Storczyk błotny

	Storczyk błotny
	Storczyk błotny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	storczyk
Gatunek	storczyk błotny
	Nazwa systematyczna
	Orchis palustris Jacq.; Collectanea 1: 75 (1786)
Synonimy
	Orchis laxiflora subsp. palustris (Jacq.) W.D.J.Koch, Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2, 2: 792 (1844); Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997);
	Orchis laxiflora subsp. palustris (Jacq.) W.D.J.Koch, Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2, 2: 792 (1844); Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Storczyk błotny (Orchis palustris Jacq., właśc. Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)^[4]) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Rośnie w Europie, północnej Afryce i środkowej Azji^[5]. W Polsce występuje rzadko, głównie w części północno-zachodniej. Po odkryciu polifiletycznego charakteru rodzaju Orchis gatunek ten włączony został do rodzaju koślaczek (Anacamptis)^[6]. Tu opisany jest pod nazwą tradycyjną ze względu na utrzymanie jej stosowania w polskojęzycznych źródłach nomenklatorycznych^[7].

Morfologia

Łodyga: Do 50 cm wysokości^[8]. Ulistniony (3-5 liści), wyprostowany, obły lub lekko kanciasty, zielony pęd, w górze niekiedy czerwonawo nabiegły^[8].
Liście: Równowąskie, ostro zakończone, o długości 10-20 cm i szerokości 1 cm^[8].
Kwiaty: Kwiaty o średniej wielkości skupione w groniastym kwiatostanie o długości 7-10 cm. Boczne, zewnętrzne płatki korony silnie odchylone do tyłu. Różowa do purpurowofioletowej warżka o długości 8-12 mm i szerokości 8-14 mm, o odgiętych do tyłu łatkach bocznych i białą lub różową gardzielą, z drobnymi plamkami biegnącymi do wejścia do ostrogi. Łatka środkowa jajowata, tępa lub lekko wcięta na szczycie, łatki boczne jajowate lub rombowate. Ostroga cylindryczna, prosta, o dł. 9-14 mm, różowa do purpurowofioletowej. Górny zewnętrzny płatek okwiatu o dł. 8-14 mm i szer. 4-6 mm, jajowaty do szerokolancetowatego, różowy do ciemnofioletowego. Boczne zewnętrzne płatki o dł. 9-14 mm, jajowate lub odwrotnie jajowate, asymetryczne, ostro zakończone. Wewnętrzne płatki nieco mniejsze, jajowate, asymetryczne. Prętosłup bladoróżowy do ciemnopurpurowego, o dł. 3-4 mm^[8].
Owoce: Torebka o długości około 15 mm^[8].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek charakterystyczny zw. Caricion davallianae^[8] i zespołu Orchido-Schoenetum nigricantis^[9]. Notowano go także w płatach zbiorowisk łąkowych i szuwarowych, na glebach zasolonych (Wielkopolska)i w zbiorowiskach halofitów (pradolina warszawsko-berlińska)^[8].

Siedlisko

Storczyk błotny rośnie na wilgotnych, czasem podtopionych łąkach i torfowiskach, na glebach umiarkowanie żyznych, zasobnych w węglan wapnia^[8] (na pokładach kredy jeziornej^[10]), zasadowych lub obojętnych, a także na glebach zasolonych^[8]. Jest gatunkiem światłolubnym. Rośnie z reguły w ekosystemach łąkowych^[10].

Rozmieszczenie geograficzne

Anacamptis palustris jest gatunkiem europejskim, elementem łącznikowym środkowoeuropejsko-iranoturańskim. Przez Polskę przebiega jego północno-wschodnia granica zasięgu. W Polsce gatunek ten został stwierdzony na około 30 stanowiskach. Najwięcej stanowisk storczyka błotnego znajduje się na Pobrzeżu Szczecińskim, Pojezierzu Myśliborskim i w Wielkopolsce (w rozproszeniu). W Polsce środkowej zanotowano go tylko w pradolinie warszawsko-berlińskiej w rejonie wsi Leszcze-Wilczkowice-Błonie^[8].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na trzy podgatunki^[5]:

Anacamptis palustris subsp. elegans (Heuff.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase - występuje w środkowej i wschodniej Europie i środkowej Azji
Anacamptis palustris subsp. palustris - rośnie w Europie zachodniej i północnej Afryce
Anacamptis palustris subsp. robusta (T. Stephenson) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase - występuje w Algierii, Tunezji i na Balearach

Zagrożenia i ochrona

Obniżanie się poziomu wód gruntowych, zaprzestanie ekstensywnego użytkowania łąk, co spowodowało ekspansję trzciny^[8]. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[11]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[12].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[10]: CR (krytycznie zagrożony).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
↑ Orchis palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ ^a ^b Anacamptis palustris na eMonocot [dostęp 2013-11-03].
↑ Bateman, Richard M.; Hollingsworth, Peter M.; Preston, Jillian; Yi-Bo, Luo; Prodgeon, Alec M. & Chase, Mark W.. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Bot. J. Linn. Soc.”. 142(1), s. 1–40, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Romuald Olaczek (red.): Czerwona Księga Roślin Województwa Łódzkiego.. Łódź: Ogród Botaniczny w Łodzi. Uniwersytet Łódzki., 2011. ISBN 978-83-920604-3-7.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ ^a ^b ^c Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).

[iucn-3] Orchis palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[eM-5] Anacamptis palustris na eMonocot [dostęp 2013-11-03].

[bateman-6] Bateman, Richard M.; Hollingsworth, Peter M.; Preston, Jillian; Yi-Bo, Luo; Prodgeon, Alec M. & Chase, Mark W.. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Bot. J. Linn. Soc.”. 142(1), s. 1–40, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x.

[checklist2002-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[czk-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Romuald Olaczek (red.): Czerwona Księga Roślin Województwa Łódzkiego.. Łódź: Ogród Botaniczny w Łodzi. Uniwersytet Łódzki., 2011. ISBN 978-83-920604-3-7.

[9] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[:0-10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[11] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne