Stomil-Poznań

Stomil-Poznań
Ilustracja
Widok zakładu od strony Warty
Państwo

 Polska

Adres

ul. Starołęcka 18
61-361 Poznań[1]

Data założenia

1928

Forma prawna

spółka akcyjna

Prezes

p.o. Cezary Andrzej Krasodomski[2]

Przewodniczący rady nadzorczej

Joanna Bryx-Ogrodnik[2]

Udziałowcy

Polska Grupa Zbrojeniowa

Nr KRS

0000116560

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

18 946 000 PLN

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Stomil”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Stomil”
Ziemia52°22′28,121″N 16°56′11,735″E/52,374478 16,936593
Strona internetowa
Budynek biurowy przy ul. Starołęckiej
Władysław Boruczkowski i pierwsza powojenna opona Stomilu (30 kwietnia 1945)
Prasa formująca opony w zakładzie

Stomil-Poznań SA – zakład oponiarski zlokalizowany w Poznaniu, o najdłuższej tradycji w Polsce, założony w 1928.

Poznańska spółka akcyjna należy do Polskiej Grupy Zbrojeniowej SA.

Historia

Przedsiębiorstwo powstało w 1928 z inicjatywy inż. Pawła Nestrypka[3], który przejął firmę „Pneumatyk”[a][4] wraz z parkiem maszyn[3]. Produkcję rozpoczęto przy ulicy Starołęckiej, na terenie, na którym wcześniej działała Fabryka Marmolady Reutera (jeszcze wcześniej cegielnia Perkiewicza)[3]. Od początku lat 30 XX wieku produkowano opony rowerowe i samochodowe, a od 1934 również opony motocyklowe. W latach 30 XX wieku Stomil nawiązał współpracę z amerykańską firmą General Tire, a jej prezes William O’Neil przybył na rozmowy handlowe do Polski; zakład zatrudnił 3 amerykańskich inżynierów i produkował opony na licencji „General”[5][6].

O jakości wyrobów fabryki wypowiedział się podróżnik Kazimierz Nowak[b], który podczas przemierzania Afryki rowerem korzystał z opon Stomilu[7]:

No! – niedziw zresztą, że rower wypowiedział usługi. Tyle lat! Tyle dziesiątek tysięcy kilometrów drogi przebył! Zdolne do użytku pozostały tylko polskie opony „Stomil”; założyłem w Kapsztadzie, a nie wykazują ani śladu zużycia mimo bardzo trudnej, ponad 1000 mil podróży.

Kazimierz Nowak, „Polnische Republik w Afryce” w: Ilustracja Polska 16.12.1934 s. 7

Krótko przed wybuchem II wojny światowej, opony Stomilu stosowało 2/3 kierowców i 1/3 rowerzystów[8]; otwarto też filię firmy w Dębicy. W 1939 saperzy z jednostki przy ul. Rolnej wybudowali most drewniany na Warcie łączący Stomil z fabryką mydła „Tukan”. Został on spalony około 4–5 września 1939; w tym samym czasie wysadzono most kolejowy na Starołęce[9]. Wcześniej załogę wraz z maszynami i produktami ewakuowano w kierunku Warszawy i Dębicy[10]. Podczas niemieckiej okupacji firma działała pod kierownictwem Continental Gummiwerke AG Hannower[8]. Do pracy zatrudniono robotników przymusowych. W sierpniu 1941 Gestapo aresztowało 60 z nich, 48 zginęło w obozach koncentracyjnych[11]. Po wojnie, 20 lutego 1965, odsłonięto tablicę ku czci zamęczonych w czasie okupacji pracowników, a historię zakładu miała przypominać Izba Pamiątek[12][13].

Pierwszą powojenną oponę wyprodukowano 30 kwietnia 1945[c] i prezentowano, przybraną biało-czerwonymi szarfami, podczas pierwszomajowego święta[14][10]. Była to opona do samochodu ciężarowego o wymiarach 700x20 z napisem Polska opona Stomil[15]. Rozpoczęta została odbudowa prawie całkowicie zniszczonej fabryki[10]. W 1949 zakład upaństwowiono mimo wielu wniosków właściciela, Miasta Poznań, by tego nie robić z uwagi na duże znaczenie Stomilu dla budżetu miasta[d][16]. Przedsiębiorstwo sukcesywnie rozbudowywano i unowocześniano: w 1956 rozpoczęła się budowa budynku biurowego, w 1961 przyłączono Fabrykę Regeneratów w Bolechowie, w 1959 utworzono Centralne Laboratorium Oponiarskie[17], w 1968 zastosowano komputer jako narzędzie przetwarzania danych (jako pierwszy zakład w branży), w 1984 w Karolinie rozpoczęto pracę w ośrodku badania opon lotniczych[8].

