Stopień Wodny Przewóz

Stopień wodny Przewóz
Elektrownia Przewóz
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Podstawowe dane
Przeszkoda	Wisła
Długość	130 m
Liczba przęseł	4
Data budowy	1949–1954
Plan
Stopień wodny Przewóz pod numerem 17
Położenie na mapie Krakowa Stopień wodny Przewóz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stopień wodny Przewóz
Położenie na mapie województwa małopolskiego Stopień wodny Przewóz
50°02′31″N 20°05′53″E/50,041944 20,098056

Stopień Wodny Przewóz – Elektrownia

Stopień wodny Przewóz – stopień wodny na Wiśle w Krakowie, usytuowany na granicy dzielnic Nowa Huta i Podgórze, zbudowany w latach 1949–1954.

Historia

Jest to pierwszy zbudowany po II wojnie światowej stopień wodny na górnej Wiśle. Stanowi ostatni istniejący obiekt spiętrzający wchodzący w skład kaskady Górnej Wisły (poprzedza go stopień wodny Dąbie). Planowany w dalszym biegu rzeki stopień wodny w Niepołomicach nigdy nie został zbudowany. Przyczynia się to do niskich stanów wód w dolnej części stopnia, często uniemożliwiając śluzowanie jednostek pływających. Z tego samego powodu, konieczne są częste i kosztowne remonty dolnego stanowiska jazu, gdzie uszkodzenia powoduje obniżające się dno.

Budowa stopnia wodnego związana była z powstaniem Huty im. T. Sendzimira (wówczas im. Lenina), która wymagała dostępu do wody przemysłowej spiętrzonej przez stopień, a także przybliżenia portu rzecznego dla celów transportowych. W ten sposób, wraz z zaporą powstał port Kujawy typu basenowego, posiadający pionowe nabrzeże i bocznicę kolejową. Zbudowano przy nim także pompownię wody przeznaczoną dla celów kombinatu. Port nigdy jednak nie obsługiwał żeglugi, a obecnie jest silnie zamulony.

Elementy hydrotechniczne

Stopień wodny składa się z jazu piętrzącego, elektrowni wodnej przepływowej, przepławki i oddzielnej śluzy wodnej.

Jaz

Jaz posiada 4 przęsła o świetle 20 m, które zamykane są zasuwami płaskimi z klapą lodową. Każdy filar oraz przyczółek posiada budkę sterowniczą z mechanizmami zasuw.

Elektrownia

Siłownia wodna przylega bezpośrednio do filaru przepławkowego, którym zakończony jest prawy brzeg jazu. Obecnie elektrownia Przewóz jest jedną z sześciu elektrowni wchodzących w skład Zespołu Elektrowni Wodnych Rożnów. Pozostałe to Elektrownia Rożnów, Elektrownia Czchów, Elektrownia Dąbie, Elektrownia Olcza, Elektrownia Kuźnice.

Parametry elektrowni:

• Moc osiągalna – 4 MW
• Liczba hydrogeneratorów – 2 (po 2 MW)
• Przepływ przez turbiny – 130 m³/s
• Średnia roczna produkcja energii – 18,5 mln kWh

Śluza

Integralną część stopnia wodnego stanowi śluza znajdująca się ok. 300 m na północny wschód od jazu, oddzielona od niego wyspą Pleszowską. Wyspa powstała wskutek budowy przekopu skracającego duże zakole starego koryta rzeki (obecnie znajdują się na niej ogródki działkowe, a wstęp mają tylko ich właściciele i pracownicy elektrowni). Śluza umożliwia obsługę jednostek pływających o nośności do 1000 ton, jednak ze względu na niskie stany wody dolnej, pozwala na śluzowanie tylko małych jednostek o głębokości zanurzenia do 50 cm.

Parametry śluzy:

• Długość – 85 m
• Szerokość – 12 m
• Projektowany spad – 3,7 m
• Orientacyjny czas śluzowania – 20 minut

Wpływ na środowisko przyrodnicze

Budowa stopnia Przewóz spowodowała zatrzymanie transportu materiału wleczonego w Wiśle i erozję denną koryta poniżej stopnia. Dno Wisły poniżej stopnia Przewóz obniżyło się o ponad 2 metry^[1], co doprowadziło do osuszenia doliny Wisły i części Puszczy Niepołomickiej. Ujścia dopływów Wisły poniżej stopnia Przewóz są zawieszone, nawet na wysokości 2,5 metra^[2]. Budowa zapory uniemożliwiła także migrację rybom. Istniejąca przepławka techniczna nie zapewnia możliwości migracji większości ryb, wymagana jest jej przebudowa^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie. [dostęp 2011-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Wykaz obiektów na trasie drogi wodnej na odcinku rzeki Wisły od km 57+800 (m. Borek Szlachecki) do km 92+600 (m. Kraków-Przewóz). [dostęp 2011-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Zespół Elektrowni Wodnych Rożnów Spółka z o.o.. [dostęp 2011-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-06)].