Stefan Wincenty Frelichowski

Błogosławiony
Stefan Wincenty Frelichowski

prezbiter
Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1913 Chełmża
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1945 Dachau
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	7 czerwca 1999 Toruń przez Jana Pawła II
Wspomnienie	23 lutego
Patron	Polskich Harcerzy
Szczególne miejsca kultu	kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu
Odznaczenia

Fort VII Twierdzy Toruń, w którym więziono m.in. ks. Frelichowskiego

Dachau – niemiecki obóz koncentracyjny

Pomnik Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu

Kościół bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu

Stefan Wincenty Frelichowski (ur. 22 stycznia 1913 w Chełmży, zm. 23 lutego 1945 w Dachau) – ksiądz, podharcmistrz, harcerz Związku Harcerstwa Polskiego, błogosławiony katolicki, jeden z patronów diecezji toruńskiej oraz patron harcerzy polskich.

Życiorys

Urodził się 22 stycznia 1913 w Chełmży w rodzinie Ludwika Frelichowskiego (syna Jakuba i Franciszki z domu Łuczyk) oraz Marty z domu Olszewskiej (córki Wawrzyńca i Jadwigi z domu Maćkiewicz). Jego rodzice mieli sześcioro dzieci: Czesława, Leonarda, Stefana Wincentego, Eleonorę, Stefanię oraz Marcjannę Martę. Podstawowym źródłem utrzymania rodziny była piekarnia i cukiernia, prowadzone przez ojca.

W wieku 9 lat został ministrantem. Po ukończeniu czterech klas szkoły powszechnej wstąpił w 1923 do ośmioklasowego męskiego Pelplińskiego Gimnazjum Humanistycznego w Chełmży. Na terenie gimnazjum działało kilka organizacji młodzieżowych, w tym Sodalicja Mariańska i harcerstwo.

W czwartej klasie gimnazjalnej, dnia 26 maja 1927 został przyjęty do Sodalicji.

W dniu 21 marca 1927 wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego, do 2 Pomorskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Chełmży (Hufiec Toruń). 26 czerwca 1927 złożył przyrzeczenie Harcerskie (krzyż harcerski L. 632 seria XXXII). W następnym roku, będąc już drużynowym, uczestniczył w zlocie środowiska chełmżyńskiego z okazji Dnia Harcerza. Drużynę prowadził do sierpnia 1931. W okresie tym trenował też wioślarstwo w ChTW w Chełmży^[1].

W czerwcu 1931 w Chełmży zdał maturę, a jesienią wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. W seminarium prowadził ożywioną działalność w różnych organizacjach i kołach seminaryjnych: w ruchu abstynenckim, w akcji misyjnej i charytatywnej na terenie diecezjalnego Caritas. Był członkiem kręgu kleryckiego działającego w ramach Starszoharcerskiego Zrzeszenia Kleryków ZHP, a w latach 1933–1936 jego przewodniczącym. Sprawował opiekę nad drużynami harcerskimi działającymi w Pelplinie. Latem 1935 zorganizował wycieczkę letnią i wyjazd 20-osobowej grupy harcerzy na Jubileuszowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Spale.

14 marca 1937 przyjął święcenia kapłańskie w katedrze pelplińskiej z rąk biskupa chełmińskiego Stanisława W. Okoniewskiego. Najpierw pełnił obowiązki sekretarza i kapelana biskupiego, a od 1 lipca 1938 wikariusza parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Dał się poznać jako wzorowy kapłan, opiekun chorych, przyjaciel dzieci i młodzieży, organizator prasy kościelnej i działacz misyjny. Jednocześnie pełnił funkcje kapelana Pomorskiej Chorągwi Harcerzy ZHP. Działał w Kierownictwie Wydziału Starszoharcerskiego chorągwi, był redaktorem biuletynu „Zew Starszoharcerski”. W przededniu wybuchu II wojny światowej uczestniczył w Pogotowiu Harcerek i Harcerzy.

11 września 1939 został aresztowany przez Gestapo wraz z wszystkimi księżmi ze swojej parafii. Następnego dnia niemal wszystkich zwolniono, jedynie ks. S. W. Frelichowski pozostał uwięziony o jeden dzień dłużej. Prawdopodobną przyczyną tego była jego przedwojenna działalność w harcerstwie i silny wpływ na młodzież. Kilka dni później nastąpiły dalsze masowe aresztowania Polaków w Toruniu. W dniu 18 października 1939, wśród około 700 zatrzymanych osób, znalazł się także ks. S. W. Frelichowski. Uwięzionych osadzono w Forcie VII.

8 stycznia 1940 wraz z grupą ponad 200 więźniów został przewieziony do obozu przejściowego Zivilgefangenenlager Neufahrwasser (w Gdańsku-Nowym Porcie, gdzie pracował m.in. przy uprzątaniu zniszczeń wojennych na Westerplatte), a po kilku dniach trafił do znajdującego się w stadium organizacji obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Duchowni należeli tam do najbardziej gnębionych grup.

