Stelmachowo (województwo podlaskie)
| Artykuł | 53°9′41″N 22°44′37″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 53°9'33"N, 22°44'38"E |
| - błąd | 2052 m |
| Odległość | 2 m |
| wieś | |
 Pozostałości dworu Rostworowskich w Stelmachowie | |
| Państwo |  Polska |
|---|---|
| Województwo |  podlaskie |
| Powiat | białostocki |
| Gmina | Tykocin |
| Liczba ludności (2011) | 240[1][2] |
| Strefa numeracyjna | 85 |
| Kod pocztowy | 16-080[3] |
| Tablice rejestracyjne | BIA |
| SIMC | 0043423[4] |
Położenie na mapie gminy Tykocin _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Tykocin") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |
 53°09′41″N 22°44′37″E/53,161389 22,743611 | |
Stelmachowo – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Tykocin[4][5].
Do 1950 roku miejscowość istniała gmina Stelmachowo. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Parafia Trójcy Przenajświętszej w Tykocinie[6].
Historia
W 1559 r. podczas przeprowadzania pomiary włócznej na miejscu wsi założono jeden z trzech folwarków starostwa tykocińskiego. W folwarku zbudowano kompleks zabudowań magazynowych i hodowlanych oraz wykopano stawy na Stelmachówce[7]. Założono także ogród użytkowy, który w 1576 roku zajmował ponad 3 hektary. Przy drodze z Łopuchowa wzniesiony został dwór zarządców folwarku, a na południe od dworu zlokalizowano kwatery ogrodowe, a po przeciwnej stronie dworu rozciągał się do stawów dziedziniec gospodarczy otoczony licznymi budynkami[7]. Po zniszczeniach spowodowanych Potopem szwedzkim porzucono stary folwark i w II połowie XVII w. założono nowe siedlisko, po przeciwnej stronie stawów i Stelmachówki. W 1661 r. starostwo tykocińskie zostało nadane Stefanowi Czarnieckiemu i przez jego córkę trafiło w ręce Branickich. W 1763 r. przy drodze ze starego folwarku do Kożuchowa zbudowano kamienną owczarnię, a w roku następnym kamienny spichlerz. Zapewne w tym czasie zbudowano też nowy dwór w starym dworzysku[7].
Dwór
Znajdują się tutaj pozostałości oficyny dawnego pałacu (zniszczonego w 1915 roku w czasie I wojny światowej), która w okresie międzywojennym pełniła funkcję dworu - rezydencji właścicieli[8]. Do oficyny dobudowano od frontu klasycystyczną kolumnadę z gankiem[7]. Przed II wojną światową właścicielem majątku był Aleksander Kalikst Adam Rostworowski, który odziedziczył go po swojej matce, Leonii z hr. Potockich. W 1920 roku wydzierżawił on te dobra Szczęsnemu Władysławowi Stępczyńskiemu. Po wojnie majątek przejął PGR, który miał we dworze swoją siedzibę. W latach 80. XX wieku podczas remontu dwór został rozebrany z powodu złego stanu technicznego, a na odbudowę zabrakło funduszy. Obecnie budynki popegeerowskie przejął prywatny właściciel.
Z dawnego majątku pozostało kilka okazałych nieużytkowanych zabudowań, oraz gruzowisko z rozebranego dworu ze stojącym wśród nich portalem wejściowym i betonowym obrysem fundamentów[9].
Zabytki
- park dworski, XVIII, nr rej.:575 z 10.02.1984 [10].
Zobacz też
- Stelmachowo
Przypisy
- ↑ Wieś Stelmachowo w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-10-28] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1207 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c d Stelmachowo - park pałacowy, www.ogrodowy.minigo.pl [dostęp 2019-07-19].
- ↑ Stelmachowo - park pałacowy, www.testowy.minigo.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-04].
- ↑ Tadeusz Chitruszko, Tadeuszowy: Stelmachowo, Tadeuszowy [dostęp 2016-04-26].
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2021-09-30.
Bibliografia
- Bończak-Kucharczyk Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Stelmachowie, Białystok 1978, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku
- Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 136, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku
Linki zewnętrzne
- Stelmachowo 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 325.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.50 N
- S: 52.17 N
- W: 21.45 E
- E: 24.10 E
Autor:
Mapa powiatu białostockiego, Polska
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor:
Mapa gminy Tykocin, Polska
Autor: Nexusdx, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Stelmachowo - park dworski (zabytek nr 575 z 10.02.1984)