Stella Krenzbach

Stella Krenzbach – fikcyjna[1] działaczka Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), przywoływana w licznych źródłach ukraińskich w celu uprawdopodobnienia propagandowej tezy o masowym udziale Żydów w UPA i pozytywnym stosunku OUN i UPA do Żydów w czasie II wojny światowej.

Tekst Dzięki UPA jeszcze żyję (Живу ще завдяки УПА), opublikowany pod nazwiskiem Stella Krenzbach jako jej wspomnienia ukazał się po raz pierwszy w prasie ukraińskiej w Kanadzie i w Argentynie w 1954 roku. W 1957 emigracyjny historyk ukraiński Petro Mirczuk przedrukował go w zbiorze W szeregach UPA: zbiór wspomnień b. żołnierzy Ukraińskiej Powstańczej Armii[2]. W roku 1958 Filip Friedman i Bohdan Kordiuk po weryfikacji wspomnień Krenzbach zgodnie uznali, że należy uważać je za mistyfikację[3]

Legenda Stelli Krenzbach

Jedynym źródłem informacji o Stelli Krenzbach jest opublikowany po raz pierwszy 10 października 1954 w gazecie Ukrainske Slovo (Buenos Aires), a w listopadzie-grudniu 1954 w gazecie Наша мета w Toronto pod jej nazwiskiem tekst Живу ще завдяки УПА (później przedrukowywany), na który powołują się późniejsze publikacje. Stella Krenzbach miała urodzić się w rodzinie rabina. Ukończyła gimnazjum w Bolechowie, a w 1939 ukończyła studia na wydziale filozofii Uniwersytetu Lwowskiego i podjęła pracę we Lwowie jako nauczycielka.

W 1940 aresztowana, uciekła z transportu na Syberię. Ukrywała się u córki księdza greckokatolickiego z Bolechowa pod fałszywym nazwiskiem, pracowała jako krawcowa. Wstąpiła w szeregi UPA i ukończyła 6-miesięczny kurs sanitarny.

W lipcu 1944 z rozkazu dowództwa UPA została sekretarką naczelnika milicji w Rożniatowie, współpracowała w dalszym ciągu z ukraińskim podziemiem. Na początku 1945 została zatrzymana podczas przekazywania informacji podziemiu, była więziona i torturowana przez NKWD, skazana na karę śmierci. Została odbita przez oddziały UPA - Rożniatów został zajęty przez UPA na 4 dni.

W lecie 1945 przeszła wraz z oddziałami UPA w Karpaty, prowadziła polowy szpital. Jej oddział został rozbity, jednak żołnierze sowieccy nie odkryli szpitala. 1 października 1946 przedostała się do brytyjskiej strefy okupacyjnej w Austrii, następnie wyemigrowała do Izraela, gdzie pracowała w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Kilka tygodni po publikacji jej wspomnień w „The Washington Post” została zamordowana na ulicy strzałem w tył głowy.

Nieudana próba weryfikacji wspomnień Krenzbach

Próby odnalezienia Krenzbach w Izraelu przez Filipa Friedmana zakończyły się niepowodzeniem. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela w odpowiedzi na zapytanie zaprzeczyło, że miało pracownika o takim imieniu i nazwisku, ponadto żaden pracownik ministerstwa nie zginął w opisywanych okolicznościach. Również zgodnie z kwerendą Per Andersa Rudlinga Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela w odpowiedzi na skierowane do niego zapytanie zaprzeczyło zatrudnieniu osoby nazwiskiem Stella Krenzbach a Per Anders Rudling nie odnalazł w „The Washington Post” wspomnień Stelli Krenzbach[4]. Bohdan Kordiuk w 1958 roku w recenzji książki Filipa Friedmana na łamach ukraińskiej prasy emigracyjnej (Suchasna Ukraina, Monachium), określił tę historię jako mistyfikację i stwierdził, że żaden ze znanych mu członków UPA nigdy o niej nie słyszał[5]. Podobnie o Krenzbach jako o ocalonej z Holokaustu nie wspominają źródła żydowskie.

