Stopień Wodny Różanka

Jaz Różanka poniżej Mostu Trzebnickiego

Stopień Wodny Różanka – stopień wodny we Wrocławiu położony na Głównej Drodze Wodnej prowadzącej przez miasto w ramach Odrzańskiej Drogi Wodnej. Stopień piętrzy wody największej z rzek przepływającej przez miasto – rzeki Odra. Zlokalizowany jest na jej ramieniu bocznym przepływającym poza centrum miasta. Obejmuje budowle piętrzące zlokalizowane w rejonie osiedla Różanka^[a], na uregulowanym i przebudowanym ramieniu Odry: Starej Odrze; oraz na kanale wodnym: Kanale Różanka. W obrębie tego stopnia wodnego znajdują się takie budowle hydrotechniczne jak Jaz Różanka i Śluza Różanka^[1][2].

Elementy stopnia

Most Osobowicki, po lewej, poniżej mostu, budynki maszynowni i sterowni śluzy

Stopień ten składa się z dwóch podstawowych elementów hydrotechnicznych, a także budynków oraz obiektów pomocniczych i towarzyszących^[2]. Podstawowymi elementami tego stopnia są^[b]:

• Jaz Różanka^[1][2]
• Śluza Różanka^[1][2].

Oprócz podstawowych obiektów piętrzących stopnia, wybudowano także elementy pomocnicze i towarzyszące, tj. budynki i budowle związane z obsługą stopnia i administracją^[2].

Historia

Stara Odra i Kanał Różanka podczas wezbrania
budynek sterowni jazu i kładka

Obecny kształt Stopnia Wodnego Różanka jest wynikiem realizacji inwestycji, polegającej na budowie nowej drogi wodnej oraz nowego systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego miasta. Inwestycja prowadzona była w latach 1913-1917^[c]. Droga wodna prowadząca przez ten stopień wodny stanowi obwodnicę miasta na Odrzańskiej Drodze Wodnej. Jej parametry żeglugowe są znacznie lepsze od dróg wodnych prowadzących przez Szlak Wielkiej Żeglugi (Miejski Szlak Żeglugowy) oraz Śródmiejski Węzeł Wodny^[1][2][3].

Nazewnictwo

W okresie powojennym, w Polsce, ukształtowało się odpowiednie nazewnictwo w odniesieniu do obiektów stopnia oraz dla obiektów towarzyszących i kanałów wodnych. Nazwy stosowane w odniesieniu do tych obiektów wywodzą się od nazwy osiedla Różanka, które położone jest na północnym brzegu Kanału Różanka. Dla śluzy stosuje się nazwę zgodną z nazwą stopnia wodnego: Śluza Różanka; a dla jazu: Jaz Różanka. Ponieważ współcześnie istniejące obiekty stopnia powstały w czasie, gdy Wrocław przynależał do Niemiec, miały również one wcześniej swoje nazwy niemieckie.

Nazwy współczesne i historyczne

nazwa obecna	inna nazwa	nazwa niemiecka	foto
Jaz Różanka
Śluza Różanka		Rosentaler Schleusse[2]
Kanał Różanka	Kanał Żeglugowy, Nawigacyjny[d]

Lokalizacja stopnia

Stopnień ten obejmuje budowle piętrzące umiejscowione w dwóch ciekach wodnych: ramieniu bocznym rzeki Odra: na tzw. Starej Odrze; oraz na kanale wodnym, tzw. Kanale Różanka. Oba główne elementy stopnia nie są zlokalizowane w jednym przekroju rzeki lecz w dwu różnych lokalizacjach: wyżej względem biegu rzeki położony jest jaz, niżej śluza. Powyżej jazu przebiegają Mosty Trzebnickie, a poniżej jazu i równocześnie powyżej śluzy Mosty Osobowickie^[1][2].

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław położony jest nad skanalizowanym odcinkiem rzeki Odra^[4][5], co oznacza, że Stopień Wodny Różanka jest jednym z całego ciągu stopi utrzymujących wymagany poziom wody na rzece. Poprzednim stopniem wodnym jest Stopień Wodny Zacisze, a równolegle (równorzędnie w układzie funkcjonalnym) do tego stopnia, w Śródmiejskim Węźle Wodnym znajduje się Mieszczański Stopień Wodny, oraz częściowo na Miejskiej Drodze Wodnej, Stopień Wodny Psie Pole, tzn. Śluza Miejska. Inny element tego stopnia, Jaz Psie Pole, jest poprzednim stopniem dla Jazu Różanka. Następnym stopniem zgodnie z biegiem rzeki jest Stopień Wodny Rędzin^[1].

Szlak prowadzący przez Stopień Wodny Różanka jest drogą wodną w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa, tj. rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie śródlądowych dróg wodnych – wykaz śródlądowych dróg wodnych; ta droga wodna została ujęta w wykazie śródlądowych dróg wodnych stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia^[6].

Obiekty podstawowe

Obiekty podstawowe stopnia to obiekty utrzymujące odpowiedni, założony poziom piętrzenia na stopniu oraz realizujące inne, konkretne funkcje, do których dana budowla jest przeznaczona. Spad na stopniu dla normalnego poziomu piętrzenia wynosi: 2,3 m^[1][2].

