Stepan Wenhrynowycz

Stepan Omelan Wenhrynowycz
Степан Омелян Венгринович
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia7 kwietnia 1897
Chyrzynka
Data i miejsce śmierci19 czerwca 1954
Dżonka
Wyznaniekatolicyzm
Kościółgreckokatolicki
Diakonat9 października 1921
Prezbiterat16 października 1921

Stepan Omelan Wenhrynowycz, ukr. Степан Омелян Βенгринович, pol. Stefan Emilian Wenhrynowicz (ur. 7 kwietnia 1897 w Chyrzynce, zm. 19 czerwca 1954 w Dżonce, ZSRR) – duchowny greckokatolicki, ukraiński działacz społeczny w Sanoku.

Życiorys

Syn greckokatolickiego duchownego ks. Włodzimierza Wenhrynowycza i Sofii z domu Szafrańskiej. Uczył się w gimnazjum w Przemyślu oraz w Wiedniu. W 1915 wstąpił do Greckokatolickiego Seminarium Duchownego we Lwowie, lecz przerwał naukę w 1918. Służył w UHA, po zakończeniu działań wojennych krótko internowany przez władze polskie. Po zwolnieniu powrócił do nauki w seminarium (w Przemyślu). W latach 1920-1921 nauczyciel w gimnazjum w Drohobyczu. Wyświęcony na diakona 9 października 1921, zaś na kapłana 16 października 1921 przez bp. Jozafata Kocyłowskiego. Żonaty z Zofią Marią z d. Pańkowska, z którą miał dwóch synów: Oriona-Stanymira i Tyrsusa-Wsewołoda.

Po święceniach katecheta i nauczyciel w gimnazjum w Drohobyczu (1921-1927), a następnie katecheta w Sanoku (1927-1946); w tamtejszych szkołach: Prywatnym Koedukacyjnym Gimnazjum Kupieckim Związku Nauczycielstwa Polskiego[1] w Miejskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim[2][3], od 16 stycznia 1933 do 1 kwietnia 1933 w Państwowym Gimnazjum Męskim[4][5], także w roku szkolnym 1934/1935[6].

Aktywny działacz społeczny oraz jeden z animatorów ukraińskiego życia narodowego. M.in. jeden ze współzałożycieli Muzeum Łemkiwszczyna w Sanoku (w latach 1928-1939 zastępca dyrektora); współpracował razem z etnograf i Iryną Dobrianską, artystą i dyrektorem muzeum Leonem Getzem. Członek kierownictwa towarzystwa „Narodnyj dim” w Sanoku (później jego przewodniczący), członek towarzystwa „Ridna Szkoła”. W latach 30. kierował czytelnią organizacji „Proswita” w Sanoku[7]. Przed 1939 pracował w Szkole Handlowej w Sanoku[8].

Od czerwca 1942 członek konsystorza Apostolskiej Administracji Łemkowszczyny, od 1943 r. sędzia prosynodalny, od 20 marca 1945 członek kapituły AAŁ. W czasie II wojny światowej włączył się w prace Ukraińskiej Rady Narodowej w Sanoku. Organizator inspektor ds. szkół ukraińskich w powiecie sanockim. Aresztowany przez gestapo 14 września 1941, do połowy października 1941 przetrzymywany był w areszcie śledczym w Sanoku. Jako jeden z wielu zgłosił swój akces jako kapelan do 14 Dywizji Grenadierów SS[9].

W styczniu 1946 wysiedlony do Sambora w Ukraińskiej SRR. Odmówił przejścia do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W latach 1946-1950 pracował jako stróż w muzeum w Samborze, równocześnie pełnił posługę jako kapłan podziemnego Kościoła greckokatolickiego. Aresztowany 27 marca 1950 i wkrótce potem skazany na zesłanie. Deportowany do miejscowości Dżonka w Kraju Chabarowskim. Pracował jako cieśla i był podziemnym duszpasterzem zesłańców grekokatolików. Zmarł na atak serca, pochowany został w Dżonce. W 1955 decyzja o zesłaniu rodziny Wenhrynowyczów została uchylona, gdyż „podjęto ją bez jakichkolwiek dowodów”.

W 1989 opublikowano pamiętniki ks. Wenhrynowycza Добровільно (Dobrowolnie)[10].

Przypisy

  1. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 573.
  2. ↑ Maria Tarnawska. Z dziejów Miejskiego Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Sanoku w latach 1923-1934. „Rocznik Sanocki”. VII, s. 190, 1995. 
  3. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 575.
  4. ↑ XLVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1932/33. Sanok: 1933, s. 3.
  5. ↑ XLVII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1933/34. Sanok: 1934, s. 3, 6.
  6. ↑ XLVIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1934/1935. Sanok: 1935, s. 3.
  7. ↑ Franc Kokowski: Schidnimy meżamy Łemkiwszczyny. Lwów: Biblioteka Łemkiwszczyny, 1937, s. 12.
  8. ↑ Grono pedagogiczne w okresie 1925-1939. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 310. ISBN 83-903469-0-7.
  9. ↑ " Popierali oni najpierw struktury organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), następnie Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) czy tworzone u boku armii niemieckiej oddziały SS „Galizien" (np. ks. Wasyl Łaba, ks. Stepan Wenhrynowycz). " Mariusz Ryńca. Administracja Apostolska Łemkowszczyzny w latach 1945-1947, 2001; " Za to warunkowy akces na kapelana dywizji - o ile zgodzi się administrator apostolski - złożył ks. Stefan Wenhrynowycz z Sanoka" Polska-Ukraina, 1000 lat sąsiedztwa - Tom 3 s. 235
  10. ↑ Степан Венгринович: Добровільно. Спогади. Мельбурн: 1989.

Bibliografia

  • Krzysztof Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Łemkowszczyzny w latach 1939-1947, [w:] Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3, Przemyśl 1996, s. 235.
  • Tygodnik Sanocki z 10 marca 2006.
  • Прах Богдан, Духовенство Перемиської єпархії та Апостольської адміністрації Лемківщини, т. 1, Лвів 2015, s. 215-217.
  • Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.

Media użyte na tej stronie