Stolnik

Stolnik (łac. dapifer) – w Polsce do XIII w. urzędnik sprawujący pieczę nad stołem panującego. Do jego obowiązków należało nakrycie stołu do uczty, a w czasie jej trwania kierowanie podawaniem potraw. W okresie rozbicia dzielnicowego stolnik miał zastępcę podstolego. W XIV–XVI w. honorowy urząd ziemski. W Koronie i na Litwie istniały urzędy stolnika wielkiego, m.in. późniejszy król Stanisław August Poniatowski był w latach 1755–1764 stolnikiem wielkim litewskim.

Jedna z postaci epopei Adama Mickiewicza Pan Tadeusz nosi miano Stolnika. Był on właścicielem zamku Horeszków. Został zabity przez Jacka Soplicę, ojca Tadeusza.

Stolnik jest także jedną z postaci wymienionych w operze Straszny dwór z librettem Jana Chęcińskiego i muzyką Stanisława Moniuszki. Był on ojcem dwóch młodych rycerzy, głównych męskich bohaterów dzieła, Zbigniewa i Stefana. Jego przyjaciel, Miecznik z Kalinowa, określił go jako zucha podobnego lwiej naturze, który nie lękając się niczego, śród boju łatwo radził sobie z przeciwnikami i nawet czart nie był mu straszny[1].

Tradycyjnie dzieciom stolnika przysługiwały tytuły odojcowskie. Dla synów był to stolnikowic[2] lub stolnikowicz[3], a dla córek stolnikówna[4] lub stolniczanka[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 1. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM), 2008, s. 977–981. ISBN 978-83-224-0901-5.
  2. ↑ Kasper Niesiecki. Herby y familie rycerskie: tak w Koronie jako y Wielkim Xięstwie Litewskim zebrane. D – K, Tom 2. 1738, s. 381.
  3. ↑ Stolnikowicz – Słownik języka polskiego PWN.
  4. ↑ J. Bartoszewicz. Kościoły warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym. Michalineum, 1855, s. 308.
  5. ↑ W. Lubaś. Osobliwości językowe poezji Ignacego Krasickiego. Instytut Języka Polskiego PAN, 1992, s. 8.