Pozostałe obiekty

Przy śluzie powstały budynki położone przy ul. Osobowickiej 2. Są to budynki maszynowi i sterowni, oraz budynek administracyjny stopnia. Oba budynki są murowane, z czterospadowym dachem krytym dachówką. W rzucie poziomym mają kształty prostokąta. Są to budynki dwukondygnacyjne (jednopiętrowe). Budynek administracyjny, to budynek jednokondygnacyjny (parterowy), z tzw. muru pruskiego. Przy jazie, na prawym przyczółku powstał budynek sterowni do którego prowadzi kładka jazowa z Mostu Trzebnickiego. W lewym przyczółku jazu wybudowano przepławkę dla ryb^[2][7][8].

Zobacz też

• Wrocławski Węzeł Wodny
• Stopnie wodne we Wrocławiu

Uwagi

Przypisy

Wrocławski węzeł wodny Ogólne bulwary drogi wodne jazy kanały porty przeprawy rzeki siłownie stocznie stopnie wodne śluzy wody powierzchniowe wyspy Wody powierzchniowe rzeki Bystrzyca Dobra Odra: Odra Główna Odra Dolna, Odra Górna, Odra Południowa, Odra Północna; Stara Odra Oława: Oława Dolna, Oława Górna Ślęza Widawa: Stara Widawa, Młynówka mniejsze cieki Brochówka Grabiszynka Kasina Krzywy Potok Leśna Ługowina Łękawica Mielnica Mokrzyca Olszówka Krzycka Olszówka Stabłowicka Oporówka Piskorna Piaskówka Ryńka Rogożówka Stabłówka Toczek Topór Trzciana Zielona kanały Fosa Miejska Graniczny Kanał Jazu Macieja Kłokoczycki Miejski Kanał Młyna Maria Odpływowy Opatowicki Powodziowy Różanka Żeglugowy Przekop Szczytnicki Upust Klary Upust powodziowy Klary Wyspy we Wrocławiu wyspy odrzańskie Piasek Wyspa Słodowa Wyspa Bielarska Wyspa Młyńska Wyspa Daliowa Kępa Mieszczańska Wyspa Rędzińska Wyspa Opatowicka Tamka Wielka Wyspa Wyspa Szczytnicka Budowle hydrotechniczne porty, nabrzeża, przystanie Marina Topacz Nabrzeże Browaru Piastowskiego Nabrzeże przeładunkowe zboża Nabrzeże zakładów chemicznych Port Kozanów Port Miejski Port Popowice Port Przeładunkowy Paliw Płynnych Port Ujście Oławy Przeładownia Elektrociepłowni Wrocław Przeładownia przy ulicy Betonowej Przystań AZS Przystań Kardynalska Przystań przy Hali Targowej Przystań Rancho Przystań Stanica Przystań Zatoka Przystań Zwierzyniecka Wojskowy port przeładunkowy paliw płynnych Zatoka Gondoli Zimowisko Osobowice stocznie Remontowa Stocznia Rzeczna Wrocławska Stocznia Rzeczna stopnie wodne na Odrze Bartoszowice Mieszczański Opatowice Piaskowy Psie Pole Rędzin Różanka Szczytniki Zacisze elektrownie wodne Elektrownia Wodna Wrocław I Elektrownia Wodna Wrocław II śluzy na Odrze Brama Przeciwpowodziowa Śluza Bartoszowice Śluza Miejska Śluza Mieszczańska Śluza Opatowice Śluza Piaskowa Śluzy Rędzin Śluza Różanka Śluza Szczytniki Śluza Zacisze jazy na Odrze Jaz Bartoszowice Jaz Elektrowni Wodnej Wrocław I Jaz Elektrowni Wodnej Wrocław II Jaz Opatowice Jaz Psie Pole Jaz Rędzin Jaz Różanka Jaz Szczytniki Jaz św. Klary Jaz św. Macieja Jaz Zacisze śluzy na Oławie Śluza nr 3 jazy na Oławie Jaz Małgorzata stopnie wodne na Bystrzycy Młyn Leśnica Stopień Wodny Marszowice Stopień Wodny Stabłowice Instytucje, administracja, firmy Inspektorat Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu Navicentrum Otwarte Muzeum Odry Polski Rejestr Statków we Wrocławiu Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu Bulwary Bulwar Józefa Zwierzyckiego Bulwar kard. Stefana Wyszyńskiego Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich Bulwar św. Matki Teresy z Kalkuty we Wrocławiu Bulwar Piotra Włostowica Bulwar Politechniki Wrocławskiej Bulwar Słoneczny Bulwar Stanisława Kulczyńskiego Bulwar ks. Aleksandra Zienkiewicza (św. Marcina) Bulwar Tadka Jasińskiego Bulwar Xawerego Dunikowskiego Inwestycje hydrotechniczne Druga kanalizacja Odry we Wrocławiu Pierwsza kanalizacja Odry we Wrocławiu Drogi i szlaki wodne Główna droga wodna we Wrocławiu Szlak boczny we Wrocławiu Szlak śródmiejski we Wrocławiu Pozostałe Czarna Woda Głaz pamiątkowy Pracowników Drogi Wodnej Jezioro Leśne kąpieliska rzeczne Kąpielisko Oławka Kąpielisko Różanka Łacha Farna Morskie Oko Odra Ołbińska pola irygacyjne promy Staw Swojczycki Szczytnicki Węzeł Wodny Śródmiejski Węzeł Wodny tereny wodonośne tramwaj wodny Ujście Oławy Wenecja Północy Węzeł Wodny Bartoszowicko–Opatowicki Zbiorniki wodne na Janówku