Stojeszyn Pierwszy

Stojeszyn Pierwszy

wieś
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	janowski
Gmina	Modliborzyce
Liczba ludności (2011)	386[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	23-310
Tablice rejestracyjne	LJA
SIMC	0799871
Położenie na mapie gminy Modliborzyce Stojeszyn Pierwszy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stojeszyn Pierwszy
Położenie na mapie województwa lubelskiego Stojeszyn Pierwszy
Położenie na mapie powiatu janowskiego Stojeszyn Pierwszy
50°45′34″N 22°16′37″E/50,759444 22,276944

Stojeszyn Pierwszy – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Modliborzyce.

Krótki opis

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 386 mieszkańców^[1] i była ósmą co do wielkości miejscowością gminy Modliborzyce. W Stojeszynie zachowały się pozostałości zespołu dworsko-parkowego z XIX wieku w postaci: bramy wjazdowej, budynku czworaku dworskiego oraz cennego starodrzewia z zabytkowymi alejami^[2]. Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do parafii Miłosierdzia Bożego w Brzezinach^[3].

Historia

Osadnictwo w rejonie Stojeszyna występowało we wczesnym średniowieczu^[2]. Choć najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z okresu wpływów rzymskich (30 r. n.e. – 500 r. n.e.) – wtedy istniała osada zamieszkana przez ludność rolniczą^[2]. Przypuszczalnie rozbudowę (lub nową lokacje) zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu, który kierując się względami militarno-gospodarczymi nadał te tereny przedstawicielowi drobnej szlachty, rodem prawdopodobnie z Mazowsza, skąd także pochodziła przynajmniej część osadników. Pierwsza wzmianka o Stojeszynie pochodzi dopiero z 1409 roku, kiedy dziedzicem był niejaki Florian. Kolejnymi dziedzicami byli: Chwalisław z Blimowa^[2] i Jaśko^[2] (1414 r.), Małgorzata ze Stojeszyna^[2] (1420 r.), szlachcic Jaśko ze Stojeszyna^[2] (1427 r.) oraz Mikołaj ze Stojeszyna^[2] (1429 r.). W 1445 roku sąd polubowny przyznał dziesięcinę snopową ze Stojeszyna plebanowi w Potoka. Następnym znanym właścicielem był Stanisław ze Stojeszyna^[2] który w 1466 roku zapisał żonie Dorocie 50 grzywien posagu i tyle samo wiana. Według rejestru poborowego powiatu urzędowskiego z 1531 roku wieś miała 3 i 1/2 łana ziemi ornej oraz 1 młyn^[2]. W 1529 roku dziesięcina snopowa z całej wsi była oddawana przez miejscowych kmieci plebanowi w Potoku. Pod koniec XVI w. (w latach 1550-1598) istniał w Stojeszynie zbór kalwiński o którym brak jest jakichkolwiek informacji po 1598 roku. Wieś na początku wieku XVII należała do rodziny Stojeńskich, między innymi do Michała ze Stojeszyna – Stojeńskiego (1692). W 1692 roku nieznany szlachcic zapisał w testamencie 500 złotych polskich na naprawę kościoła w Modliborzycach. W 1626 roku wieś dzieliła się na cztery części. W 1697 roku przechodzące wojska najechały dwór grabiąc inwentarz żywy. W 1740 roku pewne szkody wyrządził oddział dragonów. W 1767 roku właścicielami byli Ignacy Stoiński, wojskowy z urzędowa, a następnie Bystrzonowski^[2] (chorąży parnawski). W II połowie XVIII wieku właścicielem polowy Stojeszyna był Franciszek Ksawery Stoiński. Na jego posesji był dworek wraz zabudowaniami gospodarczymi. Wieś była dobrze zagospodarowana – funkcjonował młyn, były stawy rybne, karczma, dwór rozwijał hodowle owiec i krów, chłopi posiadali barcie pszczele. Na Sannie znajdował się most o długości 30 łokci warszawskich. Z tytułu utrzymania mostu państwo pozwoliło pobierać opłaty za przejazd tzw. mostowe^[4]. Pod koniec XVIII wieku dzierżawca dopuścił się wielu krzywd na poddanych (pobicia, windowanie powinności), wskutek czego sześciu chłopów zbiegło wraz z rodzinami. Jednym z ważniejszych szlaków drożnych był trakt wrocławski (Śląski) idący od Radzięcina przez Stojeszyn do Zawichostu, a następnie na Śląsk. Stojeszyn po III rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 roku znalazł się w zaborze austriackim. Stan ten nie trwał długo, gdyż w 1809 r. po wojnie polsko-austriackiej wszedł w skład Księstwa Warszawskiego, którego ziemie zostały zajęte przez wojska rosyjskie w 1813 roku. W 1811 roku właścicielem Stojeszyna był Hipolit Sierakowski^[2], komornik lubelski. Stojeszyn znajdujący się w zaborze rosyjskim w 1827 roku liczył 341 mieszkańców i 63 domy. Kolejnym właścicielem w 1828 roku był Jan Neupomucen Łępiski^[2], komisarz Wydziału Administracyjnego i Oświecenia Województwa Lubelskiego. W 1887 roku dobra stojeszyńskie składały się z folwarku Stojeszyn i Felinów liczących 6450 mórg ogólnej przestrzeni. Folwark w Stojeszynie liczył 3657 mórg lasu, 1107 mórg nieużytków, 529 mórg gruntów ornych i ogrodów, 112 mórg łąk, 26 mórg pastwisk i 30 mórg w odpadkach. W XIX wieku w Stojeszynie znajdował się młyn wodny, browar, tartak, piec wapienny i smolarnia. W XIX wieku właścicielem Stojeszyna stał się Jan Łempicki. W wyniku reformy z 1864 roku uwłaszczeniu uległo 3 gospodarzy. W 1893 roku od Łempickich folwark stojeszyński kupili Gierliczowie. Najpierw posiadaczem był Jan Gierlicz, a później jego syn Aleksander.

