Stefania Turkewycz-Łukijanowycz

Stefania Turkеwycz
Стефа́нія Турке́вич
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 kwietnia 1898
Brody

Data i miejsce śmierci

8 kwietnia 1977
Cambridge

Zawód, zajęcie

pianistka, kompozytorka, muzykolog, pedagog

Narodowość

ukraińska

Alma Mater

Konserwatorium Lwowskie, Uniwersytet Karola

Wyznanie

Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego

Małżeństwo

Robert Lisowski, Narcyz Łukijanowycz

Stefania Iwaniwna Turkewycz, Stefanija Turkewycz-Łukijanowycz (ukr.: Стефанія Іванівна Туркевич-Лукіянович; ur. 25 kwietnia 1898 w Brodach, zm. 8 kwietnia 1977 w Cambridge) – ukraińska kompozytorka, pianistka, muzykolog[1].

Biografia

Środkowy rząd (od lewej do prawej): siostra Irena, brat Lew (z rakietą), Stefania, około 1915

Dzieciństwo

Urodziła się jako pierwsze dziecko w rodzinie księdza, chórmistrza, katechety i krytyka muzycznego Iwana Turkewycza (1872–1936) i jego żony Sofiji zd. Kormosziw. Miała młodszą siostrę Irenę i młodszego brata Lwa. Jej dziadek Lew Turkewycz, podobnie jak ojciec, był greckokatolickim duchownym, natomiast matka była pianistką i studiowała u Karola Mikuliego i Williama Kurza[2]. Cała rodzina była muzykalna i wszyscy grali na różnych instrumentach. Bracia i siostry na wiolonczeli, skrzypcach, Stefania na fortepianie, harfie i harmonium[2].

Studia

Pierwsze lekcje muzyki otrzymała od matki. W 1911 r. Jej ojciec został katechetą II Gimnazjum Ukraińskim we Lwowie i rodzina przeniosła się wraz z nim. Tam Stefania ukończyła żeńskie liceum bazylianek we Lwowie, w którym uczył m.in. gdzie uczył Stanisław Ludkewycz[3]. Przed wybuchem I wojny światowej rodzina wyjechała do Wiednia, gdzie przebywała do 1916 r.[2].

Od 1914 do 1916 studiowała w Wiedniu fortepian u Viléma Kurza. Po I wojnie światowej rodzina powróciła do Lwowa. Stefania była jedną z pierwszych studentek Wasyla Bawinskiego, późniejszego dyrektora lwowskiego Instytutu Łysenki. Studiowała u Adolfa Chybińskiego na Uniwersytecie Lwowskim, u Jerzego Lalewicza w konserwatorium lwowskim im. Łysenki. Uczęszczała również na jego wykłady z teorii muzyki w Konserwatorium Lwowskim[2].

W 1919 roku napisała swój pierwszy utwór muzyczny – opracowanie Świętej Liturgii, które było wykonywane w greckokatolickim soborze św. Jura we Lwowie[4].

W 1921 r. studiowała na Uniwersytecie Wiedeńskim u Guido Adlera i na Akademii Muzycznej w Wiedniu u Josepha Marksa. Tam ukończyła studia w 1923 r., uzyskując dyplom nauczyciela[4].

W 1925 roku podróżowała ze swoim pierwszym mężem Robertem Lisowskim do Berlina, gdzie studiowała u Franza Schrekera i Arnolda Schönberga. W 1927 r. urodziła córkę Zoję[5]. Z Berlina wyjechała do Pragi, gdzie studiowała pod kierunkiem Zdenka Nejedlego na Uniwersytecie Karola, u Otakara Šína w Konserwatorium Praskim i u Vítězslava Nováka w Akademii Muzycznej. Otrzymała doktorat z muzykologii na Wolnym Uniwersytecie Ukraińskim w Pradze w 1934 r. Była pierwszą kobietą z Galicji (wówczas części Polski), która uzyskała stopień doktora[2] .

Po powrocie do Lwowa od 1934 r. Do wybuchu II wojny światowej pracowała jako nauczycielka teorii muzyki i fortepianu w Konserwatorium Lwowskim i została członkiem Związku Ukraińskich Profesjonalnych Muzyków[4].