3 kwietnia 1950 oddano w stanie surowym przyzakładowe gimnazjum i szkołę przemysłową dla uczniów (późniejsze Technikum Chemiczne przy ul. Starołęckiej), którzy pracowali w Stomilu; użytkowanie obiektu rozpoczęto 1 września 1954[18][19][20].

Jednym z powojennych osiągnięć zakładu było wyprodukowanie opony bezdętkowej w 1956. W 1971 rozpoczęto produkcję opon-gigantów do maszyn budowlanych. W tym samym roku zakład miał udział w produkcji płucoserca[8]. W czerwcu 1973 Polski Fiat 125p wyposażony w opony radialne 175 SR-13 D90 („Stomil-Rekord”) zaprojektowane przez przyzakładowy ośrodek badawczy pobił 3 rekordy świata[e][f][21].

9 marca 1972 w fabryce wybuchł pożar[22], który zajął magazyn mieszanek i część walcowni. Został ugaszony po 4 dniach. Przyczyną pożaru było podpalenie przez jednego z pracowników[23][8]. 30 grudnia 1972 oddano do użytku odbudowaną walcownię; na uroczystość przybył wicepremier Franciszek Kaim i I sekretarz KW PZPR w Poznaniu Jerzy Zasada[24].

W 1978, z okazji 50-lecia istnienia firmy, na uroczystą akademię przybyli m.in. minister Mieczysław Dróżdż, sekretarz KW PZPR Józef Świtaj, dyrektor Zjednoczenia „Stomil” Henryk Olejniczak[25].

W 1992 Stomil został przekształcony w spółkę akcyjną ze 100% udziałem Skarbu Państwa[8].

Zasłużonym pracownikom przyznawano odznaczenia „Zasłużony dla Stomila w Poznaniu”[26]. Gazetą Samorządu Robotniczego Poznańskich Zakładów Opon Samochodowych „Stomil” od 1954 był „Stomilowiec”[27].

Dojazd do przedsiębiorstwa zapewnia od 1955 roku linia tramwajowa (do 31 sierpnia 2020 roku pętla i przystanek nosiły nazwę „Stomil”[28]), przedłużona w 1967 w kierunku Starołęki[29].

Nazwy

  • 1923: „Pneumatyk” (firma przejęta w 1928 przez „Paragum”)[4]
  • czerwiec 1928[4]: „Paragum” Wyroby Gumowe SA[8]
  • 10[4] lub 16[3] października 1928: Centralna Poznańska Fabryka Wyrobów Gumowych SA[8]
  • 1931: Fabryka Opon Samochodowych i Rowerowych „STOMIL”[8] (nazwa wyłoniona w konkursie[4][3])
  • 1939: Posener Gummiwerke G.m.b.H.[8][10]
  • 1945: Poznańskie Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil SA[8]
  • 1970: Poznańskie Zakłady Opon Samochodowych Stomil[8]
  • 1992: Stomil-Poznań SA[8]

    Zatrudnienie
    Źródło: Kronika Miasta Poznania 4/1959, 2/1973 s. 10

Wyroby

Zakład produkuje:

  • opony diagonalne przeznaczone do maszyn górniczych i maszyn do prac ziemnych,
  • opony diagonalne do wózków przemysłowych i podnośnikowych,
  • opony diagonalne do samochodów ciężarowych i przyczep,
  • opony diagonalne do maszyn rolniczych,
  • ogumienie diagonalne do samolotów, helikopterów i szybowców,
  • opony pełne do transportu wewnętrznego i maszyn drogowych,
  • różnego rodzaju artykuły techniczne, gumowo-metalowe, gumowo-tkaninowe, gumowe, w tym: koła gumowo-metalowe do pojazdów specjalnych, wózków podnośnikowych i maszyn drogowych, różnego rodzaju amortyzatory z możliwością zastosowania do różnych przyrządów i silników, membrana resoru powietrznego do autobusu o rozmiarze 178x260x340, maty gumowe, uszczelniacze,
  • mieszanki i przedmieszki gumowe.

