Stiefan Wonifatiew

Sawwacjusz
Stiefan Wonifatiew
Hieromnich
Kraj działaniaRosja
Data urodzenia1590
Data śmierci11 listopada 1656
Wyznanieprawosławie
KościółRosyjski Kościół Prawosławny
Śluby zakonne1655
Diakonatprzed 1637
Prezbiteratprzed 1645

Stiefan Wonifatiew[a], w życiu mniszym Sawwacjusz (zm. 11 listopada 1656 w Świętojezierskim Wałdajskim Monasterze Iwerskiej Ikony Matki Bożej) – rosyjski duchowny prawosławny, jeden z przywódców ruchu na rzecz moralnej i liturgicznej reformy Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego działającego w pierwszych latach rządów cara Aleksego I Romanowa, tzw. grupy krzewicieli dawnej pobożności[1].

Był synem duchownego prawosławnego. W 1637 wzmiankowany jako diakon służący w soborze Zwiastowania na Kremlu moskiewskim, w 1645 otrzymał z rąk patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Józefa godność protopopa[2], co oznaczało również objęcie obowiązków spowiednika rodziny carskiej[3]. W 1651 nagrodzony mitrą[2]. Wzorowy sposób życia duchownego oraz jego dobra znajomość teologii sprawiły, że cieszył się on znacznym autorytetem, także u młodego cara Aleksego Romanowa, którego był wychowawcą. Po objęciu tronu przez Aleksego Wonifatiew stał się jednym z ideologów grupy krzewicieli dawnej pobożności - grupy duchownych i świeckich opowiadających się za odnowa życia religijnego mieszkańców Moskwy, walka o rzeczywistą realizację etyki prawosławnej w życiu codziennym oraz przeciwstawienie się upadkowi obyczajów wśród duchowieństwa. Obok Wonifatiewa przywódcami grupy byli bojar Fiodor Rtiszczew i protopop Joann Nieronow[4]. Z grupą tą związany był również archimandryta Monasteru Nowospasskiego, a następnie metropolita nowogrodzki i patriarcha moskiewski Nikon[4]. W intencji reformatorów jedynie odnowiony Rosyjski Kościół Prawosławny byłby godny miana Trzeciego Rzymu i światowego centrum prawdziwego chrześcijaństwa[5]. Dzięki autorytetowi krzewicieli na dworze carskim dzięki ich działalności nastąpiło w dużej mierze moralne odrodzenie rosyjskiego duchowieństwa[6]. Grupa Wonifatiewa przyczyniła się do upowszechnienia zwyczaju głoszenia kazań oraz zwalczania mnogogłasija, tj. równoczesnego wykonywania kilku fragmentów Świętej Liturgii. Wonifatiew wszedł w konflikt z patriarchą moskiewskim Józefem, który sprzeciwiał się głoszonej przez protopopa konieczności radykalnych reform, zgadzając się co najwyżej na pomniejsze, starannie przygotowane i wolno wprowadzane zmiany[7].

Według większości historyków rosyjskich Wonifatiew został wysunięty jako kandydat na urząd patriarchy moskiewskiego i całej Rusi po śmierci Józefa, jednak odmówił ubiegania się o ten urząd i sam zasugerował powierzenie go metropolicie nowogrodzkiemu Nikonowi[8]. W kolejnych latach ich wizje Kościoła znacznie się rozeszły; Wonifatiew nie poparł głównych założeń reformy liturgicznej Nikona[6]. Nie wszedł jednak z patriarchą w otwarty konflikt, starając się pogodzić go z tymi liderami krzewicieli dawnej pobożności, którzy poparli staroobrzędowców[2].

W 1653 Wonifatiew założył w Moskwie pustelnię św. św. Zosimy i Sawwacjusza Sołowieckich, przeniesioną następnie do wsi Faustowo. W 1655 za przekazane przez cara środki wzniósł w Moskwie monaster Opieki Matki Bożej, gdzie złożył wieczyste śluby mnisze z imieniem Sawwacjusz, na cześć św. Sawwacjusza Sołowieckiego[2]. Zmarł w Świętojezierskim Wałdajskim Monasterze Iwerskiej Ikony Matki Bożej, został pochowany w Moskwie[2].

Uwagi

  1. ↑ Rosyjski zapis tego nazwiska brzmiał Стефан Вонифатьев, zatem dokładna transliteracja brzmiałaby Wonifatjew. Historycy stosują jednak formę Wonifatiew, por. Riasanovsky N. V., Steinberg M. D.: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 205. ISBN 978-83-233-2615-1.

Przypisy

  1. ↑ Billington J. H.: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 115. ISBN 978-83-233-2319-8.
  2. ↑ a b c d e ВОНИФАТЬЕВ
  3. ↑ W. Iwanow, The Moscow Kremlin, Moskwa, Płanieta, 1981
  4. ↑ a b Sergiej Łobaczew: Patriarch Nikon. Petersburg: Isskustwo SPB, 2003, s. 71–77. ISBN 5-210-01561-0.
  5. ↑ D. Shubin: A History of Russian Christianity. T. II. Algora Publishing, 2005, s. 75-77. ISBN 978-0-87586-346-7.
  6. ↑ a b Riasanovsky N. V., Steinberg M. D.: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 205-206. ISBN 978-83-233-2615-1.
  7. ↑ D. Shubin: A History of Russian Christianity. T. II. Algora Publishing, 2005, s. 79. ISBN 978-0-87586-346-7.
  8. ↑ Sergiej Łobaczew: Patriarch Nikon. Petersburg: Isskustwo SPB, 2003, s. 100–101. ISBN 5-210-01561-0.