Stepówka dwuwstęgowa

Stepówka dwuwstęgowa

Pterocles bicinctus[1]
Temminck, 1815
Samiec
Samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	stepówki
Rodzina	stepówki
Rodzaj	Pterocles
Gatunek	stepówka dwuwstęgowa
Podgatunki
P. b. ansorgei (Benson, 1947) P. b. bicinctus Temminck, 1815 P. b. multicolor Hartert, 1908
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Stepówka dwuwstęgowa^[3] (Pterocles bicinctus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny stepówek (Pteroclidae). Występuje w południowej części Afryki. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Coenraad Jacob Temminck w drugim tomie Histoire naturelle generale des pigeons et des gallinaces. Accompagne de planches anatomiques, wydanym w 1815. Holotyp pochodził z okolic Fish River w południowo-wschodniej Namibii. Temminck nadał nowemu gatunkowi nazwę Pterocles bicinctus^[4]. Dawniej gatunek bywał włączany do rodzaju Eremialector. Pokrewieństwo względem innych stepówek niepewne. Możliwe, że stepówka dwuwstęgowa tworzy klad ze stepówkami: czarnolicą (P. decoratus), czterowstęgową (P. quadricinctus), prążkowaną (P. lichtensteinii) i indyjską (P. indicus). Niegdyś dwie ostatnie stepówki były uznawane wraz z P. bicinctus za jeden gatunek^[5].

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia 3 podgatunki stepówki dwuwstęgowej^[6]. Opisano również podgatunek P. b. usheri^[5], który IOC uznaje za jeden z P. b. multicolor^[6]. Ptaki z nieuznawanych P. b. chobiensis (północna Namibia i północna Botswana) i P. b. elizabethae (zachodnia Namibia) należą do podgatunku nominatywnego^[5].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[6]:

• P. b. ansorgei (Benson, 1947) – południowo-zachodnia Angola^[5]
• P. b. bicinctus Temminck, 1815 – Namibia, Botswana, północno-zachodnia Południowa Afryka (północna Prowincja Przylądkowa Północna)^[5]
• P. b. multicolor Hartert, 1908 – południowa i wschodnia Zambia, południowe Malawi, zachodni i centralny Mozambik, północne Zimbabwe, wschodnia Botswana oraz północna i północno-wschodnia Południowa Afryka^[5]

Morfologia

Długość ciała wynosi około 25 cm; masa ciała samca blisko 215–250 g, samicy – 210–280 g^[5]. Tęczówka brązowa, obrączka oczna żółta. Dziób ma barwę żółtawą lub czerwonawą, ciemnieje na końcu. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca czoło białe, przepasane czarnym paskiem. Wierzch i tył głowy porastają pióra o głębokim, płowordzawym kolorze i pokryte czarnymi pasami, na karku występują już pióra płowooliwkowe. Kantarek wyróżnia się czarną barwą, pozostała część przodu głowy, broda i gardło są kremowopłowe, niższa część gardła – rdzawopłowa. Górna część piersi różowopłowa, od spodu obrzeżona pojedynczymi paskami, czarnym i białym. Brzuch białawy. Górna część grzbietu, barkówki i lotki III rzędu czarnobrązowe, pokryte jasnopłowymi paskami i biało zakończone. Dolną część grzbietu oraz kuper pokrywają pasy szarobrązowe i rdzawe, a pokrywy nadogonowe i sterówki są płowe z szarobrązowymi lub czarnobrązowym pasami. Lotki czarnobrązowe, lotki I rzędu wyróżniają białe końcówki. Pokrywy skrzydłowe mają barwę płowordzawą, są obrzeżone płowooliwkowo. Wszystkie sterówki poza środkową parą mają płowe zakończenia^[7]. U samicy wierzch i tył głowy są płowordzawe, a na bokach szyi i karku kolor ten przechodzi w jasnopłowy. Każdy z wymienionych obszarów pokrywają czarne paski. Przód głowy, broda i gardło kremowopłowe, niższa część gardła i górna część piersi różowopłowe, czarnobrązowo paskowane. Pozostała część spodu ciała brudnobiała z drobnymi, czarnymi pasami. Pokrywy podogonowe płowe z czarnobrązowym pasam. Grzbiet, barkówki, kuper, pokrywy nadogonowe i lotki III rzędu jasne, rdzawopłowe, z czarnobrązowymi pasami i białymi końcówkami. Sterówki ozdobione są płowymi i czarnymi pasami oraz jasnopłowymi końcówkami, przed ich końcem występuje czarny pasek o falistym kształcie. Lotki czarnobrązowe, pokrywy skrzydłowe jasne, różowopłowe, z ciemnobrązowymi pasami i białymi kropkami. Osobniki młodociane przypominają samice, jednak wyróżniają się mniejszą liczbą pasków, a większość ich piór ma płowe krawędzie. Obszar od brody do piersi jest jasny, różowopłowy, pozostała część spodu ciała brudnobiała z drobnymi, czarnm pasam, lotki I rzędu i pokrywy pierwszorzędowe czarnobrązowe^[7].