II wojna światowa

Jesienią 1939 r., po zajęciu Lwowa i Galicji przez Armię Czerwoną, pracowała jako wykładowca i muzyk w Operze we Lwowie, a od 1940 do 1941 r. była profesorem nadzwyczajnym w Konserwatorium Lwowskim. Po zamknięciu konserwatorium, pod okupacją niemiecką kontynuowała nauczanie w Państwowej Szkole Muzycznej i pracowała jako akompaniatorka w Operze Lwowskiej oraz w radiu. Uciekając przed Armią Czerwoną wiosną 1944 r. wyemigrowała wraz z rodziną ze Lwowa do Wiednia[4]. W 1946 r. przeniosła się do południowej Austrii, a stamtąd do Włoch, gdzie jej drugi mąż Narcyz Łukijanowycz został lekarzem II Korpusu Polskiego[6].

Anglia

Jesienią 1946 r. przeprowadziła się do Wielkiej Brytanii i pracowała tam nad swoimi kompozycjami. Tworzyła muzykę baletową i operę, skomponowała cztery symfonie, muzykę liturgiczną, muzykę kameralną oraz kompozycje na fortepian oraz pieśni artystyczne.

Mieszkała w Brighton (1947–1951), Londynie (1951–1952), Barrow Gurney (niedaleko Bristolu) (1952–1962), Belfaście (Irlandia Północna) (1962–1973) i Cambridge (od 1973 r.).

Równocześnie z działalnością kompozytorską pracowała jako pianistka, grając na wielu koncertach w społecznościach ukraińskich w Anglii (1957) oraz na koncercie muzyki fortepianowej w Bristolu (1959). Była członkiem Stowarzyszenia Kobiet Muzyków(ang.), które istniało do 1972 r.

Jej opera „Serce Oksany” została wystawiona w Winnipeg (Kanada) w 1970 roku w sali koncertowej Centennial. Wystąpił Ukraiński Teatr Dziecięcy pod artystycznym kierownictwem jej siostry Ireny Turkewycz-Martyneć[7]. Opera opowiada historię dziewczyny, która w magicznym lesie szuka zagubionych braci i spotyka tam mitologiczne postacie[8].

Zmarła 8 kwietnia 1977 r. w Cambridge w Wielkiej Brytanii.

Utwory

Symfonie

  • Symfonia nr 1 (Симфонія) – 1937
  • Symfonia nr 2a (Симфонія nr 2a) – 1952
  • Symfonia nr 2b – druga wersja (Симфонія nr 2b, 2-гий варіант)
  • Symphony (Симфонієта) – 1956
  • Trzy szkice symfoniczne (Три Симфонічні Ескізи) – 3 maja 1975 r.
  • Poemat symfoniczny «La Vitа» (Симфонічна поема)
  • Kosmiczna Symfonia (Космічна симфонія) – 1972
  • Suita na dwie orkiestry skrzypcowe (Суіта для подвійного струнного оркестру)
  • Fantazja na dwie orkiestry skrzypcowe (Фентезі для подвійного струнного оркестру)

Balety

  • Ręce (Руки) – Bristol, 1957 („Dziewczyna z uschniętymi rękami”)
  • Perły (Перли) – Naszyjnik („Naszyjnik”)
  • Wiosna – balet dziecięcy (Весна – Дитячий балет) – 1934–5
  • Mavka, a (Мавка, a) – Nimfa leśna – Belfast 1964–7
  • Mavka, b (Мавка, b) – Nimfa leśna – Belfast 1964–7,
  • Strach na wróble (Страхопуд) – 1976

Opera (Опера)

Opery dziecięce (Дитячі опери)

  • Car Och lub Serce Oksany (Цар Ох» або Серце Оксани) – 1960
  • Młody diabeł – The Young Devil
  • Działka warzywna - A Vegetable Plot

Prace chóralne (Хорові твори)

  • Liturgia (Літургія) 1919
  • Psalm dla Szeptyckiego (Псалом Шептицькому)
  • Przed bitwą (До Бою)
  • Tryptyk (Триптих)
  • Kołysanka (Колискова) (А-а, котика нема) 1946

Dzieła kameralne i instrumentalne (Камерно – Інструментальні твори)

  • Sonata na skrzypce i fortepian (Соната для скрипки і фортепіано) 1935
  • Kwartet smyczkowy i, (Cтрунний квартет, a) 1960 – 1970
  • Kwartet smyczkowy b, (Cтрунний квартет, b) 1960 – 1970
  • Trio na skrzypce, altówkę i wiolonczelę (lata 60., 70., 70. i 70.)
  • Kwintet na dwoje skrzypiec, altówkę, wiolonczelę i fortepian (Квінтет для двох скрипок, альта, віолончела фортепіано) 1960 – 1970
  • Trio na flet, klarnet i fagot (Тріо для флейти, кларнету, фагота) 1972

