Stopa (metryka)

Stopa (od łac. pes) – najmniejsza jednostka miary wierszowej. W antycznej wersyfikacji iloczasowej (w literaturze greckiej i łacińskiej) stopami były powtarzające się układy sylab długich i krótkich. W nowożytnej wersyfikacji – dla potrzeb literatury tworzonej w językach pozbawionych zjawiska iloczasu – pojęcie stopy zmodyfikowano, określając nim powtarzające się układy sylab akcentowanych i nieakcentowanych. We współczesnej wersologii stopę definiuje się jako element metrum, który nie istnieje samodzielnie^[1]. Podstawową jednostką budowy utworu wierszowanego w tym ujęciu jest wers, natomiast stopa to dająca się wydzielić część abstrakcyjnego wzorca, a nie realny byt językowy. Adam Kulawik pisze, że stopa to "powtarzalny w swym kształcie sylabiczno-akcentowym segment metru"^[2]. Niektórzy badacze – zwłaszcza Kazimierz Budzyk – w ogóle odrzucają teorię stopową, motywując swoją decyzję tym, że obiektem badań powinny być rzeczywiste zjawiska prozodyczne, a nie konstrukty myślowe^[3].

Lista stóp

Legenda: duże S oznacza sylabę długą lub akcentowaną; małe s oznacza sylabę krótką lub nieakcentowaną.

Według liczby mor

• Dwumorowa:
  • pirychej (pirrychej, dybrach): ss
• Trzymorowe:
  • jamb: sS
  • trochej (chorej): Ss
  • trybrach: sss
• Czteromorowe:
  • amfibrach: sSs
  • anapest: ssS
  • daktyl: Sss
  • dypirychej (tetrabrach, proceleusmatyk): ssss
  • spondej: SS
• Pięciomorowe:
  • amfimakr (amfimacer, kretyk): SsS
  • antybakch (antybakchej, palimbakchej): SSs
  • bakch (bakchej): sSS
  • peon pierwszy: Ssss
  • peon drugi: sSss
  • peon trzeci: ssSs
  • peon czwarty: sssS
• Sześciomorowe:
  • antyspast: sSSs
  • chorijamb: SssS
  • jonik a maiore: SSss
  • jonik a minore: ssSS
  • dyjamb: sSsS
  • dytrochej (dychorej): SsSs
  • molos (trymakr): SSS
• Siedmiomorowe:
  • epitryt pierwszy: sSSS
  • epitryt drugi: SsSS
  • epitryt trzeci: SSsS
  • epitryt czwarty: SSSs
• Ośmiomorowa:
  • dyspondej: SSSS

Według liczby sylab

• Dwusylabowe:
  • jamb: sS
  • pirychej (pirrychej, dybrach): ss
  • spondej: SS
  • trochej (chorej): Ss
• Trzysylabowe:
  • amfibrach: sSs
  • amfimakr (amfimacer, kretyk): SsS
  • anapest: ssS
  • antybakch (antybakchej, palimbakchej): SSs
  • bakch (bakchej): sSS
  • daktyl: Sss
  • molos (trymakr): SSS
  • trybrach: sss
• Czterosylabowe:
  • antyspast: sSSs
  • chorijamb: SssS
  • jonik a maiore: SSss
  • jonik a minore: ssSS
  • dyjamb: sSsS
  • dypirychej (tetrabrach, proceleusmatyk): ssss
  • dyspondej: SSSS
  • dytrochej (dychorej): SsSs
  • epitryt pierwszy: sSSS
  • epitryt drugi: SsSS
  • epitryt trzeci: SSsS
  • epitryt czwarty: SSSs
  • peon pierwszy: Ssss
  • peon drugi: sSss
  • peon trzeci: ssSs
  • peon czwarty: sssS

Najczęstsze stopy w poezji polskiej (na podstawie "Poetyki" Kulawika)

• trochej: Ss
• jamb: sS
• daktyl: Sss
• amfibrach: sSs
• anapest: ssS
• peon3: ssSs

Przypisy

Zobacz też

• wiersz sylabotoniczny
• Jednostopowiec