Zobacz też

  • Stomil Poznań – klub sportowy działający przy zakładzie od 1935 roku
  • Janusz Gilewicz – współpracownik i konsultant zakładów Stomil[30]
  • Antoni Rzemyszkiewicz – artysta plastyk, pracownik Stomila przed II wojną światową
  • Piotr Bodył Szymala – przewodniczący Rady Nadzorczej Stomil SA w latach 2006–2007
  • Poznańska Fabryka Maszyn Żniwnych „Agromet” – w bezpośredniej bliskości Stomilu
  • Obrzyca – ciek uchodzący do Warty przy zakładzie

Uwagi

  1. ↑ Działała od 1923 w Poznaniu przy ul. Ratajczaka i na Winiarach.
  2. ↑ Kazimierz Nowak wspomina o „Stomilu” drugi raz w 1936, gdy pisze: „Dnia 24 września 1935 byłem gotów do drogi. Nowe „Stomil” toczyły się po asfaltowanej jezdni, a po obu stronach tej jedynej zresztą drogi-ulicy defilowały piękne białe budowle, mieszczące urzędy, biura.” (Ilustracja Polska 23.02.1936 s. 174–175)
    Było to lokowanie produktu, o czym firma informowała w reklamach: „Czytajcie pilnie artykuły polskiego podróżnika Kazimierza Nowaka, aby przekonać się w jak trudnych warunkach polska opona rowerowa „Stomil” pracuje w dżungli afrykańskiej.” (Ilustracja Polska 23.02.1936 s. 183).
  3. ↑ Próbną serię zwulkanizowano 17 kwietnia 1945 według polskiej przedwojennej formy nie przerobionej przez Niemców, a 30 kwietnia mistrz Władysław Boruczkowski zwulkanizował pierwszą oponę (700 × 20 do samochodu ciężarowego) z napisem „Polska opona Stomil” (Kronika Miasta Poznania 2/1986, T. Świtała: Kwiecień 1945 w Poznaniu, s. 39, 49).
  4. ↑ Wpływy z zakładu pozwalały pokryć ok. 20% wydatków z budżetu miasta. Zarówno wnioski o pozostawienie zakładu w rękach miasta, jak i wnioski o udział miasta w przyszłych zyskach (na poziomie 10%) były odrzucane przez władze centralne. Zob. Urząd miejski w sprawie nacjonalizacji Fabryki Wyrobów Gumowych „Stomil”. „Kronika Miasta Poznania”. 3/1981. s. 62. (pol.). 
  5. ↑ W ciągu 15 dób pojazd osiągnął rekordowe wyniki na 25 000 km, 25 000 mil i 50 000 km poruszając się ze średnią prędkością 150–160 km/h.
  6. ↑ Opony uzyskały I nagrodę w konkursie na najlepsze osiągnięcie w dziedzinie uruchamiania produkcji nowych wyrobów rynkowych w 1972.

