Stefan Zdanowski

Stefan Zdanowski ppor. WP II RP

Stefan Zdanowski (ur. 11 sierpnia 1897 w Siedlcach, zm. 29 lipca 1920 w Józefówku (pod Tarnopolem)) – polski działacz niepodległościowy i społeczny, żołnierz P.O.W., żołnierz wojny 1920 r.

Życiorys

Dzieciństwo

Syn Michała Urbana Zdanowskiego i Józefy z Kudelskich. W Siedlcach spędził dzieciństwo i zaczął uczęszczać do szkoły powszechnej. Wkrótce jednak z powodu wyjazdu rodziców w kieleckie opuścił szkołę i dopiero po paru latach prywatnej nauki zdał egzaminy do seminarium nauczycielskiego w Siennicy na kurs II stopnia, które ukończył na wiosnę 1915 r.

Polska Organizacja Wojskowa

Stefan Zdanowski jeszcze za czasów nauki w Siennicy przystąpił do pracy konspiracyjnej w organizacjach wolnościowych rozwijających się prężnie w środowiskach ówczesnej postępowej, patriotycznej młodzieży. Do Siennicy przybywali z za kordonu emisariusze od organizacji strzeleckich zakładając wśród tamtejszej młodzieży koła patriotyczne o ideologii legionowej.

Ustąpienie Rosjan z Podlasia zastało młodzież już zorganizowaną. Rozpoczął się werbunek do Legionów. Wkrótce jednak przyszedł rozkaz zaprzestania dalszego werbunku, natomiast powołana została do działalności w kraju „Polska Organizacja Wojskowa”. Stefan Zdanowski od początku został jej członkiem, najpierw szeregowcem, następnie ukończył konspiracyjną szkołę podoficerską i wreszcie oficerską.

Od 1 września 1915 objął posadę nauczyciela we wsi Iwowe koło Stoczka Łukowskiego. Pozostał tam jednak tylko przez jeden rok szkolny. W następnym 1916 r. został nauczycielem w jednej ze szkół ludowych w Łukowie. Do Łukowa przyjechał już jako podoficer P.O.W. Został mianowany przybocznym miejscowego komendanta. Brał czynny udział w tworzeniu i wyszkoleniu kompanii P.O.W. w Łukowie i Stoczku Łukowskim. W jesieni 1916 r. po ogłoszeniu aktu 5 listopada, P.O.W. po części rozkonspirowało się. Na obchodach rocznicy wybuchu powstania listopadowego w Stoczku Łukowskim plutony z całego powiatu odbywają ćwiczenia na rynku. W Łukowie P. O. W. bierze oficjalnie udział w uroczystościach. Działania te spowodowały zaostrzenie represji władz okupacyjnych. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 r. rozpoczęły się rewizją w komendzie P.O.W., aresztowaniem komendanta, a następnie całej miejscowej komendy P.O.W. Stefan Zdanowski został wywieziony początkowo do obozu internowania w Szczypiornie, następnie do Havelberga i Holzminden. Z Holzminden wrócił do Łukowa w grudniu 1917 r. i objął z powrotem posadę nauczyciela. Nauczycielstwo byłych szkół ludowych powiatu łukowskiego, zrzeszone w konspiracyjnym „Nauczycielskim Kole Niepodległościowym” oraz w legalnym „Oddziale Zrzeszenia Nauczycielstwa Szkół Początkowych”, powitało go z entuzjazmem i wybrało jednogłośnie na prezesa pow. organizacji. Władze okupacyjne na tak jawną prowokację zagroziły zamknięciem „Oddziału Zrzeszenia P.N.S.P.”. Dla pozoru zostały więc dokonane nowe wybory, ale faktycznie funkcje prezesa pełnił Stefan Zdanowski. Pomimo iż pozostawał pod nadzorem władz okupacyjnych, objął komendę łukowskiego obwodu P.O.W. i pozostał na tym stanowisku, aż do akcji rozbrojenia Niemców 11 listopada 1918 r., którą dowodził wraz z bratem Stanisławem Zdanowskim i Eugeniuszem Kwiatkowskim.

Służba w Wojsku Polskim II RP

Po rozwiązaniu P.O.W. zrezygnował z pracy nauczyciela i poświęcił się wyłącznie służbie wojskowej. Skończył uzupełniający kurs dla oficerów. W 1920 r. w randze podporucznika wyruszył na front bolszewicki, z początku północno-wschodni, a następnie południowo-wschodni. W lipcu 1920 r. walczył w 40 pułku Strzelców Lwowskich. Zginął w ataku na Józefówek w okolicy Tarnopola 29 lipca 1920 r.

Odznaczenia

W 1922 pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych za zasługi w okresie działalności w POW[1].

Obecnie jedna z ulic w Łukowie nazwana jest jego imieniem.

Przypisy

Bibliografia

  • Na podstawie zbioru dokumentów z archiwum rodzinnego (kopie dokumentów znajdują się w Muzeum Regionalnym w Siedlcach).
  • art. St. Kruczek – Gazeta Łukowska 1924 r. Nr. 7, s. 14–15
  • Materiały z sesji historycznej „Nasze drogi do niepodległości” zorganizowanej w dniu 9.11.2006 r. „Zeszyty Łukowskie nr 17”, Łuków 2006 r.

Media użyte na tej stronie

Stefan Zdanowski 2.jpg
Zalążki 22 p.p.