Stefan Rago

Stefan Rago

Ciepcio

major kawalerii
Data i miejsce urodzenia	2 lutego 1896 Aleksandria
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1938 Ździar
Przebieg służby
Lata służby	1915–1938
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Jednostki	24 Pułk Ułanów
Stanowiska	dowódca dywizjonu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Uroczystości pogrzebowe

Marszałek Edward Śmigły-Rydz (na pierwszym planie z lewej) w otoczeniu generalicji przed kościołem garnizonowym, w oczekiwaniu na przeniesienie zwłok do kościoła

Wyniesienie trumny z kościoła garnizonowego

Grób Stefana Rago na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Stefan Rago, przydomek „Ciepcio” (ur. 2 lutego 1896 w Aleksandrii, zm. 27 listopada 1938 pod Ździarem) – major kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 2 lutego 1896 w Aleksandrii k. Ogrodników, w powiecie brzeskim, w rodzinie Lucjana i Bronisławy z Biernackich (1875–1956^[1])^{[2][3][4][5][6]}. Ukończył gimnazjum im. Edwarda Rontalera w Warszawie^[5][7].

W październiku 1915, w czasie I wojny światowej, wstąpił do armii rosyjskiej^[5][7] i został przydzielony do Grodzieńskiego Pułku Huzarów Lejbgwardii^[7]. Następnie walczył jako ochotnik, wolontariusz, w szeregach 1 pułku ułanów krechowieckich. W czasie wojny z Rosją Sowiecką walczył w szeregach 7 pułku ułanów. W stopniu podchorążego dowodził plutonem^[5]. We wrześniu 1920 został ranny w bitwie pod Kopciowem^[5]. 26 marca 1921 został mianowany z dniem 1 stycznia 1921 „za dokonanie wybitnych czynów na polu walki” podporucznikiem w kawalerii z równoczesnym zaliczeniem do Rezerwy armii i powołaniem do służby czynnej^[8]. Później został odkomenderowany na kurs doszkolenia młodszych oficerów w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie^[9]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podporucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 5. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)^[10].

W tym samym oddziale, stacjonującym w garnizonie Mińsk Mazowiecki, pełnił służbę w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku^{[11][12][13][14][15]}. 12 lutego 1923 prezydent RP awansował go z dniem 1 stycznia 1923 na porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1920 i 2. lokatą w korpusie oficerów jazdy^[16]. 2 kwietnia 1929 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1929 stopień rotmistrza w korpusie oficerów kawalerii i 3. lokatą^[17]. Z dniem 15 października 1929 został powołany na 7,5 miesięczny kurs doskonalący młodszych oficerów kawalerii w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu^[18]. Po powrocie do pułku pełnił obowiązki adiutanta^[19]. 27 czerwca 1935 prezydent RP nadał mu stopień majora z dniem 1 stycznia 1935 i 13. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[20]. W sierpniu 1935 powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy szwadronu zapasowego 7 puł., a w grudniu tego roku został zatwierdzony na stanowisku dowódcy szwadronu zapasowego. W czerwcu 1936 został przeniesiony do 24 pułku ułanów w Kraśniku na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego^[21][5]. Od 7 lipca do 30 września 1938 przebywał na leczeniu w Centralnym Sanatorium Wojskowym^[21]. Po zakończeniu leczenia wrócił do pułku i objął dowództwo II dywizjonu. Zgodnie z rozkazem szefa Sztabu Głównego z 15 listopada został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, lecz jego wykonanie miało nastąpić po zakończeniu akcji zaolziańskiej, będącej następstwem układu monachijskiego^[21].

Poległ 27 listopada 1938 podczas starcia w trakcie obsadzania terenów przyłączonych do Polski^[22][23][24], prowadząc atak ułanów na pozycje zajmowane przez wojska czechosłowackie na Przełęczy Zdziarskiej^[25]. Trumna ze zwłokami została przewieziona z Podspadów do Nowego Targu, gdzie 29 listopada odbyło się nabożeństwo żałobne i eksportacja zwłok na stację kolejową^[26].

W czwartek 1 grudnia 1938 w Warszawie odbył się pogrzeb „poległego na polu chwały w dniu 27 listopada od kuli czeskiej na przełęczy zdziarskiej. Nabożeństwo w kościele garnizonowym odprawił ks. biskup polowy Gawlina, w otoczeniu licznego duchowieństwa, w obecności Naczelnego Wodza, marszałka Śmigłego-Rydza, przedstawiciela rządu i ministra spraw wojskowych, gen. Głuchowskiego, generalicji, rodziny Zmarłego. Po nabożeństwie przemówił ks. Machay, który złożył Zmarłemu imieniem Związku Górali Spisza i Orawy głęboki hołd za przelanie krwi ofiarnej na ziemi spiskiej za mieszkańców tej ziemi. Poza tym wiceminister spraw wojskowych gen. Głuchowski udekorował trumnę Krzyżem Zasługi za Dzielność. Po nabożeństwie, kazaniu i egzekwiach trumnę podjęli na barki najbliżsi towarzysze broni i złożyli ją na lawecie armatniej. Uformował się następnie olbrzymi kondukt żałobny, który ruszył na cmentarz wojskowy na Powązkach. Na cmentarzu po odprawieniu egzekwii pożegnał towarzysza broni w imieniu pułku ułanów lubelskich ppłk Michalski, w imieniu ułanów Krechowieckich ppłk Chrząstowski, dalej płk Dworak, po czym trumna spoczęła w mogile”^{[27][28][29][30]}. Spoczął w kwaterze A10-1-1^[1]. Osierocił 15-letnią córkę^[5]. 2 grudnia 1938 na łamach „Polski Zbrojnej” opublikowano „Wspomnienie o ś.p. Stefanie Rago” autorstwa Jana Dobraczyńskiego^[31].

