Stefan Swieżawski

Stefan Swieżawski
Ilustracja
Stefan Swieżawski (1968)
Data i miejsce urodzenia

10 lutego 1907
Hołubie

Data i miejsce śmierci

18 maja 2004
Konstancin-Jeziorna

profesor nauk filozoficznych
Specjalność: historia filozofii
Doktorat

1932
Uniwersytet Lwowski

Habilitacja

1946
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Profesura

1956

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Ecce Homo

Stefan Swieżawski (ur. 10 lutego 1907 w Hołubiu, zm. 18 maja 2004 w Konstancinie-Jeziornie) – polski historyk filozofii, autor ponad 250 prac naukowych, w tym Dziejów filozofii europejskiej w XV wieku, najobszerniejszego dzieła w literaturze światowej poświęconego filozofii tego okresu.

Formacja duchowa

Swieżawski pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej. W latach 19251932 studiował filozofię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, w słynnej szkole lwowsko-warszawskiej, założonej przez Kazimierza Twardowskiego. Choć nie należał do najbliższego kręgu jego uczniów, wiele wyniósł z metodologii tej szkoły. W 1929 uzyskał absolutorium i dalszą naukę kontynuował w Paryżu. Pracę doktorską, pisaną pod kierunkiem Kazimierza Ajdukiewicza, obronił w roku 1932 na UJK we Lwowie.

Na duchowy rozwój Stefana Swieżawskiego znaczny wpływ wywarło Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”, założone w 1919, którego prezesem był w roku akademickim 1927/1928. Z szeregów Odrodzenia wyszedł cały zastęp polskich intelektualistów, czerpiących z chrześcijaństwa inspirację dla swojej obecności w życiu społeczno-kulturowym, m.in. Jerzy Turowicz, Antoni Gołubiew, Karol Górski, Stanisław Stomma, Henryk Mosing, Tadeusz Fedorowicz, Aleksander Fedorowicz.

Tuż po doktoracie rozpoczął pracę na Uniwersytecie Poznańskim, a w grudniu tego roku poznał hrabiankę Marię Stadnicką z Nawojowej, z którą 1 lipca 1933 roku wziął ślub.

Praca naukowa

Później (co najmniej od roku akademickiego 1935/1936) pracował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, jako starszy asystent w oddziale II (kierowanym przez prof. Romana Ingardena) Zakładu Filozoficznego Wydziału Humanistycznego. Podczas okupacji wykładał na tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich (konspiracyjna nazwa Uniwersytetu Poznańskiego) i pracował nad habilitacją, którą obronił na UAM w 1946. W tym samym roku został profesorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego[1]. W latach 1948 do 1978 był tam kierownikiem Katedry Historii Filozofii Średniowiecznej i Nowożytnej[1]. W 1967 roku został profesorem zwyczajnym[1].

Oprócz KUL-u wykładał również na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, zapraszany był także na uczelnie zagraniczne: Sorbonę, Collège de France i uniwersytety we Włoszech. Był współpracownikiem Étienne Gilsona i Jacques'a Maritaina, przedstawicieli tomizmu egzystencjalnego.

Swieżawskiego interesowała przede wszystkim problematyka XIII-wiecznej myśli metafizycznej i antropologicznej, w szczególności zaś prace św. Tomasza. W latach 19741990 pisał swoje ośmiotomowe opus magnum: Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku.

Był aktywnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i współzałożycielem Ośrodka Badań nad Filozofią Średniowieczną w PAN-ie.

Był silnie związany ze środowiskami katolickimi skupionymi wokół Tygodnika Powszechnego i Znaku. Jako jedyny świecki audytor z krajów Europy Wschodniej brał udział w obradach II Soboru Watykańskiego[2]. Był również przyjacielem Jana Pawła II.

W 1983 otrzymał Nagrodę im. Księdza Idziego Radziszewskiego Towarzystwa Naukowego KUL za rok 1982, za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego.

W 1997 w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej odznaczony został przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego[3]. W 2004 został pośmiertnie odznaczony Orderem Ecce Homo.

W 2001 przyznano mu Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za książkę Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. Otrzymał też tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1989).

Pod koniec życia wraz z żoną postanowili przekazać cały swój dobytek wnukom i przeprowadzić się do prowadzonego przez Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP ośrodka opieki „Tabita” w Konstancinie. Jego żona zmarła w listopadzie 2003 (a więc kilka miesięcy po 70. rocznicy ich ślubu), Swieżawski przeżył ją jedynie o kilka miesięcy. Był tercjarzem dominikańskim i, zgodnie ze swoją wolą oraz tradycją członków Zakonu, został pochowany w habicie.

W PRL informacje na temat Stefana Swieżawskiego podlegały cenzurze. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[4]. W 1977 roku jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób pod szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 7 stycznia 1977 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów wymieniały jego nazwisko z adnotacją: "Wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu (prasa codzienna, radio, TV, tygodniki społeczno-polityczne) niżej wymienionych osób należy sygnalizować kierownictwu GUKPPiW". Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach itp.[5].

Dzieła Stefana Swieżawskiego (wybrane)

  • Zagadnienie historii filozofii
  • Alfabet duchowy
  • Między średniowieczem a czasami nowymi
  • Traktat o człowieku (Summa teologii 1, 75–89)
  • Święty Tomasz na nowo odczytany
  • Dzieje europejskiej filozofii klasycznej
  • Lampa wiary
  • Byt
  • Człowiek średniowieczny
  • Kontemplacja i zdradzony świat: Tomasz Królak
  • L'univers la philosophie de la nature au XVe siècle en Europe
  • Studia z myśli późnego średniowiecza
  • Dobro i tajemnica
  • Istnienie i tajemnica
  • Człowiek i tajemnica
  • Rozum i tajemnica
  • Owoce życia
  • W nowej rzeczywistości 1945–1965
  • Eklezjologia późnośredniowieczna na rozdrożu
  • Wielki przełom
  • U źródeł nowożytnej etyki
  • Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku (tomy I – VIII), adaptację przygotował M. Prokopowicz, pt. Histoire de la philosophie européenne au XVe siècle
  • Przebłyski nadchodzącej epoki
  • Prawda i tajemnica

Przypisy

  1. a b c Stefan Swieżawski, Lubelska Szkoła Filozoficzna [dostęp 2019-07-14] (pol.).
  2. B. Bejze: Sobór Watykański II. W: Z. Pawlak (red.): Katolicyzm A-Z. Wyd. III. Łódź: 1989, s. 420. ISBN 83-850-22-03-1.
  3. M.P. z 1997 r. nr 55, poz. 519
  4. Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
  5. Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 139.

Bibliografia

  • Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 91. ISBN 978-83-61344-70-4.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Stefan Swiezawski Polish philosopher.jpg
Professor Stefan Świeżawski, Polish philosopher