 próbował uzyskać katedrę filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego starania zakończyły się niepowodzeniem, pozostał w Rzymie i został powołany przez papieża Piusa IX na wykładowcę Accademia di Religione Cattolica.

W 1882 roku uzyskał profesurę na Wydziale Teologicznym krakowskiego uniwersytetu. Jego przybycie Leon XIII zapowiedział słowami: Magnum lumen vobis mitto (Posyłam wam wielkie światło). Na konsystorzu, który odbył się 10 listopada 1884 papież pragnął wynieść ks. Pawlickiego do godności kardynała, jednakże ten odmówił^[2]. W 1884 wybrany został członkiem korespondentem Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, a w 1891 jej członkiem czynnym. W 1894 przeszedł na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego^[1]. W latach 1888-1889 oraz 1892-1893 dziekan Wydziału Teologicznego krakowskiego uniwersytetu. W roku akademickim 1905-1906 pełnił funkcję rektora w tejże uczelni. Przeszedł na emeryturę w 1910 wykładając potem na uczelni jako profesor honorowy.

Obdarzony poczuciem humoru, niezwykle lubiany jako wykładowca, uchodził za profesora posiadającego wielką wiedzę i erudycję oraz umiejętność dzielenia się nią z innymi, tytułowany ozdobą Uniwersytetu i legendą Krakowa.

Po przejściu na emeryturę prowadził wykłady z filozofii na Kursach Wyższych dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego. Od 1911 roku przewodniczył Komisji Historii Filozofii Polskiej. Był członkiem Towarzystwa Filozoficznego w Krakowie i Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie. Należał ponadto do szeregu włoskich i niemieckich towarzystw naukowych. Brał udział w zjazdach filozofów i wygłaszał na nich odczyty.

Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[3] (kwatera O, zach.). Bogaty księgozbiór zapisał Bibliotece Jagiellońskiej.

Grobowiec księży zmartwychwstańców na Cmentarzu Rakowickim

Uhonorowany w Krakowie ulicą jego imienia.

Poglądy

Zajmował się głównie historią filozofii, stąd też nie stworzył szkoły filozoficznej. Filozofia była dla profesora Pawlickiego Sztuką życia i przeglądem różnorodnych aspektów świata, różnorodnych pomysłów, jak można patrzeć na świat. Istotę filozofii według Pawlickiego określa jej historia oraz stosunek do nauk szczegółowych, których wyniki filozofia uogólnia. W stosunku do różnych systemów filozoficznych zajmował stanowisko liberalne twierdząc, że ich sprzeczność jest tylko pozorna, ponieważ każdy z nich uchwycił inny promień prawdy. Stanowisko mediatorskie zajmował także w stosunku do dylematu idealizm-realizm. Dążył do stworzenia nowego systematu o nowej metodzie filozoficznej, biorąc za punkt wyjścia człowieka. Miała to być metoda psychologiczna, ale szerzej pojęta niż u Kartezjusza i Kanta – Pawlicki domagał się również uwzględnienia strony uczuciowej człowieka, oraz jego więzi społecznej.

Wybrane publikacje

• Historia filozofii greckiej od Talesa do śmierci Arystotelesa, t.I 1890^[4], t.II 1903^[5], nieukończona
• Wiktor Cousin, 1867
• O początkach chrześcijaństwa, 1884^[6]
• Pozytywizm (Studia nad pozytywizmem), 1886^[7]
• Renan, 1896^[8]
• Filozofia Fouillé'go, 1899
• Materializm (Materializm wobec nauki), 1870^[9]
• Darwinizm, 1876
• Mózg i dusza, 1874^[10]
• Kilka uwag o podstawach i granicach filozofii, 1878^[11]
• Lassale i przyszłość socjalizmu
• Żywot i dzieła Ernesta Renana^[12]

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Pawlicki, w: Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, tom XII, Kraków 1932, przedruk Kraków 1995
• Krystyna Ostrowska: Pawlicki Stefan. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 163-164.
• Jarosław Biernaczyk, Stefan Pawlicki, w: Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, tom X, Ostrów Wielkopolski 2003
• Tadeusz Sinko Ś.p. O. Stefan Pawlicki Czas 1916 nr 221 (2 maja) s. 1-2 [1]

Linki zewnętrzne

Prace S. Pawlickiego w bibliotece cyfrowej Polona.pl