Kapral zawodowy Henryk Oleksowicz, który pośpieszył z pomocą majorowi Rago został ciężko ranny^[32][33]. Awansowany na plutonowego, zmarł 13 stycznia 1939 w następstwie odniesionych ran^[34][35].

Opinia

Franciszek Skibiński scharakteryzował Stefana Rago, w sposób następujący: „inteligentny, bystry, dobry jeździec, doskonały oficer kawalerii, przystojny, powszechnie lubiany, miał jedno pęknięcie: Nie był wprawdzie alkoholikiem, ale co parę miesięcy zdarzały mu się „trzydniówki”, a wtedy nie można było na niego liczyć. Wiosną tego roku [1938] miał właśnie trzydniówkę, na skutek której nie zdołał przyjechać do pułku na któreś ćwiczenie międzydywizyjne. Dworak, który Ciepcia bardzo lubił i cenił, wściekł się wtedy i omal że nie przemocą wysłał go na leczenie odwykowe, chciał go bowiem za wszelką cenę uratować. Parę dni przed jaworzyńskim alarmem Ciepcio wracał z kuracji do pułku i po drodze wstąpił do mnie do Bielska z takim przemówieniem: Franek, nie masz pojęcia, jaki jestem wdzięczny Dworakowi. To jest prawdziwy dowódca i przyjaciel. Przecież ja w tej chwili jestem już zupełnie innym człowiekiem. Inny człowiek zatrzymał samochód przed pierwszą napotkaną w Bielsku knajpą i do późnej nocy odrabiał godziny zmarnowane w odwykówce. Do pułku przyjechał wprawdzie nie po trzech dniach, spóźniony tylko o jedną dobę, ale za to pijaniuteńki jak boże drzewko (…). Dworak wściekł się po raz drugi i postanowił zwolnić Ciepcia do rezerwy, ale nie zdążył, ponieważ nastąpił alarm i – wytrzeźwiony już – Rago pojechał na Przełęcz Zdziarską po swoją kulę w czoło. Dwudziestego dziewiątego listopada odbyła się uroczysta eksportacja zwłok na stację w Nowym Targu, z pochodniami, trębaczami, salwami, wszelkimi innymi honorami wojskowymi i tłumem górali, tym razem naprawdę spontanicznym. 1 grudnia w Warszawie nastąpił jeszcze paradniejszy pogrzeb na koszt państwa. W brygadzie niektórzy cynicy utrzymywali, że Ciepcio – jak zawsze – miał szczęście. Zamiast wstydliwego odejścia do cywila, opuścił ten świat nieomal jako bohater narodowy, za którego trumną kroczył sam Wódz Naczelny”.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5145 (28 lutego 1922)^{[36][37][38][4]}
• Krzyż Niepodległości (4 listopada 1933)^{[39][40][3][41]}
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)^{[42][43][44][45]}
• Krzyż Zasługi za Dzielność (pośmiertnie, 29 listopada 1938)^[46]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[47]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[47]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[47]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[48]
• Odznaka pamiątkowa 1 Pułku Ułanów Krechowieckich^[48]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[48]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)^[49]
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)^[47]

Zobacz też

• Ozjasz Storch, strzelec rezerwy, zginął 25 listopada 1938 w rejonie Czadcy
• Stanisław Serafin, kapral, zginął 11 marca 1938 na granicy polsko-litewskiej
• Samodzielna Grupa Operacyjna „Śląsk”

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista odznaczonych Krzyżem Walecznych o nieznanych adresach. Warszawa: Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
• Władysław Laudyn: Zarys historii wojennej 7-go Pułku Ułanów Lubelskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• LudwikL. Ferenstein LudwikL., Czarny naramiennik. Wspomnienia oficera sztabu 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1984, s. 8–9, ISBN 83-11-07167-5, OCLC 835911988 .
• FranciszekF. Skibiński FranciszekF., Ułańska młodość 1917–1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, s. 298–301, ISBN 83-11-07705-3, OCLC 834091250 .
• Robert Kowalski. Bohaterowie ze Żdziarskiej Przełęczy. Cz. I Mjr Stefan Rago (1896–1938). „Na Spiszu”. 4 (54), 2004. Warszawa. ISSN 1234-2262.