Stefan Tomasz Kotromanić

Stefan Tomasz Kotromanić
Ilustracja
Wizerunek herbu
Dawny Herb Bośni i Hercegowiny
król Bośni
Okres

od 1443
do 1461

Poprzednik

Tvrtko II Kotromanić

Następca

Stefan Tomaszević Kotromanić

Dane biograficzne
Dynastia

Kotromanowicze

Data urodzenia

?

Data śmierci

10 lipca 1461

Ojciec

Stefan Ostoia

Matka

?

Rodzeństwo

Stefan Ostojić Kotromanić
Radivoj

Żona

Vojača
Katarzyna Kosača

Dzieci

Stefan Tomaszević Kotromanić
syn?
syn?
Zygmunt Kotromanić
Katarzyna Kotromanić

Stefan Tomasz Kotromanić (ur. ?, zm. 10 lipca 1461 r.) – król Bośni z dynastii Kotromanowiczów, sprawujący władzę od 1443 r.[1] Syn Stefana Ostoi nie wiadomo jednak z którego małżeństwa. Z pierwszego związku małżeńskiego zawartego z Vojačą miał syna Stefana Tomasza oraz dwóch synów zmarłych przedwcześnie. Z drugą żoną Katarzyną Kosačą miał syna Zygmunta i córkę Katarzynę, którzy po upadku Królestwa Bośni ulegli poturczeniu[2].

Panowanie

Początki panowania

Wybrany został władcą Bośni po bezpotomnej śmierci Tvrtka II w 1443 r. Wyboru tego nie zaakceptował ówczesny wojewoda Stefan Vukczić Kosacza, który poparł przeciw nowemu królowi jego brata Radivoja. Na początku 1444 r. Stefan Tomasz pokonał pretendenta do tronu, a następnie zajął Srebrenicę, znajdującą się w rękach tureckich, która na mocy prowadzonych układów między despotą serbskim Jerzym Brankoviciem a Turkami miała być zwrócona Serbom. Doprowadziło to do zawarcia przez Jerzego Brankovica antybośniackiego sojuszu ze Stefanem Vukcziciem oraz do wybuchu wojny[3].

Wojna domowa i wydzielenie się Hercegowiny

Próba doprowadzenia do kompromisu nie przyniosła żadnych skutków, w tym nawet zawarcie małżeństwa przez Stefana Vukczicia z córką Stefana Tomasza - Katarzyną w 1446 r. Wojna została zakończona w 1448 r. rozpadem Królestwa Bośni poprzez wydzielenie przez Stefana Vukczicia południowo-wschodniej części kraju której ogłosił się niezależnym władcą - hercegiem św. Sawy (stąd Hercegowina). W czasie konfliktu utracił również Srebrenicę na rzecz Serbii, z którą zawarł pokój w 1451 r. Wobec wzrostu zagrożenia ze strony Imperium Osmańskiego zawarł też pokój ze Stefanem Vukcziciem[2].

Szukanie sojuszników i I wyprawa turecka na Bośnię

Następnie starał się zawrzeć sojusz z Serbią i Hercegowiną skierowany przeciwko Turcji - bezskutecznie, wobec sprzecznych interesów tych państw. Zwrócił się o pomoc do wodza węgierskiego Jana Hunyadego, uzyskał też poparcie papieża Kaliksta III do którego udał się osobiście w 1455 r. oraz Wenecji[4]. W 1456 r. Turcy zorganizowali wyprawę wojskową przeciw Bośni i Węgrom w czasie której udało się na krótko powstrzymać niebezpieczeństwo tureckie w wyniku bitwy pod Belgradem. Było to jednak zwycięstwo okupione dużymi stratami – zginął Jan Hunyady – główny sojusznik Stefana Tomasza[3].

II wyprawa turecka na Bośnię

W 1458 r. Turcy ponownie zaatakowali Bośnię a Stefan Tomasz nie uzyskał pomocy od nikogo ze sojuszników. Udało mu się jednak zażegnać konflikt poprzez zawarcie pokoju z Turcją na mocy którego Bośnia miała płacić wyższy haracz[5].

Ostatnie lata panowania

Ponieważ nowy despota serbski Stefan V Ślepy współudział z wojskami turecki Stefan Tomasz zawarł sojusz z opozycjonistami serbskim. Doprowadził do ślubu swojego syna Stefana Tomaszewicza Kotromanowicza z córką zmarłego despoty Łazarza II i wprowadzić go na tron serbski (1459). Jednak zamiast wzmocnić to pozycję Bośni doprowadziło do eskalacji konfliktu bośniacko-tureckiego. Turcy zlikwidowali despotowinę, a działania Stefana Tomasza potępił król Węgier Maciej Korwin, którego ten jeszcze rok wcześniej uznał zwierzchnictwo. Zwrócił się więc o pomoc do papieża Piusa II o zorganizowanie krucjaty. Papież udzielił zgody na taką wyprawę, ale w zamian zażądał likwidacji patarenskiej cerkwi bośniackiej. Na przełomie 1460/1461 Stefan Tomasz podjął się jej likwidacji w wyniku część patarenów zbiegła do Hercegowiny. Fakt ten jednak nie wpłynął na polepszenie sytuacji politycznej Bośni, a wręcz przeciwnie podkopał autorytet króla w samej Bośni[6].

Śmierć

Niedługo potem Stefan Tomasz zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. Podejrzewano zabójstwo inspirowane ze strony opozycji w samej Bośni na czele której stali jego brat Radivoj oraz syn Stefan Tomaszewicz lub ze strony węgierskiej bądź tureckiej[7].

Przypisy

  1. J. E. Morby, Dynastie Świata. Przewodnik chronologiczny i genealogiczny, przekład i oprac. M. Rusinek i J. Kozak, Kraków 1998, s. 269.
  2. a b I. Czamańska, Stefan Tomasz, [w:] Słownik władców Europy Średniowiecznej, pod red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, s. 348.
  3. a b W. Felczak, T. Wasilewski, Historia Jugosławii, Wrocław 1985, s. 156.
  4. I. Czamańska, Stefan Tomasz, [w:] Słownik władców Europy Średniowiecznej, pod red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, Poznań 1998, s. 348.
  5. L. Podhorodecki, Jugosławia. Zarys dziejów, Warszawa 1979, s. 82.
  6. W. Felczak, T. Wasilewski, Historia Jugosławii, Wrocław 1985, s. 159.
  7. I. Czamańska, Stefan Tomasz, [w:] Słownik władców Europy Średniowiecznej, pod red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, Poznań 1998, s. 349.

Bibliografia

  • Ilona Czamańska, Stefan Tomasz, [w:] Słownik władców Europy Średniowiecznej, pod red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, Wyd. Poznańskie, Poznań 1998, s. 348-349.
  • Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski, Historia Jugosławii, wyd. Ossolineum, Wrocław 1985.
  • Leszek Podhoredecki, Jugosławia. Zarys dziejów, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1979.

Media użyte na tej stronie

Coat of arms of Bosnia and Herzegovina (1992–1998).svg
This is the coat of arms of Bosnia and Herzegovina. This image was created by myself Vernes Seferovic. There are no copyrights.
Stjepan tomas.jpg
Stjepan Tomaš Kotromanić, king of Bosnia