W czasie I wojny światowej rozwój Stojeszyna został zahamowany. Zakończenie działań wojennych w 1918 roku otworzyło nowy etap w dziejach miejscowości. Nastąpił wzrost liczby ludności. Według danych z 1921 roku miejscowość liczyła 126 domów i 933 osób^[5] Natomiast w 1933 roku folwark stojeszyński Aleksandra Gierlicza liczył już 1246 mieszkańców i miał powierzchnię 2346 ha. W okresie międzywojennym powstała szkoła powszechna, której kierownikiem był Stefan Chrzanowski.

Podczas II wojny światowej Stojeszyn najpierw 15 września 1939 roku został przez Niemców zbombardowany, a następnie w marcu 1943 roku spacyfikowany^[6]. W tym samym roku oddział Gwardii Ludowej stoczył na moście potyczkę z niemiecką żandarmerią.

U progu reformy PKWN folwark nadal pozostawał w rękach Gierliczów i liczył 1531 ha (w tym 250 ha wód i 984 ha lasu). Pod koniec 1944 roku doszło do jego parcelacji. Nabywcami gruntów byli głównie mieszkańcy Stojeszyna i Brzezin. Po 1945 r. rozebrano dworek modrzewiowy wzniesiony przez rodzinę Łępickich. W 1956 roku powstała ochotnicza straż pożarna, a w 1964 roku zbudowano szkołę. W 1984 roku erygowana została parafia Miłosierdzia Bożego w Brzezinach. W 1996 roku wieś zamieszkiwało 841 mieszkańców. W obu wsiach (odrębne sołectwa – Stojeszyn Pierwszy i Stojeszyn Drugi) były 304 gospodarstwa.

Filia Gminnej Biblioteki

Budynek OSP w Stojeszynie Pierwszym

Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Stojeszynie Pierwszym została założona 16 stycznia 1964 roku z inicjatywy Franciszka Tutki i Tadeusza Nowogrodzkiego. Kolejnymi jej siedzibami były^[7]:

• Szkoła Podstawowa w Stojeszynie I (1964–1966)
• Budynek prywatny Jana Bosego (1966–1970)
• Gromadzki Ośrodek Kultury w Stojeszynie I (1970–1975)
• Wiejski Dom Kultury w Stojeszynie I (1975–1989)
• Dom Strażaka (1989–2004)
• Budynek remizy OSP w Stojeszynie I Od 7 stycznia 2005 roku.

Od początku powstania filię prowadzili^[7]:

• Danuta Mazur (1964–1983)
• Ewa Kamińska-Rząd (1983)
• Wanda Trójczak (1984-1989)
• Alfreda Gierłach (od 1989)

Zobacz też

• Stojeszyn Drugi
• Stojeszyn-Kolonia

Przypisy

Bibliografia

• Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego – Zenon Baranowski; Stalowa Wola 2001, ISBN 83-87840-53-X.
• ArturA. Bata ArturA., HannaH. Lawera HannaH., Gmina Modliborzyce, Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2005, ISBN 83-7450-018-2, OCLC 750023945 .
• Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprac. W. Sakławski, Lublin 1974.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, tom IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924.
• Górny B.: Monografia powiatu janowskiego, Janów Lubelski 1934, s. 53.
• Rząd Gubernialny Lubelski, Spisy, sygn.: 32, 142.
• Sochacka A.: Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu,Lublin 1987, s. 107, 196.
• Szymanek W.: Z dziejów Kraśnika i okolic w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939-1944, Kraśnik 1990, s. 33, 108.
• Naumiuk J.: Z dziejów GL i AL w powiecie kraśnickim, w: Z dziejów powiatu kraśnickiego, Lublin 1964, s. 256.
• Sochacka A.: Drobna szlachta w województwie lubelskim w średniowieczu, Rocznik Lubelski 1983/1984, s. 49, 58-59.
• Kuraś S.: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983, s. 222.
• Księgi Grodzkie Lubelskie, Relacje, sygn.: 166, 172v; 173, 449; 275, 542-543v; 456, 87-91.
• Księgi Ziemskie Lubelskie, Relacje, sygn.: 2(austr.), 495-498v.
• Komisarz do spraw włościańskich powiatu Janów, sygn.: 432; 480, 13, 36a.
• Księga Miejska Lublina, sygn.: 266, 32v.
• Starostwo Powiatowe Kraśnickie, sygn.: 546, 547.
• Kossowski A.: Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI-XVII wieku, Lublin 1933, s. 96, 156.

Linki zewnętrzne

• Położenie wsi w serwisie Geoportal.