Na wiosnę 1940 wraz z grupą około 100 kapłanów został przeniesiony do oddziału obozu Stutthof, znajdującego się w położonej 20 km od Gdańska miejscowości Grenzdorf (Graniczna Wieś). 6 kwietnia 1940 powrócił do Stutthofu, a trzy dni później został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. W połowie grudnia 1940 wszystkich księży z Sachsenhausen wywieziono do obozu w Dachau, które stanowiło główne skupisko duchowieństwa z całej Europy, szczególnie z Polski. Pomimo ekstremalnych warunków pełnił nadal posługę kapłańską. Organizował wspólne modlitwy, spowiadał, sprawował potajemnie msze i rozdzielał komunię.

Na przełomie 1944/45 w obozie wybuchła epidemia tyfusu. Władze obozowe nawet nie próbowały z nią walczyć; poprzestały na odizolowaniu zarażonych baraków, ogrodzeniu ich drutem kolczastym i postawieniu straży. Ks. S. W. Frelichowski zaangażował się w pomoc chorym, udało mu się także zachęcić do tego 32 innych kapłanów.

Karta rejestracyjna Stefana Wincentego Frelichowskiego jako więźnia w nazistowskim obozie koncentracyjnym w Dachau

Podczas udzielania tej dobrowolnej pomocy chorym współwięźniom sam zaraził się tyfusem plamistym, który w połączeniu z zapaleniem płuc doprowadził w dniu 23 lutego 1945 do jego śmierci. Władze obozowe, łamiąc obowiązującą praktykę, zgodziły się przed kremacją na wystawienie zwłok ks. S. W. Frelichowskiego na widok publiczny, w wyłożonej białym prześcieradłem i udekorowanej kwiatami (!) trumnie. Współwięźniowie byli przekonani od samego początku o jego świętości. Zanim spalono ciało Stanisław Bieńka – studiujący przed wojną medycynę, zdjął z twarzy pośmiertną maskę, w której też zagipsował jeden z palców prawej ręki. Drugi palec, zagipsowany tak, by przypominał jedynie kawałek kredy, zachował ks. Bernard Czapliński. Ks. Dobromir Ziarniak z diecezji gnieźnieńskiej zachował i przywiózł do Polski kostkę z jego palca.

Postanowieniem prezydenta Bolesława Bieruta z 17 kwietnia 1948 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi położone w walce o Demokrację i Niepodległość^[2].

Zdobyte stopnie harcerskie i instruktorskie

• 24 czerwca 1927 – młodzik
• 31 grudnia 1928 – wywiadowca
• 8 sierpnia 1934 – ćwik
• 13 sierpnia 1934 – Harcerz Orli
• 22 lipca 1935 – Harcerz Rzeczypospolitej
• 1928 – Drużynowy po próbie (przewodnik)
• 1934 – podharcmistrz

Patron harcerzy polskich

20 czerwca 1999 Rada Naczelna Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej podjęła uchwałę w sprawie ogłoszenia bł. ks. phm. S.W. Frelichowskiego patronem Harcerstwa Polskiego. 29 lipca 1999 Władze Naczelne ZHR zwróciły się z prośbą do bp. Sławoja Leszka Głodzia o nadanie sprawie oficjalnego toku zgodnego z wymogami prawa kanonicznego. Ten wystosował w imieniu ZHR prośbę do Konferencji Episkopatu Polski, którą prymas Józef Glemp przedłożył w dniu 22 marca 2002 Kongregacji Watykańskiej. 20 września 2002 Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret ustanawiający błogosławionego Stefana Wincentego Frelichowskiego, prezbitera i męczennika, na patrona polskich harcerzy przed Bogiem.

Listy Kongregacji kard. J. Glemp wręczył bp. S. L. Głodziowi, opiekunowi harcerstwa z ramienia Konferencji Episkopatu Polski, ten z kolei przekazał je wszystkim przewodniczącym krajowych i zagranicznych organizacji harcerskich. 22 lutego 2003 w katedrze polowej WP w Warszawie odbyły się uroczystości związane z ogłoszeniem bł. ks. S. W. Frelichowskiego patronem harcerzy polskich. Wzięli w nich udział oprócz kilku biskupów oraz dostojników państwowych polscy harcerze z różnych organizacji: ZHR, ZHP, Stowarzyszenia Harcerstwa Katolickiego „Zawisza”, Stowarzyszenia Harcerskiego oraz Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju.