W zgodnej opinii Filipa Friedmana i Bohdana Kordiuka wspomnienia Krenzbach należy uważać za mistyfikację[3], jednak nie powstrzymało to prób dalszego bezkrytycznego rozpowszechniania tego tekstu[6].

Postać Stelli Krenzbach we współczesnych publikacjach

Przykład Stelli Krenzbach pełni kluczową rolę także we współczesnych propagandowych publikacjach o OUN i UPA[1].

W 2010 roku ukraińska pisarka Oksana Zabużko wydała powieść Muzeum porzuconych sekretów, w której główną bohaterką jest żydowska sanitariuszka, członkini UPA, wzorowana na postaci Stelli Krenzbach[7].

Przypisy

  1. ↑ a b Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s.25
  2. ↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.63, przyp. 262
  3. ↑ a b Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.64, przyp. 264
  4. ↑ „The questionable source mentioned here is the ‘memoir,’ allegedly by a Jewish woman named Stella Kreutzbach, in Nasha Meta, Toronto 27 and December 4, 1954; Ukrainske Slovo (Buenos Aires), October 10, 1954; Kalendar Almanakh na 1957 Rik (Calendar Almanac for 1957) (Buenos Aires): 92–97. Kalendar also features an article by Dmitry Andreyewsky (pp. 88–91), in which he statesthat Stella Kreutzbach went to Palestine after the war, where she was later employed as a secretary in the foreign ministry, and that several weeks after the publication of her memoirs in the Washington Post (which the Ukrainian publication credited for first releasing the memoirs) she was mysteriously shot and killed. I checked the Washington Post of that period and did not find the memoirs. At my request, Dr. N. M. Gelber of Jerusalem made inquiry in the foreign ministry there; the reply was that the ministry had never had an employee by that name and that such a case of homicide was entirely unknown. Moreover, a careful analysis of the text of the ‘memoirs’ has led me to the conclusion that the entire story is a hoax. Similarly, the Ukrainian writer B. Kordiuk labels the story ‘a mystification’; he states that ‘none of the members of the UPA’ known to him ‘ever met or heard of her.’” Philip Friedman, Roads to Extinction: Essays on the Holocaust, ed. Ada June Friedman, introduction by Salo Wittmeyer Baron (New York: Conference on Jewish Social Studies, Jewish Publication Society"Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s. 63., por. również s. 25
  5. ↑ Bohdan Kordiuk: „The careful historian Friedman give the story of Dr. Stella Krentsbakh, who ‘Thanks UPA for her Life,’ which has been re-printed so many times, his attention, but finds nothing about her. And rightly so, since none of the UPA veterans, known by the author of these lines, either heard or knew of this legendary Stella Krentsbakh. Neither have any Jews heard of her. Hardly any one of the tens of thousands of Ukrainians refugees claim to have met this Stella Krentsbakh. The biography, attributed to her in certain places, does not hold up to critical scrutiny; claims that she would have been working in the Ministry of Foreign Affairs do not correspond to the truth. And some were nonsensical claims—that she would have been killed on the streets of Jerusalem from a shot to the nape of her neck, supposedly due to her favorable memories of the UPA. That nonsense constitutes a jungle of the prejudices which so burden Ukrainian-Jewish relations. It seems to us, that as long as there is still no independent evidence, the stories of Dr. Stella Krentsbakh need to be regarded as a mystification.” Bohdan Kordiuk, Retsenzii: Pro liudei, spovnennykh samoposviaty: Their Brother’s Keepers by Philip Friedman. With a Foreword by Father John A. O’Brien. Crown Publishers, Inc. New York, 1957, pp. 224,” Suchasna Ukraina (Munich) 15 (194), July 20, (1958): 7.” za: Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s. 64., przypis 264 do s. 25
  6. ↑ John-Paul Himka, Falsifying World War II history in Ukraine, Kyiv Post, 8 maja 2011
  7. ↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.33

Bibliografia

  • Yad Vashem Studies on the European Jewish Catastrophe and Resistance By Yad ṿa-shem, rashut ha-zikaron la-Shoʾah ṿela-gevurah. 1958 Jad Waszem, page 125.
  • Philip Friedman. Their Brothers' Keepers. Crown Publishers (1957) ISBN 978-0896040021
  • Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X

Linki zewnętrzne