Stopa madurska

Stopa zaatakowana grzybicą madurską

Stopa madurska (grzybica madurska, łac. mycetoma, ang. Madura foot, maduromycosis) – zakaźna choroba skóry i tkanki podskórnej, przebiegająca niekiedy z zajęciem mięśni, kości i sąsiadujących narządów, która może być wywołana przez różne gatunki grzybów prawdziwych lub promieniowców. Z reguły dotyczy odsiebnych części kończyn dolnych, ale może zająć każdą część ciała. Rodzaj patogenu leży u podstaw podziału mycetoma na actinomycetoma (wywoływaną przez promieniowce) i eumycetoma (wywoływaną przez grzyby prawdziwe).

Epidemiologia

Nazwa choroby pochodzi od regionu Madura w Madrasie, w Indiach, gdzie została po raz pierwszy opisana w XIX wieku. Obecnie stwierdza się ją endemicznie w Afryce w pasie pomiędzy Somalią a Senegalem, ale także w Indiach, Pakistanie, Australii, Meksyku i innych krajach Ameryki Środkowej. Jest chorobą rzadką, na przykład w Sudanie stwierdza się około 300–400 przypadków rocznie. W Europie notowana tylko wyjątkowo. Spotykana jest przede wszystkim u robotników pracujących na roli, 3 razy częściej u mężczyzn.

Patogeneza

W sumie opisano 20 rodzajów i ponad 40 gatunków różnych organizmów wywołujących chorobę. Patogenami są:

• promieniowce, głównie Nocardia asteroides^[1], a poza tym: Actinomadura madurae (Nocardia madurae, Streptomyces mdurae)^[1], Actinomadura pelletieri (Streptomyces pelletieri)^[1], Streptomyces somaliensis^[1], Nocardia brasiliensis^[1], Nocardia caviae^[1];
• grzyby prawdziwe, najczęściej: Madurella mycetomatis, Madurella grisea, Pseudoallescheria boydii, Neotestudina rosatii, Leptosphaeria senegaliensis.

Dokładne określenie gatunku promieniowca lub grzyba ma znaczenie ze względu na różnorodność inwazyjności patogenu i zróżnicowaną odpowiedź na leczenie.

Objawy i przebieg

Charakterystyczne dla mycetoma jest zajęcie kończyn dolnych, zwłaszcza stóp. Choroba przebiega z przewlekłym obrzękiem, guzowatymi naciekami oraz obecnością licznych przetok, prowadzących do rozległych zniekształceń. Wczesną zmianą jest niebolesny guzek lub obrzmienie, powoli rozszerzające się i rozmiękające z wytworzeniem przetok. Ostatecznie zajęta stopa jest obrzmiała, zdeformowana, a jej skóra pokryta jest guzowatymi wykwitami i perforowana przez ujścia przetok. Z reguły proces chorobowy ograniczony jest do jednego miejsca na kończynie, znane są jednak kazuistyczne przypadki krwiopochodnego rozsiewu choroby. W przypadku zakażenia Pseudoallescheria boydii stosunkowo często spotykane jest zajęcie narządów wewnętrznych (szczególnie płuc).

Diagnostyka

Preparat histologiczny actinomycetoma

• badanie bezpośrednie ropy, wysięku (obecne charakterystyczne ziarna utworzone przez neutrofile i tkankę ziarniniakową; ich morfologia umożliwia identyfikację gatunku patogenu).
• hodowla.

Różnicowanie

• promienica
• systemowa nokardioza
• botryomycosis
• sporotrychoza
• chromoblastomikoza
• pseudomycetoma.

Leczenie

Wybór metody leczenia zależy od rodzaju patogenu, umiejscowienia, rozległości i głębokości procesu chorobowego. Actinomycetoma z reguły dobrze idzie na leczenie, natomiast leczenie eumycetoma może być nieskuteczne.

W przypadkach zaawansowanych obu postaci choroby jedynym sposobem leczenia jest amputacja stopy. We wcześniejszych etapach, chorobę w zależności od etiologii leczy się: actinomycetoma antybiotykami (leczenie skojarzone, np. amikacyna + kotrimoksazol, streptomycyna + kotrimoksazol, streptomycyna + dapson), eumycetoma lekami przeciwgrzybicznymi (amfoterycyna B, ketokonazol, itrakonazol, mikonazol). Leczenie miejscowe stosuje się w przypadku niezaawansowanych, niewielkich zmian.

Historia

W sanskrycie używanym w Madrasie od wieków na określenie mycetoma używano nazwy Padavalnikam, czyli mrowisko: nazwa odnosiła się do kształtu zmiany, przypominającego kopczyk mrowiska z licznymi ujściami "korytarzy" – przetok, a być może także do uczucia mrowienia. Pierwszy opis mycetoma znany pochodzi z Atharwawedy. Pod koniec XVII wieku opis choroby przedstawił niemiecki lekarz, przez krótki czas przebywający w Indiach, Engelbert Kaempfer. Następnym który opisał przypadki tej choroby był John Gill, autor terminu stopa madurska (1842), następnie Henry Vandyke Carter w 1860 roku wprowadził termin mycetoma. W 1913 roku Pinoy podzielił jednostkę chorobową na dwie: eumycetoma i actinomycetoma.

Przypisy

Bibliografia

• Eugeniusz Baran (red.) Zarys mikologii lekarskiej. Wydawnictwo Volumed, Wrocław 1998. ISBN 83-85864-17-9.

Linki zewnętrzne

• Artykuł z eMedicine (ang.)
• Mycetoma w DermNetNZ (ang.)
• Mycetoma w DermAtlas (ang.)
• Mycetoma.org (ang.) Strona Mycetoma Research Center Uniwersytetu w Chartumie.