Stomatodynia

Stomatodynia – zaburzenie czynnościowe, które charakteryzuje się pieczeniem, paleniem, kluciem, drętwieniem różnych okolic jamy ustnej, często połączone z zaburzeniami smaku i wydzielania śliny. Wyżej wymienione dolegliwości mogą dotyczyć tylko języka (jego końca, brzegów, rzadko grzbietu), wówczas określa się je nazwą glossodynia[1].

Wyróżniamy stomatodynię

  • samoistną - przyczyny nieznane
  • wtórną, objawową - przyczyny miejscowe lub ogólnoustrojowe[2].

Przyczyny miejscowe pieczenia błony śluzowej:

  • obecność prądów elektrogalwanicznych w jamie ustnej związanych z obecnością różnoimiennych metali (wypełnienia, korony)
  • zły stan higieny jamy ustnej
  • brak sanacji jamy ustnej
  • drażnienie błony śluzowej przez uzupełnienia protetyczne o podłożu mechanicznym, chemicznym i alergicznym
  • pewne pokarmy np. fistaszki[3].
  • wpływ niektórych leków stosowanych miejscowo
  • Zespół Costena

Utrata zębów i brak uzupełnień protetycznych oraz źle wykonane lub zbyt stare uzupełnienia protetyczne, głównie ruchome mogą spowodować obniżenie wysokości zwarciowo-zgryzowej i w konsekwencji zmiany w stawach skroniowo-żuchwowych, drażnienie nerwu skroniowo-żuchwowego przenoszącego oraz pośrednio nerwu językowego. W efekcie pojawiają się wyżej wymienione dolegliwości[3].

Przyczyny ogólnoustrojowe :

  • zaburzenia neurowegetatywne i psychogenne, stany depresyjne, lękowe, stres
  • niedokrwistość niedobarwliwa
  • niedokrwistość złośliwa Addisona-Biermera związana z niedoborem witaminy B12
  • infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze
  • czynniki alergiczne - pokarmowe i lekowe
  • choroby przewodu pokarmowego głównie związane z zaburzeniami wchłaniania witamin z grupy B
  • Zespół Plummera-Vinsona, charakteryzujący się dużym niedoborem żelaza w organizmie, trudnościami z połykaniem pokarmów i bólem języka.
  • choroby przebiegające z niedoborem śliny jak cukrzyca, choroba Mikulicza, zespół Sjögrena
  • niedobór witamin z grupy B, witaminy PP(B3, niacyna), kwasu foliowego
  • kancerofobia
  • zaburzenia hormonalne związane z menopauzą, nadczynność tarczycy[4].
  • wiek - u osób starszych występują zmiany zanikowe i zwyrodnieniowe błony śluzowej, co w połączeniu ze zmianami miażdżycowymi w naczyniach krwionośnych prowadzi do gorszego ukrwienia tkanek i suchości błony śluzowej[4].

Mimo dokuczliwych objawów subiektywnych u wielu pacjentów badaniem klinicznym stwierdza się tylko niewielkie zmiany wewnątrzustne. Błona śluzowa jest najczęściej bladoróżowa, zanikowa, podsychająca. Język wygładzony, brodawki języka przeważnie niezmienione. Ból występujący w stomatodynii najczęściej jest samoistny o różnym nasileniu. Obserwuje się trzy typy stomatodynii

  • rano brak objawów
  • stałe dolegliwości przez cały dzień
  • dolegliwości przez cały dzień z przerwami[1].

W niektórych postaciach stomatodynii, które mają określoną przyczynę, obraz kliniczny jest wyraźny i charakterystyczny.

  • W niedoborze witamin z grupy B język pozbawiony brodawek nitkowatych i grzybowatych jest wygładzony, żywoczerwony i obrzęknięty, a na jego brzegach obserwujemy ślady odciśniętych zębów.
  • W pelagrze, która jest chorobą z niedoboru witaminy PP występuje przekrwienie błony śluzowej jamy ustnej, język pokrywa się ciemnym nalotem, którego trudno usunąć z powierzchni lub odwrotnie, jest gładki i błyszczący.
  • W niedokrwistości Addisona - Biermera język jest czerwony, występuje objaw Arndta - przy wysunięciu języka na jego powierzchni powstają przemijające smugi.
  • W ostrej, zanikowej postaci grzybicy (kandydozy), która występuje czasem po antybiotykoterapii z powodu innych schorzeń ogólnych również ma charakterystyczny obraz. Obserwuje się intensywnie czerwone zabarwienie śluzówki jamy ustnej, zmiany zanikowe brodawek języka dają obraz wygładzonego języka. Z powodu suchości czasem widać pęknięcia i nadżerki błony śluzowej. Pacjent zgłasza objawy pieczenia języka i innych obszarów wewnątrz jamy ustnej i dużą wrażliwość na pokarmy kwaśne i ostre[5].

Leczenie stomatodynii jest trudne i najczęściej wymaga współpracy wielu specjalistów. Konieczne jest usunięcie przyczyn miejscowych, pełna sanacja jamy ustnej, przeprowadzenie dokładnego wywiadu i wykonanie badań pomocniczych w celu wykluczenia chorób ogólnych. Dla złagodzenia objawów stosuje się płukanki ziołowe o działaniu powlekającym i nawilżającym, używa środków wzmagających wydzielanie śliny, a w przypadku grzybicy poantybiotykowej leki przeciwgrzybicze[6].

Przypisy

  1. ↑ a b Knychalska-Karwan 2009 ↓, s. 191.
  2. ↑ Smosarska 1980 ↓, s. 164.
  3. ↑ a b Knychalska-Karwan 2009 ↓, s. 192.
  4. ↑ a b Smosarska 1980 ↓.
  5. ↑ Knychalska-Karwan 2009 ↓, s. 127.
  6. ↑ Knychalska-Karwan 2009 ↓, s. 193.

Bibliografia

  •  Zofia Knychalska-Karwan:  Fizjologia i patologia błony śluzowej jamy ustnej. Czelej Sp.zo.o., 2009. ISBN 978-83-7563-045-9.
  •  Halina Smosarska:  Choroby błony śluzowej jamy ustnej. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1980. ISBN 83-200-0340-7.