Stefan Pieńkowski (neurolog)

Stefan Kazimierz Pieńkowski

major
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1885 Warszawa
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	lata 20.–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Wojskowy Szpital Okręgowy Nr 5 w Krakowie
Stanowiska	kierownik oddziału szpitalnego
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Późniejsza praca	lekarz
Odznaczenia

Stefan Kazimierz Pieńkowski (ur. 27 sierpnia 1885 w Warszawie, zm. 1940 w Katyniu) – polski lekarz neurolog i psychiatra, profesor neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Major rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Syn Walentego i Józefy z domu Trapszo. Ukończył Szkołę Realną w Warszawie w 1903 roku i w Złotopolu w guberni chersońskiej uzyskał świadectwo dojrzałości. Studia medyczne odbył na Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Kijowskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Dyplom doktora wszech nauk lekarskich otrzymał w Krakowie w 1911 roku, w tym samym roku otrzymał dyplom lekarza w Kijowie. Od 1912 roku pracował jako asystent w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ. Podczas I wojny światowej służył jako lekarz wojskowy. Od 1918 jako asystent w klinice Piltza w Krakowie, a od 1924 do 1928 w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. W roku 1924/25 uzupełniał studia w Paryżu u Guillaina, Babińskiego, Claude'a, Sicarda, Foix, Lapicque'a i Bourguignona. Jako docent neurologii w 1926 uzyskał habilitację na Wydziale Lekarskim UW^[1]. Od 1928 wykładał neurologię i psychiatrię na Uniwersytecie Warszawskim. Po śmierci Piltza w 1932 powołany na katedrę neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyrektor Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ. Jako neurolog zajmował się przede wszystkim zaburzeniami ruchowymi. Pozostawił też prace z dziedziny psychologii i medycyny społecznej. Publikował w czasopismach medycznych, należał do komitetu redakcyjnego „Neurologii Polskiej”.

W dziedzinie wojskowej w 1923 został ordynatorem szpitala Szkoły Podchorążych Sanitarnych, od 1928 kierownik tamtejszego oddziału neurologicznego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie.

W sierpniu 1939 zmobilizowany do Wojska Polskiego i przydzielony do 5 Wojskowego Szpitala Okręgowego w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 w nieznanych okolicznościach został aresztowany przez sowietów. Był przetrzymywany w obozie putywlskim^[2] a następnie w Kozielsku. Na terenie obozu od listopada 1939 był konsultantem w szpitalu^[3]. Na wiosnę 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Jest pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 988 (przy zwłokach zostały odnalezione legitymacja urzędnika państwowego, karta rybołówcza, trzy wizytówki, kalendarzyk kieszonkowy, trzy pocztówki, odcinek pocztowy, dwie książeczki oszczędnościowe PKO, scyzoryk)^[4][5]. Przy zwłokach został odnaleziony dziennik prowadzony przez niego, którego zapisy rozpoczynają się 8 września 1939, a kończą 9 kwietnia 1940^[6].

Jego żoną była Wiktoria (z domu Sawicka), z którą miał córkę Hannę.

Upamiętnienie

Dziennik Stefana Pieńkowskiego został opublikowany w ramach książki pt. Pamiętniki znalezione w Katyniu, którą wydał Janusz Zawodny w 1989^[6].

W 2007 pośmiertnie awansowany do stopnia podpułkownika^[7].

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w Krakowie został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Stefana Pieńkowskiego.

Stefanowi Pieńkowskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010).

Wybrane prace

• Analiza zaburzeń ruchowych przy nagminnem śpiączkowem zapaleniu mózgu Encephalitis epidemica lethargica. Kasa im. Mianowskiego, 1925
• Jamistość rdzenia u dwóch braci bliźniaków : przyczynek kliniczny do patogenezy jamistości rdzenia W: Pamiętnik ku uczczeniu ś. p. prof. dr. med. Antoniego Mikulskiego. Łódź, 1925
• Sześć przypadków guzów mózgu. Neurologja Polska 2, 1927
• Semiologja ręki w schorzeniach pozapiramidowych. Lekarz Wojskowy, 1929
• Patogeneza powstawania objawów histerycznych (w szczególności cielesnych) w psychonerwicach „wojennych” w świetle biologji, 1931
• Dusza i jej siedlisko w świetle badań neurologicznych lat ostatnich, 1931
• Uwagi ogólne biologiczno-lekarskie w sprawie nowego projektu Ustawy Eugenicznej. Polska Gazeta Lekarska 4, 1936
• Dziedziczność i środowisko ze stanowiska lekarskiego. Chowanna 7, 1936
• Urazy czaszki, mózgu i opon mózgowych z punktu widzenia neurologji i psychjatrji. Polski Przegląd Chirurgiczny 16 (3), 1937
• Organizacja nauczania w Polsce medycyny społecznej w ogóle, ze szczególnym uwzględnieniem nauczania medycyny społeczno-ubezpieczeniowej , 1937

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 marca 1937)^[8]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: po raz pierwszy 18 marca 1932^[9])

Zobacz też

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Włodzimierz Godłowski, Aleksander Ślączka, Marcin Zieliński – inni neurolodzy zamordowani w ramach zbrodni katyńskiej

Przypisy

Bibliografia

• Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958 s. 363–369.
• Jan Bohdan Gliński. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów – ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Urban & Partner, 1997 s. 325–326.
• Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Bd. 8 (Lfg. 36, 1979), s. 65.

• Pieńkowski, Kazimierz Stefan W: Polski Słownik Biograficzny.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 479. [dostęp 2014-04-23].
• Stefan Kazimierz Pieńkowski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-23].
• Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 32–33, R. 9 Z. 2 (18) / 2000. 

Linki zewnętrzne

• Publikacje Stefana Pieńkowskiego w bibliotece Polona