Przypisy

  1. ↑ Dane adresowe na stronie firmy; dostęp: 2014-04-15.
  2. ↑ a b Władze spółki, Stomil-Poznań SA [dostęp 2021-02-09].
  3. ↑ a b c d e Kazimierz Wandelt. Historia zakładów "Stomil". „Kronika Miasta Poznania”. 4/1959. s. 55. (pol.). 
  4. ↑ a b c d e Marek Przybylski. 30 lat Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Oponiarskiego „Stomil” w Poznaniu (1957-1987). „Kronika Miasta Poznania”. 2/1987. s. 5. (pol.). 
  5. ↑ Ilustracja Polska, 2 września 1938, Nr 39, s. 2, fot.
  6. ↑ Kazimierz Wandelt. Historia zakładów "Stomil". „Kronika Miasta Poznania”. 4/1959. s. 56. (pol.). 
  7. ↑ „Tęcza” nr 7/1935 s. 71–72.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m Historia firmy. stomil-poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)]..
  9. ↑ Zenon Szymankiewicz. Z nieznanych kart poznańskiego Września. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1989. s. 68. (pol.). 
  10. ↑ a b c d Kazimierz Wandelt. Historia zakładów "Stomil". „Kronika Miasta Poznania”. 4/1959. s. 58. (pol.). 
  11. ↑ Wydarzenia w Poznaniu w 1966. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1968. s. 163. (pol.). 
  12. ↑ Czesław Knoll. Ochrona pomników walki i męczeństwa w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1985. s. 53–72. (pol.). , tabl.
  13. ↑ Sprawozdania. Wydarzenia w Poznaniu w 1965. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1966. s. 122. (pol.). 
  14. ↑ Tadeusz Świtała. Maj 1945 roku w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 3/1986. s. 75. (pol.). 
  15. ↑ Tadeusz Świtała, Poznań 1945. Kronika Wydarzeń, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986, s. 163, ISBN 83-210-0607-8, OCLC 830203088.
  16. ↑ Andrzej Sarnowski. Zarządzanie gospodarką miejską 1945-1950. „Kronika Miasta Poznania”. 3/1981. s. 61. (pol.). 
  17. ↑ Marek Przybylski. 30 lat Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Oponiarskiego „Stomil” w Poznaniu (1957-1987). „Kronika Miasta Poznania”. 2/1987. s. 6. (pol.). 
  18. ↑ Wydarzenia w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1950. s. 180. (pol.). 
  19. ↑ Aleksander Wesołowski. Szkolnictwo zawodowe 1945-1970. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1974. s. 37. (pol.). 
  20. ↑ Aleksander Wesołowski. Szkolnictwo zawodowe 1945-1970. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1974. s. 44. (pol.). 
  21. ↑ Marek Przybylski. 30 lat Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Oponiarskiego „Stomil” w Poznaniu (1957-1987). „Kronika Miasta Poznania”. 2/1987. s. 10. (pol.). 
  22. ↑ Sprawozdania. „Kronika Miasta Poznania”. 3/1972. s. 148. (pol.). 
  23. ↑ Piotr Bojarski: Wielki pożar w "Stomilu" – tym żył Poznań 40 lat temu w: Gazeta Wyborcza z 9.03.2012, fot.; on-line: [1].
  24. ↑ Wydarzenia. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1973. s. 133. (pol.). 
  25. ↑ Wydarzenia w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 1/1979. s. 126. (pol.). 
  26. ↑ Laureaci nagród. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1975. s. 59. (pol.). 
  27. ↑ Wydarzenia w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1979. s. 136. (pol.). 
  28. ↑ Od 1 września (wtorek) zespół przystankowy Stomil zmieni nazwę na Starołęka Mała. Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, 2020-08-31. [dostęp 2020-09-02]. (pol.).
  29. ↑ J. Marchwicki, E. Nadolski. 100 lat komunikacji miejskiej. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1979. s. 43. (pol.). 
  30. ↑ Domka Florian: Wspomnienie pośmiertne o Januszu Gilewiczu (prof. dr UAM). Z żałobnej karty (s. 107–109). [w:] Kronika Miasta Poznania nr 2/1975 [on-line]. [dostęp 2014-04-15]. (pol.)., fot.

Bibliografia

  • Kazimierz Wandelt. Historia zakładów „Stomil”. „Kronika Miasta Poznania”. 4/1959. s. 55–63. (pol.). , fot.
  • Marek Przybylski. 20 lat Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Oponiarskiego „Stomil” w Poznaniu (1957-1977). „Kronika Miasta Poznania”. 3/1977. s. 31–46. (pol.). , fot.
  • Marek Przybylski. 30 lat Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Oponiarskiego „Stomil” w Poznaniu (1957-1987). „Kronika Miasta Poznania”. 2/1987. s. 5–22. (pol.). , fot.

Media użyte na tej stronie

Poznań outline map.svg
Autor:

Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.

Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa lokalizacyjna Poznania
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Industriegebiet.png
Autor: Sal73x, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sign for industry
Stomil Poznań, pierwsza powojenna opona.jpg
Stomil Poznań, pierwsza powojenna opona i mistrz Władysław Boruczkowski, 30.04.1945
Stomil Poznań - 04.jpg
Stomil Poznań, Starołecka
Stomil Poznan tire mold 2008.jpg
Autor: JDavid, Licencja: CC BY-SA 3.0
Prasa odlewnicza do wulkanizacji opon ciągnikowych w zakładzie Stomil Poznań.
Poznań, Stomil - 01.JPG
Autor: Jakub Torenc, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stomil Poznań z mostu nad Wartą