Podgatunki, wymiary

Przedstawiciele P. b. ansorgei są mniejsi i jaśniejsi niż ptaki podgatunku nominatywnego. Reprezentanci P. b. multicolor różnią się rozmiarami (maleją na wschód), a ich ubarwienie jest bardziej rdzawe i o większej intensywności barw niż w przypadku ptaków podgatunku P. b. bicinctus. Wymiary dla ptaków podgatunku nominatywnego (liczba nieokreślona): długość skrzydła samca 172–187 mm, samicy – 171–185 mm; długość ogona samca 73,5–86,5 mm, samicy – 76–82,5 mm; długość skoku 22–26,5 mm u samca, 22–26 mm u samicy^[7]. Ernst Hartert nie podał żadnych wymiarów dla P. b. multicolor^[8]. Według C. W. Bensona u samców P. b. ansorgei długość skrzydła wynosi 157–168 mm, u samic – 158–165 mm. U holotypu tego podgatunku (dorosłego samca) długość skrzydła wynosiła 164 mm, dzioba od nasady – 20 mm, ogona – 77 mm, skoku – 25 mm^[9].

Ekologia i zachowanie

Stepówki dwuwstęgowe preferują luźno zadrzewione sawanny, zadrzewienia zdominowane przez Colophospermum mopane, cierniste zarośla i podobne obszary ze stałym dostępem do wody. Wolą obszary o kamienistym podłożu. Niekiedy spotykane na obrzeżach pustyń i w zaroślach Brachystegia, gdzie prawdopodobnie pojawiają się tylko przelotem. Osiadłe, możliwe jednak, że podejmują wędrówki celem znalezienia wody podczas pory suchej. Żywią się różnorodnymi nasionami traw i roślin zielnych, także introdukowanej Bidens bidentata. Aktywne są wcześnie rano i wieczorem, w ciągu dnia pozostają nieaktywne, często skupiając się w grupie w cieniu. Ptaki badane w Namibii odwiedzały wodopoje na średnio 28 minut, zwykle tuż po wzejściu słońca; rzadziej nocą lub krótko przed wschodem. Nocą ptaki te odpoczywają grupowo, ciasno do siebie przylegając^[7].

Lęgi

Samica, Prowincja Przylądkowa Północna

W Angoli okres lęgowy trwa od czerwca do października, w Zambii od kwietnia do sierpnia, w Namibii w maju i październiku, w Botswanie od maja do sierpnia, a w Transwalu i Zimbabwe od kwietnia do października^[7]. Gniazdo stanowi dołek wydrapany w ziemi na płaskim lub pagórkowatym terenie, ulokowany między luźnymi trawami lub pod krzewem albo drzewem, niekiedy skąpo wyściełany. W zniesieniu od 2 do 4 jaj (zwykle 3, u ptaków badanych w Namibii średnia wyniosła 2,6). Skorupka jest różowopłowa, pokryta łupkowofioletowymi lub czerwonobrązowymi wzorkami. Inkubacja trwa 23–24 dni, jednak pewna samica w niewoli wysiadywała niezapłodnione jajo przez 33 dni. Wysiadują oba ptaki z pary, samiec nocą i wcześnie rano, samica późnym rankiem i po południu (badane w niewoli samice wysiadywały nocą). Inkubacja rozpoczyna się wraz ze złożeniem ostatniego jaja. Młodymi zajmują się oba ptaki z pary, jednak jedynie samiec przynosi wodę. Młode są w pełni opierzone po około 4 tygodniach (w niewoli wynik wynosił 33 dni), uzyskują zdolność lotu jeszcze zanim osiągną rozmiar dorosłego ptaka^[7].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje stepówkę dwuwstęgową za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako zazwyczaj pospolity i szeroko rozpowszechniony. BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy ze względu na niszczenie środowiska^[10].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).