Utwory fortepianowe (Фортепіанні Твори)

  • Wariacje na temat ukraiński (Варіації на Українську тему) 1932
  • Fantazja: suita fortepianowa na tematy ukraińskie (Фантазія: Суїта фортепянна на Українські теми) – 1940
  • Impromptu (Імпромпту) – 1963
  • Groteska (Гротеск) – 1964
  • Apartament górski (Гірська сюїта) 1966 – 1968
  • Cykl kompozycji dziecięcych (Цикл п’єс для дітей) 1936 – 1946
  • Kolędy ukraińskie (Українські коляди та щедрівки)
  • Dobra nowina (Вістку голосить)
  • Święta Bożego Narodzenia z Harlequin – 1971

Różne

  • Serce (Серце) – solo z orkiestrą
  • Lorelei (Лорелеї) – narrator, harmonium i fortepian 1919 – tekst Lesyi Ukrajinki
  • Maj (Май) – 1912
  • Pieśni ludowe (Тема народної пісні)
  • Na Majdanie – kompozycja fortepianowa
  • (Не піду до леса з конечкамі). Pieśń ruska na solo i smyczki

Przypisy

  1. ↑ Ukrainian Art Song Project – Stefania Turkewich.
  2. ↑ a b c d e Pavlyshyn, Stefania (Павлишин, Степанія Стефанівна), Persha ukrainska kompozytorka: Stefania Turkevych-Lisovska-Lukianovych (Перша українська композиторка Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович), Lwów: BaK, 2004, ISBN 966-7065-50-2, OCLC 58803982 [dostęp 2020-11-08].
  3. ↑ Stefania Turkewycz-Łukijanowycz (Стефанія Туркевич-Лукіянович), www.ukrainiansintheuk.info [dostęp 2020-09-12].
  4. ↑ a b c d Roman JKrawiec (Роман Кравець), Українці в Сполученому Королівстві, Інтернет-енциклопедія [dostęp 2018-08-28] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-27].
  5. ↑ Зоя Робертівна Лісовська-Нижанківська, Інститут енциклопедичних досліджень НАН України [dostęp 2018-12-17] (ukr.).
  6. ↑ Narcyz Lukianowicz (Нарциз Лукіянович).
  7. ↑ Dziecięca opera „Serce Oksany” na 100lecie Manitoby, Ukrainian Daily Svoboda, 2 czerwca 1970.
  8. ↑ Winnipeg Free Press, June 6, 1970

Bibliografia

  • Marunchak, Michael, H. The Ukrainian Canadians: A History, Winnipeg, Ottawa: Ukrainian Free Academy of Sciences, 1970.
  • Сокіл-Рудницька М. Пам’яті Стефанії Лукіянович // Вільне Слово. – Торонто, 1977. – 9 і 16 липня. – С. 3.
  • Вовк В. Парастас для Стефанії Туркевич-Лукіянович // Наше Життя. – Нью-Йорк, 1992. – Ч. 5. – С. 6–9.
  • Стельмащук Р. Забутий львівський композитор-неокласик (штрихи до творчого портрета Стефанії Туркевич) // Музика Галичини (Musica Galiciana) / Матеріали Другої міжнародної конференції. – Львів, 1999. – С. 276–281.
  • Павлишин С. Перша українська композиторка // Наше Життя. – Нью-Йорк, 2004. – Ч. 1. – С. 14–16.
  • Павлишин С. Перша українська композиторка: Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович. – Львів, 2004.
  • Карась Г. Статика і динаміка жанру дитячої опери у творчості композиторів української діаспори ХХ ст. // Вісник Державної академії керівних кадрів культури і мистецтв. – Київ, 2010. – No. 2. – С. 89–93.
  • Яців Р. Роберт Лісовський (1893–1982): дух лінії. – Львів, 2015. – С. 11, 13, 79–84, 91.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Turkevycz family in Ukraine circa 1915.jpg
First row from the left: Standing is Father Ivan; seated Aunt Sydonia, sister Lidia, brother Zenon, and Mother Sofia; Second row standing left to right: Irena, Lev, Stefania. The two people in the back are unidentified.
Stefania Turkewich.jpg
Stefania Turkewich was the first Ukrainian woman composer.