Inne patronaty

• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej im. Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu (od 8 września 1993)
• Szkoła podstawowa w Turzy Wielkiej, gmina Działdowo (od 15 kwietnia 2005)
• Zespół Szkół nr 6 w Toruniu (od 16 grudnia 2010)
• Gimnazjum nr 1 w Chełmży (od 1 września 2014)
• Patron 63 Kampinoskiej Drużyny Harcerek "Droga" (2018)
• Szkoła Podstawowa w Nicwałdzie (od 12 października 2018)
• Patron 42 Chojnickiego Szczepu Harcerskiego "Wicek" (2019)

Dzień obchodów

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu

Jan Paweł II ustanowił wspomnienie bł. ks. S. W. Frelichowskiego na dzień 23 lutego.

Relikwie i sanktuaria

Relikwie pozostałe po nim przechowywane są w ścianie sanktuarium, a także w nielicznych relikwiarzach: u biskupa diecezji toruńskiej, w posiadaniu harcerzy hufca ZHP Toruń, u kapelana naczelnego ZHR, w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie, w Wyższym Seminarium Duchownym w Toruniu^[3], w kaplicy Pałacu Prezydenckiego w Warszawie^[4], w kościele kalwaryjskim, należącym do sanktuarium piekarskiego, a także w kościołach pod wezwaniem błogosławionego.

Sanktuarium stanowi kościół pw. Wniebowzięcia NMP i bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego, na ul. Panny Maryi 2 w Toruniu. Doroczne uroczystości odbywają się tu 21 i 23 lutego.

Proces beatyfikacyjny

Proces beatyfikacyjny rozpoczęty został w Pelplinie w 1964, a zakończony na etapie diecezjalnym w Toruniu 18 lutego 1995. 7 czerwca 1999 podczas nabożeństwa odprawionego na toruńskim lotnisku Jan Paweł II dokonał beatyfikacji ks. Frelichowskiego.

Rok 2013 – Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego

(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl

Otwarcie wystawy 100. rocznica urodzin bł. ks. phm. Stefana W. Frelichowskiego w Senacie RP

Z okazji przypadającej w 2013 roku 100. rocznicy urodzin Stefana Wincentego Frelichowskiego, a także 75. rocznicy mianowania go kapelanem Chorągwi Pomorskiej ZHP i 10. rocznicy ogłoszenia patronem polskich harcerzy, Rada Naczelna ZHP podjęła w dniu 18 listopada 2012 uchwałę, w której wyraziła najwyższe uznanie i oddała hołd tej niezwykłej postaci, harcerza i kapłana, który całym życiem pełnił służbę Bogu i ludziom. Rada Naczelna ZHP ogłosiła jednocześnie rok 2013 "Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego – patrona polskich harcerzy" i zachęciła wszystkie komendy do podjęcia działań w celu jego uczczenia^[5].

Z okazji 100 rocznicy urodzin Stefana Wincentego Frelichowskiego, w dniach 6-12 sierpnia 2013 w Toruniu odbył się międzynarodowy zlot harcerzy i skautów "Wicek 2013".

Bibliografia

• Krystyna Podlaszewska: Sługa Boży ks. Stefan Wincenty Frelichowski (1913-1945), Toruń: Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1998.
• A. Czetwertyński: Druh Wicek – Patron harcerzy polskich, Warszawa, 2003.
• Robert Zadura: Błogosławiony ks. Stefan Wincenty Frelichowski (1913-1945). Toruń: Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2006.
• Robert Zadura: Bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski. Męczennik, Patron Harcerstwa Polskiego. The Blessed Father Stefan Wincenty Frelichowski Martyr, Patron of Polish Scouting. Der selige Priester Stefan Wincenty Frelichowski Märtyrer, Patron der polnischen Pfadfinder, Toruń, 2009, s. 160.
• Robert Zadura: Bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski – wikary parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Toruniu, [w:] Dzieje i skarby kościoła mariackiego w Toruniu, materiały pokonferencyjne, t. 2, pod red. K. Kluczwajd, Toruń, 2005, s. 579–598.
• Robert Zadura: Działalność duszpasterska ks. Stefana Frelichowskeigo w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, „Rocznik Toruński”, ISSN 0557-2177, 33, 2007.
• Robert Zadura: Korzenie genealogiczne bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego, [w:] Theologica Thoruniensia, t. 5, 2004, s. 464–473.
• Robert Zadura: Uczeń Stefan Wincenty Frelichowski przed wstąpieniem do Seminarium Duchownego w Pelplinie, Studia Pelplińskie, t. XXXVI, 2006, s. 225–240.
• Wspomnienia o bł. ks. Stefanie Wincentym Frelichowskim, [w:] Biuletyn Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego, nr 15, oprac. Robert Zadura, Toruń, 2009, s. 192.
• Zbigniew Girzyński: Towarzysze męczeńskiej drogi Błogosławionego ks. Wincentego Frelichowskiego. Losy duchowieństwa diecezji chełmińskiej w latach 1939-1945. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Grado, 2005.

Przypisy