Stefania Sempołowska

Stefania Sempołowska

Data i miejsce urodzenia	1 października 1869 Polonisz, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	31 stycznia 1944 Warszawa, Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski
Zawód, zajęcie	nauczycielka, działaczka oświatowa, pisarka
Narodowość	polska
Partner	Stanisław Patek

Grób działaczki oświatowej Stefanii Sempołowskiej na Starych Powązkach w Warszawie

Kamień upamiętniający Stefanię Sempołowską w Al. Jerozolimskich w Warszawie

Stefania Sempołowska^[1] (ur. 1 października 1869 w Poloniszu, zm. 31 stycznia 1944 w Warszawie) – polska nauczycielka i działaczka oświatowa, bojowniczka o prawa dziecka, dziennikarka i pisarka.

Życiorys

Wychowywała się w majątku rodzinnym w Poloniszu. Na początku lat 80. XIX w. zamieszkała wraz z matką w Warszawie, gdzie była świadkinią pogromu ludności żydowskiej. To wydarzenie wykształciło w niej postawę sprzeciwu wobec szowinizmu i rasizmu^[2].

W Warszawie Sempołowska uczęszczała do tajnej szkoły Jadwigi Teodozji Papi. Mając 17 lat zdała egzamin na Patent nauczycielki przed rządową komisją w Warszawie. Zaczęła pracę w zawodzie, a także zajmowała się publicystyką oświatową, postulując pełny dostęp do oświaty wszystkich warstw społecznych. Naukę kontynuowała na Uniwersytecie Latającym, pełniącym w Królestwie Polskim rolę tajnej szkoły wyższej. Na przełomie XIX i XX w. uczestniczyła także w kursach Warszawskiego Towarzystwa Pszczelniczo–Ogrodniczego, m.in. wraz Jadwigą Jahołkowską i działaczem ludowym Teofilem Kurczakiem^[3].

Była członkinią Towarzystwa Oświaty Demokratycznej Nowe Tory oraz współredaktorką czasopisma dla młodzieży Z bliska i z daleka, a później dwutygodnika dla dzieci i wychowawców W słońcu. W okresie międzywojennym udzielała się również w Towarzystwie Opieki nad Więźniami „Patronat”^[4]. Mimo przeciwieństw losu, do śmierci pozostała wierna swoim ideałom.

W czasie rewolucji 1905 roku zainicjowała zjazd delegatów kół nauczycielskich Królestwa Polskiego, który miał miejsce 1 października w Pilaszkowie, w szkole Stanisława Najmoły. Na zjeździe nauczyciele zadeklarowali solidarność z protestującym ludem oraz wbrew zakazowi zaborcy postanowili prowadzić nauczanie w szkołach ludowych w języku polskim^[3]. W trakcie rewolucji Sempołowska prowadziła także akcje pomocy więźniom politycznym. Razem ze swoim partnerem, adwokatem Stanisławem Patkiem, kierowała Kołem Obrońców Politycznych^[5]. Za swoją działalność była kilkakrotnie aresztowana, wydalona do Galicji, szykanowana przez władze carskie. W 1898 była więziona w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[6]. W latach 1908-1913 działaczka Towarzystwa Kultury Polskiej.

W okresie międzywojennym była autorką raportu „W więzieniach”, w którym stwierdzała, że „tortury zwyczajowo towarzyszą badaniom policji na Kresach, a nie są rzadkością i w centrum Kraju”^[7].

W czasie II wojny światowej ciężko chorą Sempołowską zaopiekowała się Aniela Steinsbergowa, wówczas członkini konspiracyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność, Równość, Niepodległość. Sempołowska na początku XX wieku była nauczycielką młodej Steinsbergowej^[8].

Została pochowana w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 180-6-7/8)^[9].

Główne prace

• Żydzi w Polsce, Warszawa 1906.
• Niedola młodzieży w szkole galicyjskiej. Kraków 1906.
• Dla przyszłości. Czytania dla młodzieży i dla dorosłych], wraz z Julią Unszlicht-Bernsteinową. Warszawa 1907.
• Reforma szkolna 1862 roku, Organizacja Szkolnictwa Elementarnego, Warszawa 1915.
• Mazury Pruskie z mapką i rycinami, Warszawa 1920.
• Z tajemnic Ciemnogrodu (cz. I – 1924^[10], cz. II – 1928^[11])
• Na ratunek (1934).
• Warszawa wczoraj i dziś (1938).

Upamiętnienie

W grudniu 1961 roku przy Al. Jerozolimskich, w miejscu, w którym znajdował się dom przy ul. Smolnej, w którym mieszkała Stefania Sempołowska, odsłonięto kamień pamiątkowy^[12]. Szkoły, których jest patronką to, m.in.:

• Zespół Szkół Nr 1 w Puławach,
• XVI Liceum Ogólnokształcące w Warszawie,
• byłe LIII Gimnazjum Dwujęzyczne w Warszawie,
• II Liceum Ogólnokształcące w Prudniku,
• IV Liceum Ogólnokształcące w Lublinie,
• X Liceum Ogólnokształcące we Wrocławiu,
• I Liceum Ogólnokształcące w Tarnowskich Górach,
• Szkoła Podstawowa nr 13 w Pabianicach,
• Szkoła Podstawowa nr 9 w Lubinie,
• Szkoła Podstawowa w Szebniach (oddana do użytku w 1964)^[13],
• Szkoła Podstawowa nr 2 w Tuszynie,
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 4 w Więckach,
• Szkoła Podstawowa nr 42 w Szczecinie.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Stefania Sempołowska – prace w bibliotece Polona
• Stefania Sempołowska, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-29].